Για τις συμφωνίες "ελευθέρων συναλλαγών" ΤΤΙΡ, TΡP, CETA, TISA

του Γιάννη Τόλιου

Εισαγωγή

Στο διάστημα 10-17 Οκτώβρη '15, πραγματοποιείται μια μεγάλη παγκόσμια κινηματική διαμαρτυρία κατά της «Συμφωνίας Ελευθέρων Συναλλαγών» μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ, της λεγόμενης Τ.Τ.Ι.Ρ. (Transatlantic Trade and Investment Partnership) ή της «Διατλαντικής Εταιρικής Σχέσης Εμπορίου & Επενδύσεων». Δεκάδες κοινωνικές οργανώσεις στην Ελλάδα προγραμματίζουν συγκέντρωση διαμαρτυρίας κατά της ΤΡΡΙ στο Σύνταγμα, το Σάββατο 10 Οκτωβρίου στις 11.30 το μεσημέρι. Πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι πριν λίγες μέρες υπογράφηκε μια ανάλογη συμφωνία, η ΤΡΡ μεταξύ 12 χωρών του Ειρηνικού (Trans-Pacific Partnership), με επικεφαλής τις ΗΠΑ-Καναδά-Ιαπωνία. Επίσης πριν ένα χρόνο υπογράφηκε η συμφωνία CETA (Comprehensive Economic and Trade Agreement) μεταξύ ΕΕ-Καναδά, ενώ το 2012 υπογράφηκε μια άλλη συμφωνία, η TiSA (Trade in Services Agreement), μεταξύ 24 χωρών με επικεφαλής τις ΗΠΑ και ΕΕ.

Τι ακριβώς είναι οι συμφωνίες Τ.Τ.Ι.Ρ., T.Ρ.P., C.E.T.A., T.I.S.A; ...

Οι παραπάνω συμφωνίες ενώ έχουν διαφορές, έχουν ταυτόχρονα πολλά κοινά μεταξύ τους. Όλες διευκολύνουν τις προσπάθειες των τριών ιμπεριαλιστικών κέντρων, ΗΠΑ-ΕΕ-Ιαπωνίας, να παρακάμψουν τα εμπόδια που μπαίνουν στον ΠΟΕ από την ομάδα των G-90 αναπτυσσομένων χωρών, σε ρυθμίσεις διεθνούς εμπορίου που εξυπηρετούν κυρίως τα συμφέροντα των πολυεθνικών, ΗΠΑ, ΕΕ και Ιαπωνίας. Η παράκαμψη γίνεται με τη μέθοδο των «διμερών» και «πολυμερών» συμφωνιών μεταξύ των τριών κέντρων και σειράς άλλων χωρών. Οι τέσσερις παραπάνω συμφωνίες αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα, παρ' ότι υπάρχουν κι άλλες μικρότερης σημασίας. Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι συμφωνίες αποκλείονται τις χώρες BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Ν. Αφρική) και των στενών τους συμμάχων, επιδιώκοντας την απομόνωση ή αποδυνάμωση της θέσης τους στη διεθνή οικονομία.

Ειδικότερα η συμφωνία Τ.Ρ.Ρ. με επικεφαλής τις ΗΠΑ-Καναδά-Ιαπωνία και εννέα άλλων χωρών του Ειρηνικού (Μεξικό, Περού, Χιλή, Ν. Ζηλανδία, Αυστραλία, Σιγκαπούρη, Μπρούνεϊ, Μαλαισία, Βιετνάμ), επιδιώκει την άρση των εμποδίων στις εμπορικές ανταλλαγές αγαθών και υπηρεσιών, ύψους 892 δις δολάρια που ανέρχονται στο 40% της παγκόσμιας οικονομίας. Επίσης η συμφωνία CETA μεταξύ ΕΕ-Καναδά αφορά τη δημιουργία κοινής αγοράς υπηρεσιών και επενδύσεων μεταξύ των δύο μερών. Όσον αφορά τη συμφωνία TiSA, αφορά 24 χώρες της Ευρώπης, Ασίας και Λ. Αμερικής με επικεφαλής τις ΗΠΑ-ΕΕ και αφορά την άρση των εμποδίων στην αγορά υπηρεσιών (τράπεζες, υγεία, μεταφορές κά). Τέλος η συμφωνία T.T.I.P. (Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου & Επενδύσεων) μεταξύ ΗΠΑ-ΕΕ, η οποία βρίσκεται στα πρόθυρα υπογραφής, έχει πίσω της διάρκεια διαπραγματεύσεων 20 ετών και η πορεία της χαρακτηρίζεται από άκρα μυστικότητα (αποκλείονται εντελώς οι εκπρόσωποι κοινωνικών οργανώσεων, ενώ έχουν ευρεία συμμετοχή τα λόμπυ πολυεθνικών εταιριών). Στους ευρωβουλευτές επιτρέπεται, κάτω από αυστηρά μέτρα εποπτείας, να διαβάσουν απλώς τα κείμενα, χωρίς δικαίωμα σημειώσεων, φωτοτυπιών, κλπ.

Η ΤΤΙΡ, γενικευμένη νεοφιλελεύθερη απορρύθμιση

Για την καλύτερη κατανόηση της συμφωνίας θα πρέπει να έχουμε κατά νου τη μεθοδολογική αρχή ότι στις σχέσεις μεταξύ καπιταλιστικών χωρών διαπερνούν δύο αντίρροπες τάσεις: της «συνεργασίας» και της «αντιπαράθεσης». Στο έδαφος των δύο αντιφατικών τάσεων δρουν οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες. Ειδικότερα στις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ-ΕΕ στην κατεύθυνση της «προσέγγισης» λειτουργούν οι πολύμορφες οικονομικές ανταλλαγές και ειδικότερα το διμερές εμπόριο αγαθών, υπηρεσιών και επενδύσεων. Το 2011 οι εμπορικές ανταλλαγές μεταξύ τους ανήλθαν σε 455 δις €, με θετικό ισοζύγιο για την ΕΕ 72 δις € (οι ΗΠΑ εξήγαγαν αγαθά 192 δις € οι η ΕΕ 264 δις €). Επίσης τον ίδιο χρόνο οι ΗΠΑ ήταν ο μεγαλύτερος εταίρος της ΕΕ στο εμπόριο υπηρεσιών, εξάγοντας 138,4 δις € (29% των συνολικών εισαγωγών της ΕΕ), ενώ εισήγαγε από την ΕΕ υπηρεσίες 143.9 δις € (24% των συνολικών εξαγωγών της ΕΕ). Στον τομέα των επενδύσεων οι αμερικάνικες εταιρίες επένδυσαν το 2011 στην ΕΕ 150 δις €, ενώ εταιρίες από την ΕΕ επένδυσαν στις ΗΠΑ 123 δις €. Οι άμεσες επενδύσεις μεταξύ τους αντιπροσώπευαν 50% της αξίας των άμεσων ξένων επενδύσεων διεθνώς. Ταυτόχρονα το συνολικό απόθεμα επενδύσεων των ΗΠΑ στην ΕΕ ξεπέρασε το 2011 τα 1,3 τρις €, ενώ της ΕΕ στις ΗΠΑ τα 1,4 τρις €.

Από την άλλη οι τάσεις αντιπαράθεσης τροφοδοτούνται από τις αντιθέσεις δολαρίου-ευρώ ως αποθεματικά νομίσματα, τα εμπορικά πλεονάσματα της Γερμανίας και τα ελλείμματα των ΗΠΑ, τις γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις για τον έλεγχο πρώτων υλών κά. Ωστόσο η αυξανόμενη οικονομική αλληλεξάρτηση και τα συμφέροντα μεταξύ πολυεθνικών εταιριών των δύο ιμπεριαλιστικών κέντρων (με διαφοροποιήσεις μεταξύ χωρών της ΕΕ), πιέζουν προς μεγαλύτερη προσέγγιση, η οποία ενισχύεται και από τον αυξανόμενο ανταγωνισμό προς τις αναδυόμενες οικονομίες των BRICS και ιδιαίτερα της Κίνας

Τα κυριότερα επιχειρήματα που προβάλλονται υπέρ ΤΤΙΡ, είναι η αύξηση της απασχόλησης και του ΑΕΠ, ισχυρισμοί είναι «εν πολλοίς» αβάσιμοι. Η συμφωνία δεν αφορά ουσιαστικά το εμπόριο (οι δασμοί είναι ήδη πολύ χαμηλοί), ούτε τα γραφειοκρατικά εμπόδια στην πραγματοποίηση επενδύσεων, αλλά περισσότερο τα μη δασμολογικά εμπόδια, τα πρότυπα, τα εταιρικά δικαιώματα, τα αυξημένες εγγυήσεις επενδύσεων, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, κά. Επίσης υπάρχουν γενικότερες πολιτικές και κοινωνικές στοχεύσεις, οι οποίες σκοπίμως αποκρύβονται, όπως τα εργασιακά δικαιώματα, η εθνική και λαϊκή κυριαρχία, το περιβάλλον, τα δημόσια αγαθά κά. Ειδικότερα:

Με τη Συμφωνία ΤΤΙΡ, επιχειρείται όπως και στη NAFTA (North America Free Trade Agreement), δημιουργία νέων αγορών για το πολυεθνικό κεφάλαιο, με άνοιγμα των δημοσίων αγαθών και προμηθειών (υγείας, εκπαίδευσης, υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, κά) στην κερδοσκοπική δράση των πολυεθνικών ΗΠΑ-ΕΕ. Βασικός στόχος είναι η απορρύθμιση των προδιαγραφών και η εναρμόνιση τους στο χαμηλότερο κοινό παρανομαστή.

Επίσης τίθενται υπό «αίρεση» θεμελιώδη εργασιακά δικαιώματα (συλλογικές συμβάσεις, συνθήκες εργασίας, συνδικαλιστικές ελευθερίες, κά) η εφαρμογή των οποίων μπορεί να δημιουργήσει «διαφυγόντα κέρδη» στις πολυεθνικές. Το αποτέλεσμα θα είναι απώλεια θέσεων εργασίας (εμπειρία NAFTA), μείωση μισθών, αποδιάρθρωση συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και συνεχής πίεση «προς τα κάτω» του εργασιακού κόστους για την αύξηση των κερδών.

Προωθείται επίσης η απορρύθμιση των κανόνων ασφάλειας στα τρόφιμα και ανοίγουν οι πόρτες στην παραγωγή και εμπορία «μεταλλαγμένων», σε βάρος της διατροφικής ασφάλειας λαών, παραγωγών και καταναλωτών. Στο στόχαστρο βρίσκεται η «αρχή της προφύλαξης», η οποία παρέχει δικαίωμα απόσυρσης ενός προϊόντος, εφ' όσον υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις για επιβλαβείς δράσεις στην δημόσια υγεία, αντί να αποδειχτεί εκ των υστέρων, κάτι που ισχύει στις ΗΠΑ.

Επιχειρείται επίσης απορρύθμιση των περιβαλλοντικών κανόνων προς χαμηλότερα στάνταρτ, ενώ αποδυναμώνονται οι ρυθμίσεις για τα προσωπικά δεδομένα και την ιδιωτική ζωή. Επιβάλλονται επίσης αυστηροί έλεγχοι στα «πνευματικά δικαιώματα», στην ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στο διαδίκτυο, αποδυναμώνονται οι ρυθμίσεις για τις τραπεζικές εγγυήσεις από μελλοντικά κραχ, προωθούνται ανισότιμοι όροι στις εμπορικές ανταλλαγές σε βάρος των αναπτυσσομένων χωρών κά.

Τέλος με την ΤΤΙΡ, οι πολυεθνικές θα μπορούν να σέρνουν σε διεθνή εταιρικά δικαστήρια, εθνικές κυβερνήσεις, ζητώντας αποζημιώσεις για διαφυγόντα κέρδη, για πράξεις και ενέργειες των δημοσίων αρχών ή κοινωνικών οργανώσεων, ακόμα κι όταν εξυπηρετούν κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς ή αναπτυξιακούς στόχους. Η «επίλυση διαφορών» ανατίθεται σε δικαστήρια που κυριαρχούνται από εκπροσώπους εταιριών (ISDS - Investor State Dispute Settlement), προσδίδοντας στο υπερεθνικό κεφάλαιο νομική υπόσταση ισοδύναμη κράτους.

Ποια είναι η απάντηση της αριστεράς και των κοινωνικών κινημάτων;

Και μόνο το γεγονός ότι 60% του παγκόσμιου ΑΕΠ θα ελέγχεται ουσιαστικά από τη «διατλαντική οικονομική ελίτ» μέσω της ΤΤΙΡ, έχοντας στρατιωτικό βραχίονα το ΝΑΤΟ και «πολιορκητικό κριό» τη νεοφιλελεύθερη πολιτική, αποτελεί κίνδυνο για τις ελευθερίες και τα δικαιώματα λαών και εργαζόμενων της ΕΕ-ΗΠΑ και εντέλει της υφηλίου. Οι εμπειρίες από την ευρωπαϊκή ενοποίηση και ιδιαίτερα της «ευρωζώνης» (την πλέον προωθημένη βαθμίδα καπιταλιστικής ολοκλήρωσης), δείχνουν στον καθρέφτη του μέλλοντος, τις συνέπειες από τη δημιουργία της ΤΤΙΡ.

Η Συμφωνία Ελεύθερων Ανταλλαγών μεταξύ ΗΠΑ-ΕΕ με τους όρους που γίνεται, λειτουργεί σε βάρος των λαών και εργαζόμενων των δύο πλευρών και πρέπει εξ' αρχής να απορριφθεί αποφασιστικά. Η αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της διεθνούς οικονομικής συνεργασίας, μπορεί να επιτευχθεί με διμερές και πολυμερείς συμφωνίες, στη βάση του αμοιβαίου οφέλους και της ισότιμης συνεργασίας, μεταξύ χωρών και λαών και όχι στη λογική των δεσμεύσεων που επιβάλει η ΤΤΙΡ. Η προώθηση μιας τέτοιας προσέγγισης είναι υπόθεση των προοδευτικών και αριστερών δυνάμεων και των κοινωνικών κινημάτων των δύο πλευρών, με τη δημιουργία ευρύτερων συσπειρώσεων και μετώπων αντίστασης, κατά των δυνάμεων του χρηματιστικού κεφαλαίου και των πολιτικών τους εκφραστών, σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο.

από το «iskra.gr» μέσω ΣΕΙΧΑΧΘΕΙΑ Ε.ΠΑ.Μ.