Η ελεύθερη επιλογή ως θεμέλιο της δύναμης της κοινωνίας ενάντια στην όποια χειραγώγηση.

του Σταύρου Κατσούλη 

Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν εκπαιδευτεί από το σύστημα να ψάχνουν να βρουν την αλήθεια. Ως ιδέα, η αναζήτηση της αλήθειας είναι θετικό πράγμα. Όμως, πολλά πράγματα δεν στερούνται και της αρνητικής πλευράς. Η αναζήτηση της αλήθειας είναι δύσκολο πράγμα. Ο κόσμος που μας περιβάλει, είτε μιλάμε για τον φυσικό, είτε για τον κόσμο των ιδεών και της σκέψης, είναι πολύπλοκος κι έτσι η αναζήτηση της αλήθειας χρήζει κόπου και χρόνου. Είναι εύκολο κανείς να "τεμπελιάσει" και να καταλήξει τραγικά πρόωρα, ότι βρήκε την αλήθεια και ότι η αναζήτησή του ολοκληρώθηκε.

Κάτω από αυτό το πρίσμα, η αναζήτηση της αλήθειας, μετατρέπεται από συνεχή αγώνα αναζήτησης, προόδου και βελτίωσης μέχρι το τέλος της ζωής μας, σε μια σχετικά γρήγορη διαδικασία, ή οποία έχει μία και μοναδική κύρια διαδικασία λειτουργίας: Την διαδοχική ακύρωση, άρνηση και ΜΕΙΩΣΗ τους αριθμού των επιλογών μας, μέχρι να...

φτάσουμε στην «ποθητή» αλήθεια. Κι όποιος δεν έχει το σθένος να αποδεχθεί λάθη και σφάλματα ή την αλλαγή των ιδεοληψιών του, βρίσκεται πάντα μέσα στον πειρασμό να αποδεχθεί ως τελική έκφανση της «αλήθειας» κάτι που σε άλλες περιστάσεις δεν θα το έκανε, ή κάτω από άλλες προϋποθέσεις, δεν αποτελεί καν την μοναδική αλήθεια.

Η κάθε προσκόλληση προς μία και μοναδική επιλογή, πρέπει αναγκαστικά να λάβει ιδεολογική διάσταση. Πρέπει να λάβει χαρακτηριστικά αυτό-εκπλήρωσης και να συμμαζευτεί μέσα στο ίδιο το σύνολο των ιδεών που την απαρτίζουν. Θα πρέπει να αναπτυχθούν μηχανισμοί, ρητορικές και επιχειρήματα οι οποίες θα αντιμετωπίζουν τουλάχιστον σε κάποιον βαθμό τις άλλες, διαφορετικές ιδεολογίες, οι οποίες θα βρίσκονται σε μεγάλο η μικρό βαθμό στον αντίποδα. Όλα αυτά είναι «θετικά» εάν κάποιος βρίσκεται σε αναζήτηση μιας ιδεολογίας, νέας ή παλαιάς, αλλά εξαιρετικά αρνητικά για όποιον αναζητεί πράγματι κάποιες αλήθειες και θέλει να δει πραγματικά αποτελέσματα.

Οι ιδεολογίες συνήθως στηρίζονται σε αρχέτυπα τα οποία αποτελούν την θεώρηση του κόσμου και του εαυτού μας. Ιστορικά, τέτοιες θεωρήσεις οι οποίες δεν αποδέχονται λάθη στις αξιωματικές τους τοποθετήσεις, έχουν επιφέρει τρομακτικές καταστροφές στην κοινωνία. Αυτό ισχύει, γιατί η εμμονή σε αρχέτυπα και στερεοτυπικές θεωρήσεις, πολλές φορές μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα την βίαια και απάνθρωπη αντίδραση προς οτιδήποτε το διαφορετικό.

Οξύμωρα μάλιστα, πολλές φορές οι αντιδράσεις αυτές, μπορεί να έρχονται ακόμη και σε αντίθεση με τις πιο αναπτυγμένες ιδέες και ήθη που προωθεί η συγκεκριμένη ιδεολογία... Η αποφασιστικότητα για παράδειγμα, να «σώσει» κανείς τον κόσμο από τον καπιταλισμό ή τον κομμουνισμό, μπορεί να υπερισχύσει του ότι για να γίνει αυτό, θα πρέπει να καταστραφούν ακόμη και οι βασικές υποδομές της κοινωνίας, είτε αυτές είναι υλικές είτε πνευματικές. 

Όσοι θέλουν να αποκαλούνται αντικειμενικοί, θα έχουν διαπιστώσει ότι συνήθως, ο κόσμος δεν αντιμετωπίζεται, ούτε και διορθώνεται με απλοϊκές θεωρήσεις και πόσο μάλλον με απλοϊκές κινήσεις ή πρακτικές. Το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των ιδεολογιών, κατανοούνται και προωθούνται με τέτοιον τρόπο ώστε αυτές ακριβώς οι απλοϊκές θεωρήσεις και στην συνέχεια οι λύσεις, να αποτελούν το κύριο χαρακτηριστικό τους. Σην ουσία δηλαδή, αυτό που έχουν να προσφέρουν οι ιδεολογίες στην κοινωνία, είναι μια φαντασία της λύσης των προβλημάτων της ανθρωπότητας, ακριβώς, διότι οι επιλογές έχουν μειωθεί και ως εκ τούτου η ιδεολογία αναγκαστικά πρέπει να καταφύγει σε μινιμαλιστικές - ελλιπείς - θεωρήσεις και λύσεις.

Βεβαίως, το αντίθετο θα δημιουργούσε πρόβλημα στην επιθυμητή θετική κατανόηση της ιδεολογίας για τους σκοπούς της οπαδοποίησης των μαζών, κι έτσι, η μινιμαλιστική παρουσίαση της κάθε ιδεολογίας συμφέρει τις δυνάμεις που ελέγχουν τις κοινωνίες. Το πόσο θα πετύχει η παρουσίαση της κάθε ιδεολογίας γι αυτόν τον λόγο, στο τέλος, εξαρτάται πολύ περισσότερο από το πόσο χαρισματικός θα είναι κάθε φορά ο κάθε αντιπρόσωπός της, παρά το δημόσια παρουσιαζόμενο περιεχόμενο της.

Η Αχίλλειος πτέρνα της ελευθερίας του ανθρώπου έχει ως ακρογωνιαίο λίθο της, την ανεκπλήρωτη επιθυμία για τις βασικές του ανάγκες και μάλιστα εκπεφρασμένο στην αρνητική του έκφανση, δηλαδή την ύπαρξη της μοναξιάς, της απειλής της πείνας, του φόβου, του φόβου της φτώχειας, της αρρώστιας, της ανασφάλειας μεταξύ άλλων και της παρούσας πιθανότητας να υπάρξει πολιτικο-κοινωνικό χάος. Σε αυτά στηρίζεται ο κάθε χαρισματικός προωθητής της κάθε ιδεολογίας, για να καταλύσει την προσωπική ελευθερία του ατόμου, χρησιμοποιώντας τα ενάντια στο θύμα του. Τα μέσα ενημέρωσης επίσης, συνεχώς παρουσιάζουν του κινδύνους αυτούς και τους συνδυάζουν πάντα με την λύση, η οποία στην συγκεκριμένη περίπτωση, είναι η πλήρης υποταγή στην «ιδεολογία» η οποία πρέπει να εδραιωθεί κάθε φορά δια μέσου της συνεχούς προώθησης των στερεοτυπικών θεωρήσεων και τα θετικά τους στοιχεία, αποφεύγοντας βεβαίως τρία πολύ σημαντικά πράγματα: 1ον) την βαθύτερη ανάλυση, 2ον) την παρουσίαση εναλλακτικών και 3ον) η κατανόηση ότι η πραγματικότητα είναι πολύπλοκη και πολυεπίπεδη και ως εκ τούτου θα χρειάζονται πάντα τόσο οι κλασικές λύσεις, όσο και υβριδικές ή/και καινοτόμες λύσεις ανά τομέα.

Πάνω σε αυτές τις τρείς ελλείψεις - οι οποίες μεθοδεύονται εξονυχιστικά - στηρίζεται  η χειραγώγηση των μαζών. Σήμερα η έλλειψη της παρουσίασης των εναλλακτικών, της πολυπλοκότητας της πραγματικότητας και της βαθύτατης ανάλυσης έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις. Η έλλειψη αυτών, μετατρέπει κάθε ιδεολογικο-πολιτική πρόταση σε μια ουτοπική και μη-πραγματιστική ρητορία. Και βεβαίως, ως ουτοπίες που είναι, αυτές πρέπει πάντα να βρίσκονται σε κατάσταση μη-πραγμάτωσης, ως το καρότο της χειραγώγησης των μαζών, το οποίο πάντα θα τραβά τις μάζες ως κοπάδι προς τους πιο κρυφούς προορισμούς που έχει ορίσει η εξουσία.

Η πραγματικότητα βεβαίως, είναι πολύ διαφορετική. Ο χρόνος, δηλαδή η τέταρτη διάσταση προχωρά ακάθεκτος και κάθε του στιγμή, σηματοδοτεί νέα συμβάντα, τα οποία με την σειρά τους, φέρνουν νέες καταστάσεις, οι οποίες σε μικρό ή μεγάλο βαθμό απαιτούν νέες θεωρήσεις και διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης. Είναι γνωστό, ότι πολλοί ιδεολόγοι - ασχέτως από το που προέρχονται - έχουν την απάντηση έτοιμη: Ότι δηλαδή, τα βασικά χαρακτηριστικά των κοινωνιών δεν αλλάζουν, και ως εκ τούτου τα μοντέλα τους ισχύουν και γι αυτόν τον λόγο δεν χρειάζεται κάποια σημαντική αλλαγή στην ιδεολογία τους.

Οι ερωτήσεις θέτονται κάθε φορά έτσι ώστε η απάντηση να είναι ένα μονοσήμαντο "ναι" ή "όχι". Τέτοια γλωσσολογικά μορφώματα, δεν είναι απλά τρικ του επαγγέλματος της πολιτικής για να πείθουν τους ανίδεους. Η αλήθεια είναι, ότι όταν οι απαντήσεις περιορίζονται στο "ναι" ή το "όχι", τότε ευνουχίζεται σε μεγάλο βαθμό η διαδικασία της λογικής σκέψης.  Είναι στην ουσία παγίδες η οποίες επιστρέφουν τις μάζες σε πρωτόγονες καταστάσεις κι ο δημιουργός του ερωτήματος πάντα νικά.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι ολόκληρη η ανθρωπότητα ακόμη μηρυκάζει ιδεολογίες και μοντέλα τα οποία ανήκουν σε παλαιότερες εποχές. Όσο και να προσπαθούν κάποιοι να μας πείσουν ότι αυτά είναι αιώνια και διαχρονικά πράγματα, δεν μπορούν να αποφύγουν την παραδοχή του γεγονότος, ότι μέχρι σήμερα, καμιά από αυτές δεν έχει επιφέρει τις επιθυμητές αλλαγές στην κοινωνία. Αλλά η παραδοχή σταματά μέχρι εκεί. Γιατί η φυσική συνέχεια μιας τέτοιας παραδοχής, είναι η υιοθέτηση νέων πρακτικών, έστω κι αν αυτές μόνο συμπληρώνουν ή εξελίσσουν την κάθε ιδεολογία. Τραγικά όμως, η ιδρυματοποίηση των ιδεολογιών, έχει ως αποτέλεσμα της, την στείρωση κάθε νέας ιδέας και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και απαγόρευσή τους.Όμως, μια τέτοια ιδεοληψία, ασχέτως ιδεολογικής καταβολής, είναι ο ορισμός της άρρωστης συντηρητικότητας, η οποία αποτελεί σήμερα έναν από τους πυλώνες στους οποίους στηρίζεται η μη-εξέλιξη των ιδεολογιών και των κοινωνιών. 

Ποια είναι άραγε η αποτελεσματική αντιμετώπιση όλων αυτών; Το αντίδοτο έχει ήδη προαναφερθεί παραπάνω, ως η έλλειψη των τριών πραγμάτων που αφαιρούνται από τον διάλογο της κοινωνίας. Πρέπει όλοι μας, να μελετούμε εναλλακτικές. Πρέπει να έχουμε, δύο, τρείς, πέντε ή και δέκα αρκετά διαφορετικές θεωρήσεις και αξιωματικές απόψεις στο μυαλό μας. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι πολλές φορές αυτές πρέπει να συνδυαστούν για να ανταποκριθούν στην πραγματικότητα. Πρέπει να είμαστε διατεθειμένοι να αντικαταστήσουμε ή να διορθώσουμε μια θεώρηση για μια άλλη, παλιά ή νέα, χωρίς να λογαριάζουμε το προσωπικό μας κόστος είτε αυτό είναι υλικό είτε ψυχολογικό. Μπορεί να χρειαστεί σε έναν τομέα να χρησιμοποιηθεί το Α' μοντέλο, και στον άλλον, το μοντέλο Β'. Και τέλος, θα πρέπει να μπορούμε να κάνουμε την απόδραση από την φαντασία και να φτάσουμε σε μια πιο αντικειμενική γνώση της αποτελεσματικότητάς μας, με τέτοιον τρόπο που να εκφράζει την ποσοτικοποιημένη μέτρηση με πραγματικά στοιχεία. Η όποια αμφισβήτηση ή αποδοχή, θα πρέπει να στηρίζεται όχι απλά σε προσωπικές φαντασίες ή ευχολόγια, αλλά στην πραγματικότητα, χωρίς να χάνεται η δυνατότητα αλλαγής τους, στο μέλλον...

Μόνο έτσι θα αποφύγουμε να γίνουμε υποχείρια της όποιας εξουσίας και την μετατροπή μας από ελεύθερους ανθρώπους σε απόλυτες προβλέψιμες μηχανές, οι οποίες πάντα υπηρετούν τον εκάστοτε δυνάστη, είτε στο ψυχολογικό επίπεδο, είτε στο υλικό.  Υπάρχει ένας σημαντικός λόγος που πρέπει να μένουμε ελεύθεροι. Η Ελευθερία δεν είναι απλά θέμα αρχής ή ήθους, είναι και πραγματική δύναμη. Διότι, όποιος χάνει την ελευθερία του, γίνεται προβλέψιμος σε μια μάχη. Κι όποιος είναι προβλέψιμος σε μια μάχη, έχει ήδη χάσει. Γίνετε ελεύθεροι, κι όχι προβλέψιμοι!  

http://stavroskatsoulis.blogspot.gr/