Η «μαύρη» επέτειος της εισβολής της Εντελβάις στην Ήπειρο.

Σχόλιο:Η Ιστορία πάντα είναι διδακτική για το παρόν και το μέλλον. Ακόμα περισσότερο όταν τα γεγονότα αποδεικνύονται επίκαιρα τηρουμένων των αναλογιών με τα σημερινά δεδομένα. Για αυτό αξίζουν οι αναφορές σε αυτήν.

Τριήμερες εκδηλώσεις μνήμης και τιμής για τους αμάχους που εκτελέστηκαν και τα χωριά που πυρπολήθηκαν από τα ναζιστικά στρατεύματα πριν από 72 χρόνια, αρχίζουν σήμερα από το Αηδονοχώρι στην Κόνιτσα και ολοκληρώνονται στο Γρεβενίτι του Ανατολικού Ζαγορίου την Κυριακή.

«Ο Ιούλιος του 1943, είναι για την κατεχόμενη μέχρι τότε μόνον από ιταλικά στρατεύματα Ήπειρο, ένας από τους σκληρούς και αιματηρούς μήνες», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο καθηγητής Διδακτικής της Ιστορίας στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Αθ. Γκότοβος, ο οποίος έχει μελετήσει τα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας και της Βέρμαχτ.

Το χρονικό της καταστροφής

Στις 9 Ιουλίου του 1943, περνά τα ελληνοαλβανικά σύνορα νότια της Κόνιτσας, και κατευθύνεται προς τα Ιωάννινα, τη μελλοντική έδρα της διοίκησής της, μια εμπειροπόλεμη μονάδα του γερμανικού στρατού, η διαβόητη μεραρχία Εντελβάις, με 24.000 στρατιώτες και πλούσιο μηχανοκίνητο εξοπλισμό, καθώς επίσης γύρω στα 5.500 άλογα και γαϊδούρια για μεταγωγές σε δύσβατες περιοχές. Ο κ. Γκότοβος περιγράφει το χρονικό του ολοκαυτώματος στα μαρτυρικά χωριά των Ιωαννίνων.

Η Εντελβάις φτάνει στην Ελλάδα αφήνοντας πίσω της, ως τελευταίο σταθμό επιχειρήσεων περιοχές του Μαυροβουνίου, ενώ στην πορεία της από τα Σκόπια, μέσω Φλώρινας προς την Κόνιτσα, διέρχεται μέσα από την αλβανική επικράτεια σκορπώντας το θάνατο και την καταστροφή, καθώς εκεί δέχεται τις πρώτες επιθέσεις από ανταρτικά τμήματα του Χότζα.

Αργά το απόγευμα της 9ης Ιουλίου 1943, τα πρώτα μηχανοκίνητα τμήματα της μεραρχίας έφτασαν είκοσι χιλιόμετρα βόρεια των Ιωαννίνων, όπου αντιμετωπίζουν και το πρώτο σαμποτάζ επί ελληνικού εδάφους, σε μια παγιδευμένη από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ μικρή γέφυρα, λίγο πριν το σημερινό χωρίο Καρυές.

Την επόμενη μέρα, τη 10η Ιουλίου, τμήματα της μεραρχίας διενεργούν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή κοντά στην ελληνοαλβανική μεθόριο, στα χωριά Καλόβρυση, Μελισσόπετρα, Αετόπετρα, Μάζι, Αηδονοχώρι, Μολυβδοσκέπαστο, Βασιλικό και Κεφαλόβρυσο.
 
Καίνε σπίτια, εκκλησίες, σπαρτά, και εκτελούν όσους συναντούν στα χωριά, ενώ φεύγοντας παίρνουν ως λάφυρα ό,τι τους φαίνεται χρήσιμο. Ήταν οι πρώτοι στόχοι τους, με καταστροφές υποδομών, πυρπολήσεις σπιτιών και εκτελέσεις αμάχων.

Από τη μελέτη των γερμανικών στρατιωτικών αρχείων, αναφέρει ο καθηγητής, όπως τα ημερολόγια των μονάδων, τα επιτελικά σχέδια των επιχειρήσεων, τις αναφορές των επικεφαλής αξιωματικών προς τους ανωτέρους τους, αλλά και τις διαταγές των μονάδων προς τα εκτελεστικά τους όργανα, προκύπτει ότι οι δολοφονικές πρακτικές και οι καταστροφές στο Αηδονοχώρι, το Μολυβδοσκέπαστο, το Κεφαλόβρυσο, και λίγες μέρες αργότερα στο Ελεύθερο, το Γρεβενίτι και σε άλλα χωριά της Κόνιτσας και του Ζαγορίου, ήταν προμελετημένες, ήταν μέρος του επιτελικού σχεδίου των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων. Από τα αρχεία της Βέρμαχτ, επισημαίνει ο καθηγητής, προκύπτουν ξεκάθαρα οι αιτίες και το δολοφονικό πλαίσιο των αιματοβαμμένων επιχειρήσεων. Οι αναφορές του για το θέμα στο ΑΠΕ-ΜΠΕ είναι χαρακτηριστικές:

«Για την ακρίβεια, οι καταστροφές υποδομών και οι εκτελέσεις αμάχων, είχαν ως στόχο την κατατρομοκράτηση του πληθυσμού, έτσι ώστε αφ' ενός να υπάρξει απόλυτη συμμόρφωση στην κατοχική τάξη πραγμάτων και αφετέρου να παραλύσει κάθε ένοπλη αντίσταση, αλλά και κάθε σκέψη για ένοπλη αντίσταση εναντίον των γερμανικών δυνάμεων κατοχής. Οι λέξεις-κλειδί που έρχονται και επανέρχονται στα γερμανικά αρχεία είναι «αποτροπή δια του τρόμου», «μέτρα εξιλέωσης» και «εκφοβισμός».

«Η διοίκηση της Εντελβάις, σε απόλυτο συντονισμό με την κεντρική στρατιωτική διοίκηση στο Βερολίνο, έθετε μόνον στρατιωτικά κριτήρια για τον σχεδιασμό των ενεργειών της, απορρίπτοντας εξ αρχής ανθρωπιστικής τάξεως όρια για τη δράση της. 

Θεωρούσε ότι, επιτυχημένες τακτικές, είναι εκείνες που μπορούν να προκαλέσουν τον μεγαλύτερο τρόμο, δηλαδή, οι τιμωρητικές μέθοδοι, που ανεβάζουν κατακόρυφα το κόστος της αντίστασης και γενικά της μη-συμμόρφωσης στους κανόνες του κατοχικού καθεστώτος. Το αν η αντίσταση προέρχεται από "εθνικές συμμορίες", όπως ονόμαζε τους αντάρτες του Ζέρβα, ή από "κομμουνιστικές συμμορίες", όπως ονόμαζε τον ΕΛΑΣ, δεν την απασχολούσε.

Θύματα αυτής ακριβώς της ανελέητης στρατιωτικής τακτικής, ήταν οι δολοφονημένοι άμαχοι των οποίων η μνήμη εορτάζεται κάθε χρόνο σε δεκάδες χωριά και κωμοπόλεις της Ηπείρου», επισημαίνει ο κ. Γκότοβος. «Η σχέση της Ηπείρου με την Μεραρχία Εντελβάις είναι σφραγισμένη με αίμα αθώων. Το αίμα, της τιμωρίας αμάχων για κάθε πράξη μη-συμμόρφωσης, στους κανόνες της κατοχικής τάξης πραγμάτων».

Η δεύτερη και η τρίτη εβδομάδα του Ιουλίου του 1943 στην Ήπειρο, έδωσε σαφείς ενδείξεις εκείνου που θα ακολουθούσε τους επόμενους μήνες, μέχρι τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, με τις σφαγές αμάχων στη Μουσιωτίτσα, τα Πέντε Πηγάδια, τα χωριά του Φαναρίου, το Κομμένο, την Παραμυθιά, τους Λυγκιάδες και πολλές άλλες περιοχές στην Ήπειρο της Κατοχής.

Ο καθηγητής Αθ. Γκότοβος, χαρακτηρίζει λυπηρό το γεγονός, «πως μέχρι σήμερα δεν έχει προκύψει κάποια πρωτοβουλία εκ μέρους της ελληνικής και της γερμανικής κυβέρνησης για τη συγγραφή ενός κοινού βιβλίου ιστορίας της Κατοχής, έτσι ώστε η νέα γενιά στην κάθε χώρα, να διδαχθεί την πραγματική ιστορία και να γνωρίσει, που μπορεί να οδηγήσει η άκριτη αποδοχή και υποστήριξη εκ μέρους των πολιτών μιας χώρας ανεύθυνων και εγκληματικών ηγεσιών που επιλέγουν τη λογική της τιμωρίας και του τρόμου ως μέθοδο για την προώθηση των κρατικών τους συμφερόντων».
 
Μάλιστα, προσθέτει: «Μια τέτοια πρωτοβουλία θα ήταν απαραίτητη, ιδιαίτερα σήμερα, που η Ευρώπη αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα συνοχής και αλληλεγγύης και που οι τιμωρητικές λογικές, επανέρχονται στο πολιτικό προσκήνιο».

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ