Οι λαϊκιστές δεν είναι η μόνη απειλή

Του Wolfgang Munchau

Το ακούμε όλη την ώρα: πρέπει να υπερασπιστούμε τη φιλελεύθερη, πολυμερή οικονομική μας τάξη. Αν θέλετε να κάνετε τους πάντες σε μέρη όπως τα φόρουμ του Νταβός να κουνάνε καταφατικά το κεφάλι χωρίς σταματημό, αυτό είναι που πρέπει να πείτε.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Διαφωνώ απόλυτα με αυτή την άποψη. Πιστεύω ότι είμαστε αντιμέτωποι με την επιλογή να λύσουμε το πρόβλημα ή να λύσουμε το έγκλημα -ανάμεσα στο να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα ή να παίξουμε το παιχνίδι της επίρριψης ευθυνών.

Ομάδα εμπειρογνωμόνων της G20 για την παγκόσμια χρηματοοικονομική διακυβέρνηση υποστηρίζει πως οι πολυμερείς θεσμοί μας χρειάζονται επιδιόρθωση. Αυτό είναι αναμφίβολα αλήθεια, αλλά θα απαιτούσα πολλά περισσότερα από τις προτεινόμενες υποδείξεις για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και περιορισμό της ανισότητας.

Πολιτικοί όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Βίκτορ Όρμπαν και ο Ματέο Σαλβίνι έχουν ανέβει στην εξουσία εξαιτίας της βαθιάς δυσλειτουργίας του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος.

Το Brexit δεν είναι το αποτέλεσμα ρωσικής παρέμβασης ή της υποτιθέμενης μεροληπτικής κάλυψης της επικαιρότητας από το BBC, αλλά μια μακρά σειρά ανεπίλυτων πολιτικών συγκρούσεων και του επιχειρηματικού μοντέλου του ραντιέρη που επέλεξε να ακολουθήσει το Ηνωμένο Βασίλειο εντός της ενιαίας αγοράς της Ευρώπης. Η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση και οι πολιτικές με τις οποίες τη διαχειριστήκαμε, κατέδειξαν ότι το σύστημα είχε γίνει μη βιώσιμο.

Η ευρωζώνη είναι το τέλειο παράδειγμα ενός εφησυχασμένου και ασταθούς φιλελεύθερου συστήματος: από τότε που βούλιαξε στην κρίση, οι ευρωπαϊκές αρχές έχουν κάνει επίμονες προσπάθειες να κρύψουν τις αδυναμίες. Η Ε.Ε., παρά τις συστάσεις του ΔΝΤ, συνεχίζει να προσποιείται ότι το ελληνικό χρέος είναι βιώσιμο και βασίζει τη θέση της σε προβλέψεις για την ανάπτυξη που είναι ξεκάθαρα αστείες. Τα κράτη μέλη της Ε.Ε. δεν αντιμετωπίζουν το ζήτημα, γιατί δεν θέλουν να υποστούν απώλειες στα διμερή δάνεια που έχουν συνάψει.

Τα πολιτικά σοκ στην Ιταλία πηγάζουν από μια δυσλειτουργική νομισματική ένωση και ένα μη βιώσιμο καθεστώς για τη μετανάστευση. Δεν μπορώ να δω πως η Ιταλία και η Γερμανία θα παραμείνουν στο ίδιο νομισματικό σύστημα αν δεν γίνουν μεταρρυθμίσεις που και οι δύο χώρες αρνούνται να κάνουν, είτε είναι η πολιτική ένωση ή ένα ευρωπαϊκό ομόλογο ή μεταρρυθμίσεις για την ευθυγράμμιση των οικονομικών και δικαστικών συστημάτων.

Η μνημειώδης τάση της Ε.Ε. να αναβάλλει τα πάντα για αργότερα μας έχει αφήσει σε μια κατάσταση που δεν έχει νόημα να μιλάμε για την κρίση στην ευρωζώνη σε παρελθοντικό χρόνο. Το χρέος της Ιταλίας και της Ελλάδας είναι λιγότερο βιώσιμο σήμερα από ό,τι ήταν το 2010 που ξεκίνησε η κρίση και η Γερμανία είναι σήμερα λιγότερο πρόθυμη να στηρίξει την ευρωζώνη.

Ιδανικά θα έπρεπε να διορθώσουμε το σύστημα. Αλλά αντίθετα χρονοτριβούμε και ελπίζουμε ότι κάτι θα συμβεί. Ο Εμανουέλ Μακρόν, ο Γάλλος πρόεδρος, είχε ιδέες για τη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης, αλλά οι προτάσεις του έχουν σχεδόν πλήρως απαξιωθεί. Η ευκαιρία για μεταρρύθμιση ήρθε και έφυγε.

Όπως και στις αρχές της δεκαετίας του 1930, τα ελευθεριστικά (libertarian) οικονομικά συστήματα ήταν αυτοκαταστροφικά εξαιτίας της έμφυτης τάσης τους να παράγουν χρηματοοικονομική και κοινωνική αστάθεια.

Τα καταφέρνουμε καλύτερα από ό,τι πριν από 90 χρόνια στη σταθεροποίηση του ΑΕΠ. Αλλά η παρατήρηση ότι πολλές ανεπτυγμένες χώρες έχουν λιγότερο ή περισσότερο ισχυρή ανάπτυξη και χαμηλή ανεργία υποτιμά την υποκείμενη πολιτική δυναμική, η οποία επηρεάζεται περισσότερο από μεταβλητές όπως η εισοδηματική ανισότητα, η αδυναμία αγοράς κατοικίας και η εργασιακή ανασφάλεια της μεσαίας τάξης.

Ένας άλλος παραλληλισμός με τη δεκαετία του 1930 έχει να κάνει με την τάση των υπερασπιστών της φιλελεύθερης τάξης να επιτείνουν τις επιβλαβείς πολιτικές, μέσω μιας προ-κυκλικής λιτότητας, μπόνους για τους τραπεζίτες, μια νομισματική πολιτική που οδηγεί υψηλότερα τις τιμές των στοιχείων ενεργητικού ή μέσω συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου που περιορίζουν την ανεξαρτησία των εθνικών δικαστηρίων.

Τα ενδεικτικά σημάδια της παρακμής της φιλελεύθερης δημοκρατίας ήταν ορατά πολύ πριν τις πρόσφατες εκλογικές ανατροπές. Γνωρίζεις ότι έχεις μπελάδες όταν δεν μπορείς να επιβάλλεις ένα φόρο επί των χρηματοοικονομικών συναλλαγών, γιατί οι τράπεζές σου απειλούν να μεταφέρουν τις συναλλαγές σε κάποιον φορολογικό παράδεισο. Όταν οι χώρες δεν μπορούν να αυξήσουν τον εταιρικό φόρο για τον ίδιο λόγο. Όταν μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες και εταιρείες χημικών προϊόντων μπορούν να εμπλακούν κατ’ εξακολούθηση σε παράνομες συμπεριφορές και να μην πάθουν τίποτα.

Εκείνο που διαφθείρει τα φιλελεύθερα συστήματα είναι η κατάρρευση των θεσμικών αντίβαρων στην οικονομική μας ζωή.

Αλλά ο πολιτικός εξτρεμισμός είναι μόνο μία από τις απαντήσεις στην αποτυχία των φιλελεύθερων συστημάτων. Μπορεί να απορρίπτετε τα κρυπτονομίσματα ως μια ακόμα φούσκα. Αλλά δεν θα στοιχημάτιζα τα bitcoin που κέρδισα με κόπο στην ικανότητά μας να διατηρήσουμε επ’ άπειρον το μονοπώλιο στην έκδοση χρήματος. Όπως κατέδειξε ο απόηχος της παγκόσμιας κρίσης, το μονοπώλιο αυτό είναι καθοριστικό για να διασφαλίσουν τα φιλελεύθερα χρηματοοικονομικά συστήματα τη μακροοικονομική τους σταθερότητα. Είναι το ένα και μοναδικό εργαλείο πολιτικής που έχουμε, το οποίο ομολογουμένως λειτουργεί ακόμα.

Η διάσωση της παγκόσμιας φιλελεύθερης τάξης θα γίνεται όλο και πιο δύσκολη όσο πιο αδύναμο γίνεται το εργαλείο αυτό. Αν νοιάζεστε πραγματικά για τη φιλελεύθερη πολυμερή τάξη, το ελεύθερο εμπόριο και την Ε.Ε., το λιγότερο χρήσιμο που μπορείτε να κάνετε είναι να υπερασπίζεστε το status quo και να πανικοβάλλεστε με τους λαϊκιστές.

Το πρόβλημά μας δεν είναι η άλλη ομάδα, αλλά η δική μας ομάδα.

Πηγή