Ενας σύντομος οδηγός χειραγώγησης των ελληνικών ΜΜΕ

 

Γράφει ο Γιώργος Σαμαράς

Στη 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, ο Καρλ Μαρξ αναφερόμενος στον Γκέοργκ Χέγκελ γράφει ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται «την πρώτη φορά ως τραγωδία» και «τη δεύτερη ως φάρσα». Στην περίπτωση της κυβέρνησης, οι εν λόγω πράξεις συμβαίνουν ταυτόχρονα. Η «τραγωδία» παρατηρείται στους αδίστακτα σκοτεινούς και επικίνδυνους χειρισμούς που απειλούν το μέλλον της ελληνικής δημοσιογραφίας, ενώ η «φάρσα», στο επικοινωνιακό Βατερλό και στη δημαγωγία στην οποία επενδύει ο πρωθυπουργός.

15 Μαΐου 2017: σε ομιλία του στη Σχολή Οικονομικών του Λονδίνου (LSE) ο Κυριάκος Μητσοτάκης εμφανίστηκε ως ιππότης της αλήθειας, υποσχόμενος να υπερασπιστεί τη χώρα από τον λαϊκισμό των άκρων. Πέντε χρόνια μετά, κατά τη διάρκεια της πρόσφατης παρουσίας του στην Ευρωβουλή, γελώντας στον φακό παρέθετε πρωτοσέλιδα των εφημερίδων «Αυγή» και «Δημοκρατία», τονίζοντας: «Κοιτάξτε εδώ, πρωτοσέλιδα που με κατηγορούν, κυκλοφορούν ελεύθερα», ενώ συνέχισε με αντίστοιχα πατροναριστικό τόνο, κατηγορώντας «κάποιες ΜΚΟ» και «κατατάξεις». Πιο ενδιαφέρουσα όμως βρήκα τη συνέχεια της τοποθέτησης, καθώς αντίστοιχη απάντηση έδωσε στην Ολλανδή ευρωβουλευτή Τίνεκε Στρικ, σε ό,τι αφορά τα ελληνοτουρκικά, χαρακτηρίζοντας για πολλοστή φορά τις επαναπροωθήσεις ως «προπαγάνδα».

Δύο τα κρατούμενα: προπαγάνδα ΜΚΟ, προπαγάνδα Τουρκίας. Τους τελευταίους μήνες, έχοντας πραγματοποιήσει πείραμα ανάλυσης δικτύου με δειγματοληψία από τα ελληνικά διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης, παρατηρείται πλήρης ταύτιση μεταξύ φιλοκυβερνητικών μέσων, όπως το «Πρώτο Θέμα», iefimerida, «Παραπολιτικά», Liberal, με την επιθετική-εκδικητική ρητορική της κυβέρνησης. Αφενός αξίζει να σημειωθεί ότι τα τέσσερα μέσα συμπεριλήφθηκαν στην έκτακτη επιχορήγηση του Στέλιου Πέτσα – με τα πρώτα δύο να λαμβάνουν από 250.000 ευρώ, ενώ «Παραπολιτικά» και Liberal από 120.000 έως 140.000.

Αφετέρου, προκύπτουν σοβαρά ερωτήματα για το πώς λαμβάνει χώρα ένας τόσο προσεκτικός συντονισμός τεσσάρων μέσων, που εκ πρώτης όψεως δείχνουν να είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους. Χωρίς να είμαι σε θέση να δημοσιεύσω ακριβή δεδομένα έρευνας, που βρίσκεται στο στάδιο δημοσίευσης σε ακαδημαϊκό περιοδικό, μπορώ να αναφέρω με σιγουριά ότι η εν λόγω σύνδεση είναι υπαρκτή και χωρίζεται σε τρία στάδια. Το πρώτο στάδιο είναι η απόκρυψη ειδήσεων. Πρόσφατο παράδειγμα, το καταδικαστικό βούλευμα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την τραγωδία στο Φαρμακονήσι.

Η είδηση δεν ήταν άξια αναφοράς και απουσίασε από τα περισσότερα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ. Ρεπορτάζ δε που αφορούν τα σύνορα είτε αποκρύπτονται, ειδικά όταν συνοδεύονται από τραγικά γεγονότα όπως θανάτους μεταναστών, ή απλώς παρουσιάζονται ως τοποθετήσεις κομμάτων της αντιπολίτευσης. Σε πιο ακραίες περιπτώσεις, δημοσιεύματα έγκριτων ξένων ΜΜΕ, όπως π.χ. New York Times, Politico, Deutsche Welle κ.ά., αντιμετωπίζονται ως προπαγάνδα.

Το δεύτερο στάδιο είναι η ενεργοποίηση του σκανδαλοθηρικού μηχανισμού για την παραποίηση ειδήσεων. Την 1η Ιουλίου 2022 και ενώ η κυβέρνηση επιχειρούσε να δώσει απαντήσεις για το δικαστικό φιάσκο της παραπομπής Παπαγγελόπουλου – Τουλουπάκη, κάποιοι σφύριζαν αδιάφορα. Παρ’ όλο που δικαστικές πηγές άφησαν να διαρρεύσει αναληθές βούλευμα για τις παραπομπές, μόνο η δημοσιογράφος του δικαστικού ρεπορτάζ της «Καθημερινής», Ιωάννα Μάνδρου, δημοσίευσε διευκρινίσεις, αμφισβητώντας τις πληροφορίες, ενώ απολογήθηκε και μέσω του ΣΚΑÏ.

Τα iefimerida, «Πρώτο Θέμα», Liberal και «Παραπολιτικά» δεν αναφέρθηκαν στο βούλευμα. Αντ’ αυτού, τροποποίησαν την ειδησεογραφία τους με μαθηματικά εντυπωσιακό συγχρονισμό. Οι αρχικές σελίδες κατακλύστηκαν μεταξύ 10.00-11.00 ώρα Ελλάδας από clickbait τίτλους κύριων άρθρων, όπως «Απίστευτος Ερντογάν», «ΑΝΑΤΡΟΠΗ: ο 35χρονος ήθελε να σώσει και όχι να πνίξει το μωρό», «η ωρολογιακή βόμβα της ενέργειας», «δεν μπορούμε να πάμε σε πόλεμο με την Ελλάδα», «ΣΟΚ: δηλώσεις της Ρούλας Πισπιρίγκου» κ.ά. Αντίστοιχο παράδειγμα αυτό στις 23 Ιουνίου από την iefimerida, όταν εμφάνιζε ως πρώτη είδηση το ρεπορτάζ για τις καταδίκες που αφορούσαν τις πλημμύρες στη Μάνδρα, με κύρια φωτογραφία το πρόσωπο της Ρένας Δούρου – η οποία όμως είχε αθωωθεί από τις 16 Ιουνίου!

Σε αυτό το σημείο βγαίνουν στην αντεπίθεση άλλα μικρότερα μέσα, όπως τo Capital (λίστα Πέτσα: 120.000 ευρώ), άλλοτε με επώνυμα, άλλοτε με ανώνυμα άρθρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στις 6 Ιουλίου, όταν ο δημοσιογράφος Μανόλης Καψής τοποθετήθηκε με δηλώσεις επί των δικαστικών χειρισμών της Υπόθεσης Νοβάρτις: «Οποια και να είναι η σωστή ερμηνεία, προκαλεί όχι αμηχανία, αλλά θυμό. Γιατί και σκευωρία υπήρξε και τώρα υπάρχει πλέον και δικαστικό σκάνδαλο».

Εδώ εισερχόμαστε στο τρίτο στάδιο, το οποίο λαμβάνει διαστάσεις δολοφονίας χαρακτήρα. Τα συγκεκριμένα ΜΜΕ, αντί κριτικής, χρησιμοποιούν τεχνικές εκδικητικής δημοσιογραφίας. Τρανταχτό παράδειγμα οι δεκάδες αήθεις δημοσιεύσεις μεταξύ 10 και 13 Νοεμβρίου 2021 κατά της Ολλανδής δημοσιογράφου Ινγκεμποργκ Μπέουχελ, που αποσκοπούσαν στη δυσφήμησή της. Αλλο αξιοσημείωτο παράδειγμα, η άρτια συντονισμένη παραπληροφόρηση για τους «Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα» μεταξύ 3 και 12 Μαΐου. Ανυπόγραφα άρθρα στην iefimerida άρχισαν να συρρέουν, ενώ το «Πρώτο Θέμα», υιοθετώντας έντονα αντισημιτικό, συνωμοτικό τόνο, έγραφε στις 9 Μαΐου περί χρηματοδότησης της ΜΚΟ από τον Τζορτζ Σόρος. Θα μπορούσα να παραθέσω εκατοντάδες άλλα παραδείγματα, που αφορούν τους άνωθεν χειρισμούς, με ένα κοινό γνώρισμα: τον άρτιο συγχρονισμό.

Οι τοποθετήσεις του πρωθυπουργού έχουν πάψει να εκπλήσσουν. Το θλιβερό χιούμορ στην Ευρωβουλή σε συνδυασμό με την αμφισβήτηση υπαρκτών δεδομένων αποτελούν πλέον εύκολη διέξοδο από τη ζοφερή πραγματικότητα, ενώ δολοφονίες δημοσιογράφων παραμένουν έως και σήμερα ανεξιχνίαστες. Η παρακμή των ελληνικών μέσων ενημέρωσης οδηγεί στην ορμπανοποίηση της κοινής γνώμης και απειλεί το μέλλον της δημοσιογραφίας, όπως π.χ. η απόπειρα λογοκρισίας της εφημερίδας Documento μέσω της δίωξης για τη διερεύνηση της Νοβάρτις.

Κλείνω το παρόν άρθρο με τα λόγια του Ντμίτρι Μουράτοφ για τη δύναμη της δημοσιογραφίας κατά τη διάρκεια της τελετής των Βραβείων Νόμπελ, λίγες εβδομάδες πριν από την εισβολή των ρωσικών τανκς στην Ουκρανία: «Ναι, γρυλίζουμε και δαγκώνουμε. Ναι, έχουμε κοφτερά δόντια, αλλά είμαστε το προαπαιτούμενο για την πρόοδο. Είμαστε το αντίδοτο για την τυραννία».

* Λέκτορας Δημόσιας Πολιτικής στο King’s College London

από efsyn, μέσω konstantakopoulos