Η κρίση επιστρέφει δριμύτερη στην Ευρώπη του 2017; Το οικονομικό σύστημα θα καταστραφεί;

Του Δημήτρη Γ. Απόκη* 

Η αποτυχία της ιταλικής τράπεζας Monte dei Paschi, στο κλείσιμο του 2016, να βρει στρατηγικούς επενδυτές, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να ανακοινώσει την πρόθεσή της, να την κρατικοποιήσει, επί της ουσίας, κάτι το οποίο, σύμφωνα με τα ισχύοντα πλέον στην Ευρωζώνη, περιλαμβάνει και κούρεμα καταθέσεων, άνω των εκατό χιλιάδων Ευρώ., αποτελεί μια δυσάρεστη υπενθύμιση ότι η οικονομική κρίση των τελευταίων 11 χρόνων στην Ευρώπη όχι μόνο δεν έχει φτάσει στο τέλος της, αλλά έπεται δριμύτερη. 

Πολλοί είναι αυτοί που αναρωτιούνται και τι έγινε που μια συστημική τράπεζα της Ιταλίας, η οποία μάλιστα δεν έχει το μέγεθος τραπεζών με παγκόσμια επιρροή, βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση. Μια άσχημη εξέλιξη για την Ιταλία, άντε και για την Ευρώπη, αλλά γιατί πρέπει κανείς, ευρύτερα, να νοιάζεται; Η απάντηση είναι πολύ απλή και ιδιαίτερα ανησυχητική. Μακάρι το πρόβλημα να περιορίζονταν στις ιταλικές τράπεζες. Υπάρχουν μια σειρά λόγοι που το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα είναι καταδικασμένο να καταστραφεί. 

Ας ξεκινήσουμε από το διαμάντι νόμισμα της ΕΕ, το Ευρώ και την Ευρωζώνη, όπου έγινε δυνατό να μπουν μια σειρά χώρες με πολύ αδύναμα οικονομικά και χρηματοπιστωτικά συστήματα (Ελλάδα, Ιταλία), ενώ στην ουσία δεν έπρεπε να έχουν περάσει ούτε απέξω. Η είσοδος αυτών των χωρών στην Ευρωζώνη επέτρεψε στους καταναλωτές τους να δανείζονται με πολύ χαμηλότερο κόστος από ότι πριν, και την κατανάλωση να βασίζεται σε δανεικό χρήμα, τη στιγμή που η παραγωγικότητα είχε εξαφανιστεί. 

Το αποτέλεσμα είναι πλέον ορατό σε όλους. Αστρονομικό δημόσιο χρέος, το οποίο είναι αδύνατον να αποπληρωθεί και το οποίο σε μεγάλο βαθμό κατέχουν τράπεζες, που βρίσκονται σε δεινή θέση, όπως η παραπάνω στην Ιταλία. Τράπεζες σε όχι πρώτης γραμμής οικονομικά ευρωπαϊκές χώρες, Ιταλία, Ελλάδα, Σουηδία, Αυστρία, την ώρα που οι τράπεζες στις πρώτης γραμμής χώρες, Γερμανία, Γαλλία Ισπανία. ελέγχονταν από τοπικούς θεσμούς, κατέφυγαν σε αγορές στην περιφέρεια Βαλτική, Ουγγαρία, Αλβανία, και την πρώην Γιουγκοσλαβία. Δυστυχώς, οι χώρες αυτές επλήγησαν από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, αφού ξέμειναν με τα σκουπίδια με αποτέλεσμα οι ισολογισμοί τους να έχουν μαύρα χάλια μέχρι σήμερα. 

Οι τράπεζες σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, προχώρησαν σε δανεισμό από πιο δυνατές τράπεζες σε ευρώ, δολάρια, και Ιαπωνικό γιέν, και στη συνέχεια έδωσαν δάνεια σε χώρες με ανεξάρτητα νομίσματα. Το στοίχημά τους ήταν ότι τα πιο αδύναμα νομίσματα θα ενισχύονταν με την πάροδο του χρόνου., μειώνοντας το βάρος των δανείων και ενισχύοντας την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Δυστυχώς το παιχνίδι με τα νομίσματα δεν κινείται προς μια κατεύθυνση. 

Όταν επήλθε κατάρρευση των νομισμάτων αυτών, τα δάνεια έγιναν κόκκινα διότι οι δανειζόμενοι αδυνατούσαν να πληρώσουν. Οι κυβερνήσεις προχώρησαν σε παρεμβάσεις με στόχο να βοηθήσουν τους πολίτες τους και να φεσώσουν τις ξένες τράπεζες. Ποιος δεν γνωρίζει τα δάνεια με ρήτρα Ελβετικού φράγκου. 

Τα προβλήματα που προκάλεσαν την οικονομική κρίση του 2008 δεν περιορίζονταν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ήταν πολύ σοβαρότερα στην Ευρώπη. Στις ΗΠΑ η κουλτούρα του αμερικανικού ονείρου, περνά μέσα από την ενσωμάτωση του μετανάστη και σαν αποτέλεσμα βοηθά την ιδιοκτησία κατοικίας, κάτι που αποτελεί στάνταρ. Στην Ευρώπη, η ενσωμάτωση είναι δύσκολη με αποτέλεσμα η ιδιοκτησία κατοικίας να είναι πολύ χαμηλή στις τάξεις των μεταναστών. Στις ΗΠΑ η ζήτηση για αγορά κατοικίας βοήθησε να επέλθει ξανά η ισορροπία στην αγορά ακινήτων. Στην Ευρώπη όχι.

 Στην Ευρώπη οι τράπεζες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το κρατικό συμφέρον, κάτι που δεν συμβαίνει στις ΗΠΑ. Επίσης το τραπεζικό σύστημα λειτουργεί σε εθνικό επίπεδο σε αντίθεση με την Ευρώπη, όπου οι τράπεζες δραστηριοποιούνται ελάχιστα εκτός συνόρων. 

Οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ασκούν πίεση στις τράπεζες να επενδύσουν σε δημόσιο χρέος, έτσι ώστε να στηριχτεί ο κρατικός προϋπολογισμός. Σε περιόδους παχιών αγελάδων αυτό είναι εφικτό, σε περιόδους οικονομική κρίσης όμως, οι τράπεζες δεν μπορούν να δανείσουν την ιδιωτική πρωτοβουλία και πεθαίνει η ανάπτυξη. Οι εθνικές διασώσεις γίνονται προβληματικές και ανέφικτες. Θα πρέπει να βρεθούν χρήματα εκτός του τραπεζικού συστήματος ή να πεισθούν οι Βρυξέλλες ότι δεν πρόκειται για κυβερνητική στήριξη, κάτι που οι πρόσφατες εξελίξεις μας έχουν αποδείξει ότι είναι αδύνατον. 

Οι διασώσεις από την ΕΕ, όπως γνωρίζουμε ως Έλληνες τα τελευταία χρόνια, είναι πολύ πιο προβληματικές. Όχι μόνο γιατί καμία χώρα δεν θέλει να πληρώνει τα χρέη μιας άλλης, αλλά γιατί σε ένα νορμάλ σύστημα το κράτος παίρνει υπό τον έλεγχό του μια τράπεζα μέχρι να επανέλθει σε υγιές καθεστώς και μετά την βγάζει πάλι στο σύστημα αποκομίζοντας κέρδος. Αυτό δεν μπορεί να γίνει όταν τα κονδύλια διάσωσης προέρχονται από άλλη χώρα. Σε Ελλάδα και Ιταλία η έξοδος από αυτή την καταστροφή θα ήταν η δυνατότητα παροχής μη κόκκινων δανείων από το τραπεζικό σύστημα για την επόμενη δεκαετία. 

Τα περισσότερα δάνεια στις προβληματικές χώρες της Ευρώπης έχουν συναφθεί από άτομα κάτω των σαράντα ετών, σε ένα καθεστώς αρνητικών επιτοκίων, και με τη δημογραφική κατάρρευση να αποτελεί γεγονός. Μιλάμε για λιγότερο εισόδημα ανά δάνειο, σε μικρότερο όγκο πιθανών δανείων. Τα τελευταία σαράντα χρόνια η υπογεννητικότητα στην Ευρώπη επιδεινώνεται, με Ελλάδα και Ιταλία να έχουν φτάσει σε επίπεδα που η δημογραφική ανάκαμψη να είναι αδύνατη. Τα ποσοστά εξυπηρετούμενων δανείων στις δύο χώρες, και όχι μόνο, είναι αστρονομικά και η εικόνα που αντικατοπτρίζεται στα επίσημα νούμερα είναι πλασματική, εάν αναλογιστεί κανείς ότι ένα δάνειο θεωρείται εξυπηρετούμενο στην περίπτωση που υπάρξει κάποιου είδους πληρωμή στο τελευταίο τρίμηνο. Με πολύ απλά λόγια η κρίση στην οποία αντιμετώπισε και συνεχίζει να αντιμετωπίζει η Ελλάδα, δεν ξεπερνάει καν το ζέσταμα της κρίσης. 

Αυτό που έκαναν Βρυξέλλες – Βερολίνο είναι να χτίσουν ένα τείχος για να απομονώσουν την κρίση από την υπόλοιπη Ευρώπη. Το κόστος του ανόητου και επικίνδυνου εγχειρήματος έχει φτάσει τα 475 δισεκατομμύρια ευρώ και ανεβαίνει, για μια χώρα που το ΑΕΠ φτάνει τα 190 δισεκατομμύρια ευρώ. Της Ιταλίας είναι έξη φορές μεγαλύτερο, έχει είκοσι φορές μεγαλύτερο τραπεζικό σύστημα, και έχει και βαριά βιομηχανία. Πολύ δύσκολα η ελληνική κρίση θα μπορούσε να σκοτώσει την ΕΕ, εκτός και η ίδια η ΕΕ αυτοκτονούσε. Προς το παρόν εξαφανίζει την Ελλάδα. 

Η Ιταλία, και μάλλον θα ακολουθήσουν κι άλλοι, μόνο με θαύμα δεν θα σκοτώσει την αποκαλούμενη ενωμένη Ευρώπη.

 Για όσους λοιπόν νόμισαν ότι το 2016 ήταν δύσκολο το 2017 προμηνύεται ζοφερό. Για την κατεστραμμένη Ελλάδα, όχι μόνο έρχεται θύελλα οικονομική, μαζί με τις διαφαινόμενες εξελίξεις στα εθνικά θέματα, έρχεται απόλυτη θύελλα. 

 Ο Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Διεθνολόγος Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University και Δημοσιογράφος Share this:

Πηγή: