Η ιστορία των αυθαιρέτων στην Ελλάδα

ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΥΘΑΙΡΕΣΙΑ

1) Eλευθεροτυπια – 29 Αυγουστου 2009

100 χρόνια οικιστικής αυθαιρεσίας

Η ιστορία των αυθαιρέτων κτισμάτων στη χώρα μας κλείνει αισίως σε λίγα χρόνια εκατονταετία.

ΡΟΔΟΠΟΛΗ

Ολα ξεκίνησαν, όπως λένε οι ειδικοί, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την ανάγκη στέγασης εκατομμυρίων προσφύγων. Και όπως γίνεται συνήθως στην Ελλάδα, τα πάντα έγιναν στραβά και πελατειακά…

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Σύμφωνα με τον καθηγητή της Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, Δημ. Χριστοφιλόπουλο, το νομοθετικό διάταγμα 17-7-1923 περί σχεδίων πόλεων, που αποτέλεσε τον πρώτο και βασικό πολεδομικό νόμο του ελληνικού κράτους μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1970, προχώρησε σε εντάξεις περιοχών χωρίς κανένα επιστημονικό σχέδιο. Το μοναδικό κριτήριο που επικράτησε ήταν το κομματικό. Η ένταξη περιοχών στο σχέδιο έγινε από τότε αντικείμενο συναλλαγής και πιέσεων μεταξύ ιδιοκτητών και κυβέρνησης. Το δικομματικό σύστημα διακυβέρνησης χρησιμοποίησε τον πολεοδομικό σχεδιασμό ως μέσο διαμόρφωσης πελατειακών σχέσεων.

Με τον ίδιο κομματικό και «ταξικό» τρόπο έγινε η επιλογή του οικοδομικού συστήματος και του συντελεστή δόμησης. Οσοι πίεζαν περισσότερο, πετύχαιναν καλύτερο πολεδομικό περιβάλλον, με πανταχόθεν ελεύθερο σύστημα (στα βόρεια και νότια προάστια της Αθήνας). Αντίθετα, στα δυτικά και το κέντρο εφαρμοζόταν το συνεχές σύστημα και υψηλοί συντελεστές σ’ ένα υποβαθμισμένο περιβάλλον. Το καθεστώς του 1923 άλλαξε ουσιαστικά με τον ΓΟΚ του 1985!

Και ενώ η δόμηση επιτρεπόταν σε εντός σχεδίου περιοχές, η πελατειακή αντίληψη των κυβερνήσεων, επέτρεψε γρήγορα την επέκτασή της και σε εκτός σχεδίου περιοχές, ακόμη και σε κοινόχρηστους χώρους.

Οπως ανέφερε ο κ. Χριστοφιλόπουλος, στην εισήγηση-παρέμβαση που έκανε στον ΔΣΑ, η πρώτη προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η αυθαίρετη δόμηση έγινε με το Προεδρικό Διάταγμα της 18-3-1926, όπου προβλεπόταν κατεδάφιση των αυθαιρέτων! Ομως έλειψε από τότε η πολιτική βούληση εφαρμογής του. Ετσι, φυσιολογικά, η αυθαίρετη, άναρχη δόμηση, πήρε τα επόμενα χρόνια την ανιούσα. Αφορούσε όμως κατά βάση ανέγερση κύριας κατοικίας και όχι εξοχικής, η οποία αναπτύχθηκε ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1980.

Η οικιστική αυθαιρεσία, με την ανοχή του κράτους, το οποίο άλλοτε αδυνατούσε να ελέγξει την κατάσταση και άλλοτε παρείχε αφειδώς και ανεξέλεγκτα άδειες οικοδομής, συνεχίστηκε ακάθεκτη και πήρε διαστάσεις μετά τη μεταπολίτευση. Οι πρώτες μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις, αντί να κατεδαφίσουν τα αυθαίρετα, όπως είχαν υποχρέωση από το Σύνταγμα του 1975 (άρθρο 24), προτίμησαν να τα εκμεταλλευθούν ταμειακά, επισημαίνει ο κ. Χριστοφιλόπουλος. Ο νόμος 720/1977, έδινε τη δυνατότητα εξαίρεσης από την κατεδάφιση των αυθαιρέτων κτισμάτων με την υποβολή σχετικής δήλωσης και καταβολή ορισμένου χρηματικού ποσού.

«Με τον νόμο αυτό θεσμοθετείται για πρώτη φορά η αθέμιτη συναλλαγή μεταξύ κράτους και ιδιοκτητών αυθαιρέτων. Είναι η πρώτη εκδήλωση του συνθήματος “αν το δηλώσεις, θα το σώσεις”», αναφέρει ο καθηγητής.

Οι ρυθμίσεις αυτές δεν είχαν τύχη, καθώς το Συμβούλιο της Επικρατείας τις έκρινε αντισυνταγματικές. Το δικαστήριο, ωστόσο, άφησε ανοικτό ένα μικρό «παράθυρο». Δέχθηκε να εξετάζεται από ειδική επιτροπή η κατά περίπτωση και υπό προϋποθέσεις εξαίρεση των αυθαιρέτων από την κατεδάφιση, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για τη μελλοντική ρύθμιση Τρίτση, το 1983.

Μέχρι τον νόμο Τρίτση, πάντως, οι αυθαίρετες κατασκευές ξεφύτωναν σαν τα μανιτάρια, παντού: σε δάση, ακρογιαλιές, ακόμη και σε προστατευμένες περιοχές. Εκείνη την περίοδο γιγαντώθηκαν ολόκληροι παράνομοι οικισμοί πρώτης αλλά και δεύτερης (εξοχικής) κατοικίας. Η de facto παράνομη πολεοδόμηση της γης αντιμετωπίστηκε και από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με τον ίδιο τρόπο: πελατειακά και ολίγον ταμειακά. Αξιοποιώντας την απόφαση του ΣτΕ, ο νόμος 1337/1983 (γνωστός ως νόμος Τρίτση) έβαλε κανόνες γενικής πολεοδόμησης και θέσπισε την ατομική, κατά περίπτωση, εξαίρεση από τον κανόνα της κατεδάφισης.

Ως δικαιολογία χρησιμοποιήθηκε από τον τότε υπουργό η υποχρέωση ειδικής φροντίδας του κράτους για απόκτηση κατοικίας από όσους τη στερούνται. Ο ίδιος νόμος προέβλεπε επίσης και συλλογική εξαίρεση από την κατεδάφιση, υπό τον όρο της ένταξης περιοχών αυθαιρέτων στο σχέδιο πόλης.

Ο νόμος αυτός ωστόσο καθιέρωσε και μια βασική «κόκκινη γραμμή», η οποία έκτοτε θεωρείται από το Συμβούλιο της Επικρατείας απαραβίαστη! Ορισε, με βάση τις προβλέψεις του άρθρου 24 του Συντάγματος, ότι οι εξαιρέσεις από την κατεδάφιση ισχύουν αποκλειστικά και μόνο για όσα αυθαίρετα κτίστηκαν πριν από τις 31-1-1983, οπότε ψηφίστηκε ο νόμος. Αντίθετα για όσα αυθαίρετα κτίστηκαν μετά την παραπάνω ημερομηνία, επιτάσσει την υποχρεωτική, χωρίς εξαιρέσεις κατεδάφισή τους!

Στη θέση αυτή επιμένει σθεναρά μέχρι σήμερα το Συμβούλιο της Επικρατείας. Συγκεκριμένα, για τα πρό του 1983 αυθαίρετα, τα οποία κτίσθηκαν όταν δεν υπήρχαν κανόνες πολεοδομικού σχεδιασμού, δέχεται να μην κατεδαφιστούν συλλήβδην, αλλά να εξεταστούν τρόποι πιθανής νομιμοποποίησής τους. Για την επόμενη γενιά αυθαιρέτων όμως, που χτίσθηκαν μετά το 1983, υποστηρίζει ότι δεν μπορούν να εξαιρεθούν από την κατεδάφιση. Η εφαρμογή του νόμου όμως είναι προβληματική. Από τα κτίρια που έχουν κριθεί κατεδαφιστέα ελάχιστα έχουν γκρεμιστεί.

Αντίθετα, νεότερες διατάξεις του ΓΟΚ και του νόμου 2831/2000 επιχείρησαν να διευρύνουν τη νομιμοποίηση των αυθαίρετων κατασκευών που κτίζονται με υπερβάσεις της οικοδομικής άδειας.

Ακόμη, με άλλη διάταξη νόμου (το άθρρο 8 του νόμου 3044/ 2002), επιχειρήθηκε εμμέσως η ανατροπή της νομολογίας του ΣτΕ, για την υποχρεωτική κατεδάφιση των μετά το 1983 αυθαιρέτων. Συγκεκριμένα, προβλεπόταν ότι η κατεδάφιση και νέου (μετά το 1983) αυθαιρέτου, θα εξαρτάται από την επίπτωση που έχει το μεμονωμένο αυθαίρετο κτίσμα και όχι το σύνολο των αυθαιρέτων κτισμάτων στη συγκεκριμένη περιοχή. Αλλά και για το θέμα αυτό έχει εκδοθεί η παραπεμπτική στην ολομέλεια του ΣτΕ απόφαση του Ε’ τμήματος (3610/2007), που θεωρεί αντισυνταγματικές τις ρυθμίσεις. Η οριστική κρίση της υπόθεσης όμως εκρρεμεί στην ολομέλεια του ΣτΕ.

Αναλύοντας τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας υπέρ της κατεδάφισης των αυθαιρέτων, ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Κων. Γώγος, δηλώνει με έμφαση: «Με την παρόδο των δεκαετιών, τα κάθε λογής αυθαίρετα κτίσματα έχουν πληθύνει τόσο πολύ σε αριθμό, εν όψει και της αποχής της διοίκησης από την κατεδάφισή τους, ώστε η χώρα να έχει περιέλθει από πολεοδομική άποψη σε κατάσταση ανάγκης… Τείνουν να εκλείψουν τα πραγματικά περιθώρια για συμβιβαστικές λύσεις… και κατατείνουμε σε μια απόλυτη εκ του Συντάγματος, όπως ερμηνεύεται από τη νομολογία, επιταγή κατεδάφισης όλων των αυθαιρέτων που κατασκευάστηκαν μετά την 31-1-1983».

Ολα αυτά ωστόσο παραμένουν στα χαρτιά. Γιατί καμία πολιτική βούληση εφαρμογής του Συντάγματος, των νόμων και των δικαστικών αποφάσεων δεν έχει εκφραστεί προς αυτή την κατεύθυνση… *

2) ΜΟΝΟ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΕΝΑΣ ΣΤΟΥΣ ΠΕΝΤΕ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΕΧΕΙ ΚΑΝΕΙ ΑΙΤΗΣΗ ΓΙΑ ΑΠΟΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟ ΔΑΣΙΚΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ !

Έντυπη Έκδοση Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 6 Σεπτεμβρίου 2009

Το εγχειρίδιο του καλού καταπατητή

Της ΝΤΙΝΑΣ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ

Αν δινόταν χρυσό μετάλλιο στους αποχαρακτηρισμούς και τις καταπάτησεις δασικών εκτάσεων, σίγουρα θα το κερδίζαμε με το σπαθί μας.

Μόνο στην Αττική, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις δασολόγων, το 60% των δασικών εκτάσεων έχουν καταπατηθεί και τα αυθαίρετα που κτίστηκαν την τελευταία εικοσαετία σ’ αυτές ξεπερνούν τα τριάντα χιλιάδες.

Οι «συνταγές» για τον αποχαρακτηρισμό δασών και δασικών εκτάσεων είναι γνωστές στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ και, όπως κρίνεται εκ του αποτελέσματος, επιτυχημένες…

Τα αυθαίρετα στα δάση

Στην τελευταία έκθεση του WWF όπου αποτιμάται η πρόσφατη πυρκαγιά, αναφέρεται ότι τουλάχιστον 5 χιλιάδες στρέμματα δάσους έχουν οικοδομηθεί τα τελευταία χρόνια στην Αττική, ενώ η επέκταση των οικισμών σε φυσικές περιοχές χαμηλής βλάστησης ξεπερνά τα 70 χιλιάδες στρέμματα. Και πώς αλλιώς να γινόταν;

Σχεδόν όλες οι περιπτώσεις των αυθαίρετων κτισμάτων στα δάση, τα οποία κρίθηκαν κατεδαφιστέα, είναι μπλοκαρισμένες είτε σε κάποια δημόσια υπηρεσία, είτε στο Πρωτοδικείο. Η μέθοδος;

* Μόλις κοινοποιηθεί το πρωτόκολλο της κατεδάφισης οι καταπατητές προσφεύγουν στο διοικητικό πρωτοδικείο. Σε πρώτη φάση αναστέλλεται η κατεδάφιση και η εκδίκαση της υπόθεσης μεταφέρεται στο πολύ μακρινό μέλλον.

* Οι υποθέσεις στο Μονομελές Πρωτοδικείο προσδιορίζονται ύστερα από 26 μήνες και στο Πολυμελές, σε 21 μήνες: «Στο μεταξύ, τα κυκλώματα των καταπατητών κάνουν τις απαραίτητες πολιτικές επαφές. Δεν είναι τυχαίο ότι σχεδόν σε κάθε προεκλογική περίοδο κατατίθεται στη Βουλή και ένα σχέδιο νόμου, το οποίο νομιμοποιεί αυθαίρετα», εξηγεί δικηγόρος που έχει ασχοληθεί με αποχαρακτηρισμούς δασικών εκτάσεων στη Ραφήνα.

* «Ακόμη, όμως, κι όταν εκδίδονται πρωτόκολλα κατεδάφισης, δεν εκτελούνται. Υπάρχει μία απροθυμία από πλευράς των εντεταλμένων υπαλλήλων και συνεργείων, είτε για κοινωνικούς λόγους, είτε γιατί δέχονται απειλές και φοβούνται να προχωρήσουν», παραδέχονται στην «Κ.Ε.» υπάλληλοι από τη Νομαρχία Αν. Αττικής.

Βιομηχανία πρωτοκόλλων διοικητικής αποβολής

Η περίφραξη των οικοπέδων νύχτα είναι μια συνήθης και πολλές φορές πετυχημένη συνταγή.

Ο καταπατητής, πάλι, που δεν έχει τίτλο ιδιοκτησίας και θέλει να κτίσει σε δασική έκταση, τα καταφέρνει μια χαρά, ελλείψει μάλιστα και των δασοφυλάκων. Νύχτα θα περιφράξει το οικοπεδάκι με πασάλους και σύρμα.

Στη συνέχεια, θα μεταφέρει δέντρα μεγάλης ηλικίας και πέτρες από παλιά κτίσματα. Οταν τον πάρει χαμπάρι το αρμόδιο δασαρχείο, του επιβάλλει πρωτόκολλο διοικητικής αποβολής για την έκταση που έχει περιφράξει.

* Το πρωτόκολλο προσβάλλεται στο οικείο ειρηνοδικείο και ακολουθείται η ίδια διαδικασία με τα αυθαίρετα.

* Ο καταπατητής παρουσιάζεται με δύο μάρτυρες, οι οποίοι πιστοποιούν το δίκαιο των ισχυρισμών του και συνήθως βγαίνει κερδισμένος, καθώς από την πλευρά του Δημοσίου, συνήθως εμφανίζεται κάποιος υπάλληλος, ο οποίος πολλές φορές δεν γνωρίζει το ιστορικό της περιοχής.

Σημειωτέον ότι οι περισσότεροι δασικοί υπάλληλοι δεν μένουν στο ίδιο δασαρχείο για πολλά χρόνια.

* Οταν η υπόθεση προωθηθεί για να εκδικαστεί σε δεύτερο βαθμό, εξετάζεται μόνο ο φάκελος. Ελλείψει επαρκών στοιχείων, από την πλευρά του Δημοσίου, δικαιώνεται τελικά ο καταπατητής.

Μόνο στην Αττική, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των δασολόγων, περίπου το 60% των δασικών εκτάσεων έχει καταπατηθεί την τελευταία εικοσαετία.

«Πράγματι, πολλές φορές, κυρίως λόγω των αποδιοργανωμένων δασαρχείων, κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει την έκβαση μιας τέτοιας υπόθεσης. Και, φυσικά, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι ενδέχεται να κρύβονται ακόμη και φαινόμενα διαφθοράς πίσω από τέτοιες περιπτώσεις. Οσο πιο διαλυμένη είναι η δασική διοίκηση, τόσο πιο πλημμελής ο έλεγχος της δημόσιας περιουσίας και, άρα, τόσο πιο συχνή η εμφάνιση των φαινομένων διαφθοράς», μας εξηγεί ο Ν. Μπόκαρης, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Δασολόγων Δημ. Υπαλλήλων.

Οικόπεδα μέσα από τη στάχτη

Οι γνωρίζοντες υποστηρίζουν ότι «η πιο εύκολη μέθοδος για να αποχαρακτηριστεί μια δασική έκταση είναι να καεί, μαζί με «καθαρά» χωράφια, να κηρυχθεί αναδασωτέα και, στη συνέχεια, να αποχαρακτηριστεί ως προς ένα τμήμα της».

* Σύμφωνα με τους δασολόγους, επίσης μόνο κατά την τελευταία δεκατετία τουλάχιστον για δέκα χιλιάδες στρέμματα δεν υπάρχει εντολή αναδάσωσης, ειδικά σε περιοχές όπου οι οικιστικές πιέσεις είναι μεγάλες. Η συνήθης αιτιολογία για τις εξαιρέσεις είναι ότι «την ημέρα της πυρκαγιάς δεν έφεραν δασική βλάστηση».

* Οι δασολόγοι δεν συμφωνούν: «Εφόσον ο δασάρχης κατάφερε κι εντόπισε ποιες εκτάσεις δεν έφεραν δασική βλάστηση την ημέρα της πυρκαγιάς ενώ παλιότερα ήταν δασικές, έπρεπε με άλλη απόφασή του, σύντομα, να εισηγηθεί την κήρυξή τους ως αναδασωτέων λόγω εκχέρσωσης. Ο δασικός χαρακτήρας τους δεν χάνεται ακόμη κι αν την ημέρα της πυρκαγιάς δεν έφεραν δασική βλάστηση», εξηγεί ο Τ. Κουρής, γ.γ. της Πανελλήνιας Κίνησης Δασολόγων.

Οι επιτροπές επίλυσης δασικών αμφισβητήσεων

Περισσότεροι από δύο εκατομμύρια πολίτες ζήτησαν με αίτησή τους από τις εν λόγω επιτροπές, την τελευταία δεκαετία τον αποχαρακτηρισμό δασικών εκτάσεων.

Μάλιστα, οι αιτήσεις αυξάνονται έπειτα από τη δημοσίευση των αναδασωτέων εκτάσεων στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

* Οπως μας ενημέρωσαν από τη Διεύθυνση Δασών, οι ενδιαφερόμενοι είναι συνήθως κάτοχοι ιδιωτικής δασικής έκτασης ή διαθέτουν διοικητική αναγνώριση, ή έχουν εκδώσει δικαστική απόφαση έπειτα από αντιδικία με το Δημόσιο, σύμφωνα με την οποία η επίμαχη κάθε φορά έκταση τους ανήκει.

* Αν η απόφαση δεν ικανοποιεί τους αιτούντες, προσφεύγουν στην αντίστοιχη δευτεροβάθμια επιτροπή. Στο μεταξύ, αρκετοί από αυτούς έχουν φροντίσει να προχωρήσουν σε εκχερσώσεις. Και βεβαίως, οι κινήσεις αυτές σιγοντάρονται από την εκάστοτε εξουσία.

* Η ερώτηση που κατέθεσε ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Αν. Λιάσκος, λίγο πριν εκπνεύσει το 2008, είναι χαρακτηριστιστική: Ρωτά τον αρμόδιο υπουργό αν προτίθεται να συγκροτήσει δεύτερη επιτροπή επίλυσης δασικών αμφισβητήσεων στο νομό Ευβοίας, για την καλύτερη διεκπεραίωση των υποθέσων σε εύλογο χρονικό διάστημα.

3) 800.000 ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ (ΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΙΑΣΩΝ ΜΑΝΩΛΟΠΟΥΛΟΥ – 2012: 204-5)

Ενα απο τα συμπτωματα της ανομιας και της συμμετοχης των ελληνων σ αυτην ειναι και η εκταση των παρανομων οικοδομων. Αυτο εχει ως αποτελεσμα και να μην εισπραττονται φοροι, οχι μονο απο τα ακινητα, αλλα και απο τους αδηλωτους υδραυλικους, ηλεκτρολογους και οικοδομους που δουλευουν σε ολα αυτα τα κτισματα.

Σε μια περιπτωση που εφτασε στο δικαστηριο τον Αυγουστο του 2010, οι κατηγοριες αφορουσαν την κατασκευη 157 αυθαιρετων στις Κυκλαδες, οπου, συμφωνα με εναν ιδιοκτητη, κρατικοι λειτουργοι δωροδοκουνταν με 15.000-20.000 ευρω για να μη γνωστοποιουν στην Πολεοδομια τις οικοδομικες αυθαιρεσιες.   (1)

(1) Πηγη : Καθημερινη 30 Αυγουστου 2010, μέσω konstantakopoulos