Γιατί τα μικροπλαστικά είναι η πιο σοβαρή απειλή για τα θαλάσσια οικοσυστήματα

Τα πλαστικά απορρίμματα, σε όλες τις μορφές και μεγέθη, αποτελούν μία από τις πιο σοβαρές απειλές για τα θαλάσσια οικοσυστήματα σε όλο τον κόσμο, καθώς το 60-80% των απορριμμάτων που καταλήγουν στη θάλασσα αποτελούνται από πλαστικό.

Μόνο κατά το 2012, 165 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού ρύπαναν τις θάλασσες και τους ωκεανούς .Τα μακροπλαστικά είναι μια ορατή απειλή, αλλά ακόμα πιο επικίνδυνα είναι οι μικροσκοπικές ίνες πλαστικού (μικροπλαστικά) που αν και αόρατες εύκολα εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα.. Ως μικροπλαστικά ορίζονται τα θραύσματα των πλαστικών που είναι μικρότερα από 5 mm.

Οι Πηγές των Μικροπλαστικών:

Κύρια πηγή των μικροπλαστικών αποτελούν τα πλαστικά απορρίμματα που καταλήγουν στη θάλασσα και μέσω των χημικών και φυσικών διεργασιών διασπώνται σε μικρότερα κομμάτια και σωματίδια ή ίνες. Τα μικροσκοπικά κομμάτια πλαστικού παραμένουν στο νερό και ρυπαίνουν τις θάλασσες και τους ωκεανούς μας για χιλιάδες χρόνια. Άλλες πηγές μικροπλαστικών είναι τα:

Βιομηχανικά προϊόντα: μία πληθώρα πλαστικών βιομηχανικών προιόντων, καταλήγει άμεσα ή έμμεσα στις θάλασσές μας από αμέτρητες πηγές. Καλλυντικά: Με την πρώτη ματιά φαίνονται ακίνδυνα, ωστόσο, προϊόντα που χρησιμοποιούνται για απολέπιση, σαμπουάν, αποσμητικά κλπ περιέχουν πλαστικά μικροσωματίδια που αποτελούνται από πολυαιθυλένιο (ΡΕ), πολυπροπυλένιο (ΡΡ), τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο (ΡΕΤ), πολυμεθύλιο (PMMA) και νάιλον.

Συνθετικά ενδύματα (πχ fleece) : Εκτιμάται ότι ένα μόνο ρούχο κατασκευασμένο από συνθετικές ίνες απελευθερώνει σε κάθε πλύση περίπου 1.900 μικροπλαστικές ίνες στο αποχετευτικό σύστημα οι οποίες συνήθως καταλήγουν στη θάλασσα.

Ο καθένας από εμάς ελευθερώνει καθημερινά στο περιβάλλον κατά μέσο όρο 2,4 mg μικροπλαστικών. Παρόλο το γεγονός ότι μεγάλος όγκος αυτών καταλήγει σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, η αποκομιδή τους δεν είναι εφικτή με τη σημερινή τεχνολογία. Επομένως, είτε τα λύματα υποβάλλονται σε επεξεργασία είτε όχι, τα μικροπλαστικά τελικά καταλήγουν συνήθως στη θάλασσα.

Τι συμβαίνει όταν τα μικροπλαστικά εισέρχονται στο περιβάλλον;

Μικρά τμήματα πλαστικού ή μικροσκοπικές ίνες έχουν βρεθεί σε όλους τους θαλάσσιους οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών εμπορικών ειδών (ψάρια, καβούρια, μύδια κλπ). Είναι πλέον ευρέως παραδεκτό ότι τα μικροπλαστικά μπορούν να εισέλθουν στην τροφική αλυσίδα και να καταλήξουν στον άνθρωπο. Ο αριθμός των μικροπλαστικών που περιέχονται στα θαλάσσια οικοσυστήματα αναμένεται να αυξηθεί εκθετικά τα επόμενα χρόνια.

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα πλαστικά που πλέουν στις θάλασσες, πέραν από τις τοξικές ουσίες που περιέχουν από την κατασκευή τους, απορροφούν επιπλέον τοξικές ουσίες που βρίσκονται στο θαλασσινό νερό, π.χ. επιβραδυντικά καύσης, αντιοξειδωτικά PCB, DDT, κ.α. Σε περιοχές με έντονη βιομηχανική δραστηριότητα αυτές οι τοξικές ουσίες καταγράφονται σε πολύ υψηλότερα επίπεδα, απ’ ότι σε άλλες περιοχές.

Απειλές

Δεν έχει σημασία σε ποιο σημείο θα απορριφθούν τα πλαστικά στο περιβάλλον - σε ένα δάσος , σε ένα βουνό , σε ένα ποτάμι , σε ένα δρόμο κλπ – το περιβάλλον θα ρυπανθεί. Όταν τα πλαστικά υπολείμματα είναι υπό την μορφή μεγάλων θραυσμάτων , είναι μια εμφανής περιβαλλοντική απειλή, ωστόσο, όταν αυτά τα θραύσματα γίνονται αόρατα έχοντας τη μορφή μικροπλαστικών ινών, αποτελούν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο.

Η εξάπλωση των μικροπλαστικών στα θαλάσσια οικοσυστήματα, αποτελεί μία σημαντική απειλή για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, της οποία την έκταση έχουμε συνειδητοποιήσει εδώ και λίγα χρόνια. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι σε κάποιες θαλάσσιες περιοχές η συγκέντρωση των μικροπλαστικών μπορεί να ξεπεράσει αυτή του ζωοπλαγκτού κατά τουλάχιστον 6 φορές!

Ο «μύθος» των διασπώμενων πλαστικών

Στην Ελλάδα, αντί να εφαρμοστούν πολιτικές και καλές πρακτικές πολυάριθμων άλλων χωρών για τον περιορισμό των πλαστικών μιας χρήσης, προτιμήθηκε η αντικατάσταση τους με τα λεγόμενα «διασπώμενα» πλαστικά σε τσάντες, συσκευασίες τροφίμων κ.λπ. Ωστόσο, η «φιλικότητά τους προς το περιβάλλον» είναι αμφιλεγόμενη, καθώς διασπώνται πολύ πιο γρήγορα από ό, τι τα συνήθη πλαστικά, αλλά προφανώς δεν εξαφανίζονται ως διά μαγείας! όπως ισχυρίζονται οι κατασκευαστές τους. Τα λεγόμενα «διασπώμενα» πλαστικά περιέχουν πολυαιθυλένιο, ένα χημικό διαλύτη με προσθήκη προ- οξειδωτικών, όπου επιταχύνει την διάσπαση, άρα και τη διασπορά των πλαστικών στο περιβάλλον και στην τροφική αλυσίδα, αλλά δεν τα διαλύει εντελώς. Ως εκ τούτου, αυτός ο τύπος πλαστικού δεν μπορεί να ανακυκλωθεί.

Πόσος καιρός απαιτείται πραγματικά για να διαλυθούν τα πλαστικά;

Τις τελευταίες δεκαετίες επικρατούσε η αντίληψη ότι απαιτούνται εκατοντάδες χρόνια για την διάσπαση των πλαστικών απορριμμάτων στο φυσικό περιβάλλον. Όμως νεότερες έρευνες έχουν αποδείξει ότι αυτό δεν ισχύει. Για παράδειγμα, ένα πλαστικό μπουκάλι σε μια παραλία είναι εκτεθειμένο στην επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας, του ανέμου, του αλατιού και του κυματισμού της θάλασσας. Οι παράγοντες αυτοί επιταχύνουν τη διαδικασία διάσπασης.

Δράσεις, Έρευνα και Αποτελέσματα

Το Αρχιπέλαγος, Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας ξεκίνησε από το 2009 την πρώτη έρευνα για την εκτίμηση της έκτασης της κατανομής των μικροπλαστικών στις ελληνικές θάλασσες. 

Η έρευνα κατέδειξε την έκταση του προβλήματος και τα αποτελέσματα ήταν συγκλονιστικά:

Πραγματοποιήθηκε ανάλυση σε περισσότερα από 1000 δείγματα ιζήματος από 167 παραλίες των ελληνικών ακτών, και δεν υπήρξε δείγμα που να μην περιέχει μικροπλαστικές ίνες.

Δείγματα από παραλίες απομακρυσμένων νησιών και ακατοίκητων βραχονησίδων βρέθηκε να περιέχουν μικροπλαστικές ίνες, σε ποσότητα αντίστοιχη με εκείνη των παραλιών της Αττικής.

Τα θαλάσσια ιζήματα έχουν την ικανότητα να παγιδεύουν και να συσσωρεύουν μικρές πλαστικές ίνες από το θαλασσινό νερό. Για αυτό το λόγο χρησιμοποιούνται ως δείκτης του επιπέδου ρύπανσης μικροπλαστικών μιας θαλάσσιας περιοχής.

Τα μικροπλαστικά διασκορπίζονται μέσω των θαλάσσιων ρευμάτων.

Περαιτέρω έρευνες που διενεργήθηκαν το 2012 και το 2013, έδειξαν ότι σχεδόν το 100% των ψαριών και θαλάσσιων ασπόνδυλων (όπως σφουγγάρια και ολοθούρια) περιείχαν μικροσκοπικές ίνες πλαστικού.

Τα παραπάνω ευρήματα επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι τα μικροπλαστικά σωματίδια εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα των θαλασσών μας. Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι πρέπει να περιορίσουμε τη κατανάλωση θαλασσινών, αλλά ότι πρέπει να ανησυχούμε για αυτή την τεράστια πηγή ρύπανσης και για τον τρόπο με τον οποίο ο καθένας μας συμβάλει σε αυτή.

Ο στόχος του Αρχιπελάγους είναι να προσδιορίσει τις κύριες πηγές εισροής μικροπλαστικών στις ελληνικές θάλασσες και να ερευνήσει το ρυθμό με τον οποίο μεταφέρονται μέσω της τροφικής αλυσίδας, από το πλαγκτόν στον άνθρωπο. Η έρευνα αυτή βρίσκεται σε εξέλιξη.

ΠΗΓΗ:enallaktikos