Τι είναι τούτος ο μαγικός αρχαίος τόπος;

Τι είναι τούτος ο μαγικός αρχαίος τόπος;*

Τι είναι τούτος ο μαγικός αρχαίος τόπος; Είναι ένα θέατρο. Ένα μέρος όπου οι θεατές παρακολουθούν τη δράση να εκτυλίσσεται στη σκηνή. Βλέπουν την "μίμηση πράξεως" όπως είπε ο Αριστοτέλης.

Η Ανν Κάρσον, η καναδή ποιήτρια ρωτάει: "Γιατί υπάρχει η τραγωδία; Επειδή είσαι γεμάτος οργή. Γιατί είσαι γεμάτος οργή; Επειδή είσαι γεμάτος θλίψη ."

Η Αντιγόνη είναι οργισμένη επειδή είναι γεμάτη θλίψη για τον αδερφό της, τον Πολυνίκη, που του αρνήθηκε τις ταφικές τιμές ο πολιτικός άρχοντας, ο Κρέων. ...

Η Κλυταιμνήστρα είναι οργισμένη με τον Αγαμέμνονα εξαιτίας της θλίψης της για την κόρη της, την Ιφιγένεια, που εκείνος θυσίασε για να εξασφαλίσει ούριους ανέμους στα καράβια των Ελλήνων.

Αν η τραγωδία είναι η οργή που ακολουθεί τη θλίψη, γιατί οι ήρωες στην τραγωδία είναι γεμάτοι θλίψη; Είναι θλιμμένοι εξαιτίας του πολέμου και των ανθρώπων που σκοτώθηκαν. Η τραγωδία θα μπορούσε να προσδιοριστεί ως μια πυροδοτημένη από την θλίψη οργή που ξεπηδάει από τον πόλεμο.

Ζούμε σε έναν κόσμο που το πλαίσιο του είναι ο πόλεμος. Κάθε πλευρά πιστεύει ακράδαντα στην ορθότητα της θέσης της και στον παραλογισμό ή την κακία του αντιπάλου. Η πεποίθηση αυτή νομιμοποιεί τη βία, μια καταστροφική βία που πυροδοτεί τη βία της άλλης πλευράς σε απάντηση.

Η ιστορία της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας είναι ιστορία πολέμων. Το παλαιότερο θεατρικό έργο που έχουμε "Οι Πέρσες "από το 472 πχ αναφέρεται στα επακόλουθα της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας το 480 πχ, που ο Αισχύλος φέρνει επί σκηνής 8 χρόνια αργότερα. 

Το πρώτο πράγμα που παρατηρεί κανείς στο θέατρο είναι ότι έχουμε μια περιγραφή του αντιπάλου όχι με εχθρότητα αλλά με συμπόνια. Στο τέλος του έργου εμφανίζεται το φάντασμα του Δαρείου και λέει στον γιο του, τον Ξέρξη :"Είσαι άχρηστος, έχασες τη μάχη, αλλά το χειρότερο ήταν ότι βεβήλωσες τα ιερά των Ελλήνων και αυτό δεν έπρεπε να το κάνεις. Αυτό είναι Ύβρις." Κι ύστερα λέει στους Έλληνες :"Αν φερθείτε με τον ίδιο τρόπο, αν βεβηλώσετε ό,τι είναι ιερό, θα φτάσετε στην ίδια κατάντια. "

Αυτό, λοιπόν, το εκπληκτικό πράγμα, το θέατρο, αναδεικνύει κάτι εξαιρετικό: Αναδεικνύει την κατανόηση του εχθρού. Μια κατανόηση του Ξένου, του "βάρβαρου" που προσεγγίζεται όχι με εχθρότητα, αλλά με πνεύμα ανοχής και κατανόησης και συμπόνιας.

Και αυτό, νομίζω, είναι το πρώτο μάθημα που μπορεί η αρχαιότητα να μας προσφέρει σήμερα, στην κρίσιμη και επικίνδυνη κατάσταση που βρισκόμαστε.

27 Μαρτίου Παγκόσμια ημέρα θεάτρου

 

*από την ομιλία του Simon Critchley στην Αρχαία Μεσσήνη. 

*Ο Simon Critchley διδάσκει φιλοσοφία στην Ν. Υόρκη

Φώτο: αρχαίο θέατρο Μεσσήνης

Αναρτήθηκε από την Καλή Σφέτσου