Οι γεωστρατηγικές συνέπειες της εκλογικής νίκης Ερντογάν

Γράφει ο Παναγιώτης Ήφαιστος

Η επανεκλογή του Ερντογάν είναι μια μεγάλη νίκη που τον καθιστά πολιτικά κυρίαρχο, ενθαρρύνει το νέο-ισλαμικό προσανατολισμό του και αυξάνει τα ερείσματα των νέο-οθωμανικών του σχεδίων και οραμάτων. Το μεγάλο ερώτημα είναι το πώς επηρεάζονται πλέον τα στρατηγικά σχέδια του Ερντογάν και το ποιες θα είναι οι συνέπειες για την Τουρκία και την περιφέρεια στην οποία ανήκει.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Λογικό είναι το αποτέλεσμα να πυροδοτεί έκφραση γνωμών κάθε είδους ή και πολιτικών υποβολών για το τι σημαίνει για την μια ή την άλλη χώρα συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Ιδιαίτερα όταν μιλάμε για τις στρατηγικές αποφάσεις πλανητικών και περιφερειακών δυνάμεων οι προβλέψεις δεν είναι εφικτές και όταν γίνονται είναι πολύ υψηλού ρίσκου. Επί του προκειμένου, τα μεταβλητά κριτήρια και παράγοντες που θα επηρεάσουν την τουρκική πολιτική είναι πολλοί και μεγάλης κύμανσης.

Επιπρόσθετα, όταν αναλύονται εν θερμώ εξελίξεις, οι εκτιμήσεις απαιτείται: Πρώτον, να εδράζονται πάνω στα αξιώματα του κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος. Δεύτερον, να αναζητούν τους βαθύτερους διαμορφωτικούς παράγοντες των στρατηγικών προσανατολισμών. Τρίτον, να φωτίζουν όσες περισσότερες προϋποθέσεις μπορούν εντός αυτών των προσανατολισμών.

Σκοπός μπορεί να είναι μόνο μια καλύτερη γνώση για το πώς θα επηρεάζονται οι αποφάσεις ανάλογα και αντίστοιχα με τις εξελίξεις ,όπως αυτές θα επέρχονται. Δεν προφητεύουμε λοιπόν παρά μόνο αναζητούμε προσανατολισμούς, υπό διαμόρφωση προϋποθέσεις και εκτιμήσεις για ορθολογιστικές αποφάσεις των εμπλεκομένων. Στην στρατηγική ανάλυση, ορθολογισμός σημαίνει ότι ένα κράτος δεν υιοθετεί μια απόφαση αν εκτιμά ότι θα του προκαλέσει μεγαλύτερο κόστος από ότι όφελος, και αντίστροφα. Εξ ου και θέσφατο της αποτρεπτικής στρατηγικής είναι η καλλιέργεια του ορθολογισμού του απειλητικού αντιπάλου πάνω στην πλάστιγγα κόστους-οφέλους.

Στρατηγικό βάθος

Ένας σταθεροποιημένος προσανατολισμός του Ερντογάν, πάντως, είναι ο νέο-οθωμανισμός / νέο-ισλαμισμός. Καλλιεργήθηκε μέσα από τα βιβλία του μέντορα του Τούρκου Προέδρου Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος στην συνέχεια υπήρξε υπουργός Εξωτερικών και πρωθυπουργός. Είναι το «Το Στρατηγικό βάθος. Η διεθνής θέση της Τουρκίας» και το «Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες, η επίδραση της ισλαμικής και δυτικής κοσμοθεωρίας στην πολιτική θεωρία». Το τελευταίο είναι ίσως και το πιο σημαντικό έργο του Νταβούτογλου. Εάν είναι ανάγκη να εκφράσουμε μια εκτίμηση για τον Ερντογάν θα λέγαμε το εξής.

• Μέσα στο σπουδαίο, κατά τα άλλα, έργο του Νταβούτογλου «Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες» (σπουδαίο για όσους θέλουν μια σύντομη, κατανοητή και περιεκτική περιγραφή της ισλαμικής πίστης και την σχέση της με την πολιτική), βρίσκεται η κοσμοθεωρία του Ερντογάν. Πολλές διακηρύξεις του και πολλές αποφάσεις του καταμαρτυρούν ότι εκεί βρίσκεται η πνευματική πηγή του Ερντογάν, τα μεταφυσικά του πιστεύω, η σύνδεση πίστης και πολιτικής και η σύνδεση πίστης και διεθνούς πολιτικής.
• Το «Στρατηγικό βάθος» περιγράφει την προβληματική τροχιά πάνω στην οποία κινήθηκαν οι νέο-Οθωμανοί ηγέτες. Εξ αυτών από άποψη ηγετικού προφίλ ο Ταγίπ Ερντογάν είναι αναμφίβολα χαρισματικός. Το «Στρατηγικό βάθος» περιγράφει βασικά το πώς το κεμαλικό κράτος –αφού νικηθεί ο Κεμαλισμός– η Τουρκία θα εξελιχθεί σε ηγεμονικό πλανητικό ισλαμικό κράτος. Δεν υπάρχει βασικά δήλωση του Ερντογάν, στην οποία να μην υποβόσκει αυτός ο (γι’ αυτόν) υπέρτερος και έσχατος σκοπός. Οι πολιτικές του απέναντι στο Ισραήλ και όχι μόνο, εξάλλου, το υποδηλώνουν.

Το πάντρεμα ισλαμισμού και κράτους, βέβαια, δεν ήταν εύκολο και αυτό θα συνεχίσει να είναι το κυριότερο πρόβλημα της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής το Ερντογάν. Ήδη, σε πολύ μεγάλο βαθμό, τόσο τα εσωτερικά προβλήματα όσο και τα «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες», έγιναν μύρια και συνεχώς αυξάνονται. Ας μην ξεχνάμε, επιπλέον, ότι 48% δεν ψήφισαν τον Ερντογάν, κάτι που σημαίνει, βασικά, ότι δεν υιοθετούν την νέο-ισλαμική τροχιά.

Soft power

Ο σκοπός να γίνει η Τουρκία ο πλανητικός ηγεμόνας των μουσουλμάνων ήταν και συνεχίζει να είναι δύσκολος, ή καλύτερα ανέφικτος. Να προσπαθήσει να γίνει η Τουρκία πανίσχυρο κράτος και στην συνέχεια πλανητική δύναμη είναι κατανοητό. Αυτό κάνοντας, όμως, δεν θα οφείλεται στην κυριαρχία των νέο-ισλαμιστών στην Άγκυρα, αλλά στους δείκτες ισχύος που θα κατόρθωνε να αποκτήσει. Ως soft power πάντως τις δύο τελευταίες δεκαετίες ο ισλαμισμός ήταν κύριο στρατηγικό εργαλείο και έτσι θα συνεχίσει να είναι όπως και να εξελιχθούν τα πράγματα.

Για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η νέο-οθωμανική πολιτική ευθύνεται η υποτίμηση, αφενός των κρατοκεντρικών λογικών, αφετέρου της ετερογένειας και ανομοιογένειας των κρατών στα οποία υπερισχύει το Ισλάμ. Ο κρατοκεντρισμός σημαίνει ότι το κύριο νόμισμα της στρατηγικής ενός κράτους είναι η ισχύς και ότι υπερεπέκταση για εκπλήρωση σκοπών πέραν της πραγματικής ισχύος οδηγεί σε αρνητικές αποδόσεις.

Και τα δύο αυτά ζητήματα θα πρέπει λογικά να αναμένεται ότι ο Ερντογάν, πιο έμπειρος πλέον, θα είναι πιο προσεκτικός και ότι θα κινηθεί πιο όρθολογιστικά. Όχι πιο «φρόνιμα και αγαθά», όπως ήδη πολλοί λένε –και μάλιστα απέναντι στην Ελλάδα– αλλά τονίζουμε, πιο προσεκτικά. Γνώμονας ενός ηγέτη όπως ο Ερντογάν είναι η εκπλήρωση των δεδηλωμένων ηγεμονικών και αναθεωρητικών σκοπών, για τους οποίους δεν μασάει τα λόγια του.

Όσον αφορά την υποτίμηση της διαφοροποίησης των ισλαμιστών και των κρατών τους, σημαίνει ότι πέραν της δυσκολίας αληθινών και ουσιαστικών συγκλίσεων που θα καθιστούσαν την Τουρκία «πλανητικό ισλαμικό ηγεμόνα». Η Τουρκία, εάν θέλει να αυξήσει την θέση και τον ρόλο της, θα πρέπει να χαράξει μια νέα στρατηγική που θα λαμβάνει σοβαρά υπόψη ειδοποιούς διαφορές: τις ευαισθησίες των κρατών της περιφέρειάς της, τα διαφορετικά δόγματα, τις ρίζες τους και πως εξελίχθηκαν και κυρίως το πώς κινούνται οι στρατηγικές των ηγεμονικών δυνάμεων στις περιφέρειες.

Πηγή