Κλοπή με άλλοθι τον πληθωρισμό

 

Γράφει ο Γιάννης Σιώτος*

Τα γρανάζια της κρεατομηχανής έχουν αρχίσει να γυρίζουν. Ποιους θα αλέσει; Ποιοι θα γλιτώσουν; Τι τίμημα θα καταβάλουν; Μήπως θα είναι τόσο μεγάλο, που όταν βρεθούν στη νηνεμία θα είναι τόσο ενδεείς ώστε να παρακαλούν να μην είχαν γλιτώσει; Γιατί ένα είναι σίγουρο: Οι αγορές κάποια στιγμή θα βρουν ένα σημείο ισορροπίας. Αυτό που εκκρεμεί, είναι αν η νέα ισορροπία θα προκύψει ως αποτέλεσμα της αυτορρύθμισης των αγορών ή των παρεμβάσεων, σύμφωνα με τις διδαχές του «αφορισμένου» Κέινς.

Και έτσι, αναζητώντας την απάντηση, φτάνουμε στην πολιτική: Θα συνεχίσουν οι πολιτικές ελίτ να υποτάσσουν τη δημοκρατία στην αγορά ή μήπως, συναισθανόμενες την πρόκληση, θα αναγνωρίσουν την υπεροχή της δημοκρατίας;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η υποταγή της δημοκρατίας στην αγορά για κάποιους –μεταξύ των οποίων και πολιτικοί– είναι βολική και προσοδοφόρα, ενώ για όλους τους υπόλοιπους εφιαλτική και ζημιογόνα. Η κυριαρχία της αγοράς αλλοιώνει βασικά χαρακτηριστικά της δημοκρατίας. Η λογοδοσία ατονεί και αποδυναμώνεται, καθώς οι δημοκρατικές διαδικασίες μετατρέπονται σε παράθεση επινοημάτων που σκοπό έχουν να πείσουν τους πολλούς ότι τα συμφέροντά τους ταυτίζονται με τις επιδιώξεις των οικονομικών ελίτ. Για τον λόγο αυτό οι πολιτικές ελίτ σε όλες τις οικονομικές κρίσεις που έπληξαν την οικονομία από το 1873 μέχρι σήμερα, αναπτύσσουν επιχειρήματα με τα οποία αποσιωπούν την ευθύνη του πλούτου και φορτώνουν το βάρος στην αδημονία των πτωχών και της μεσαίας τάξης να γευτούν την ισχύ του πλούτου.

Στην κρίση του 1873-1896, οι πολιτικές ελίτ αξιοποιούσαν τα επιχειρήματα του Walras για τις αυτορρυθμιζόμενες αγορές για να αποσείσουν τις ευθύνες των κερδοσκόπων που προκάλεσαν την αποδιάρθρωση του γεωργικού τομέα και τις αλλεπάλληλες επισιτιστικές κρίσεις. Εκατό χρόνια αργότερα επικαλέστηκαν τον Hayek (ο Ρίγκαν τον κατέταξε μεταξύ των τριών ανθρώπων που επηρέασαν τη φιλοσοφία του και η Θάτσερ είχε το βιβλίο του «Σύνταγμα της Ελευθερίας» ως ευαγγέλιο) για να ταυτίσουν την ελευθερία με την οικονομική ασυδοσία και για να απονομιμοποιήσουν τη... δημοκρατία. Υπενθυμίζεται ότι ο Hayek είχε «ευλογήσει» τον Πινοσέτ λέγοντας: «...Προσωπικά προτιμώ μια φιλελεύθερη δικτατορία από μια δημοκρατική κυβέρνηση χωρίς φιλελευθερισμό...».

Στην κρίση του 2008, οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και των ισχυρών της Ε.Ε. δεν χρειάστηκε να επικαλεστούν «σοφούς» για να «αθωώσουν» τους τραπεζίτες και τους «επενδυτές» που η απληστία τους σκόρπισε την απόγνωση σε δισεκατομμύρια ανθρώπους. Διέσωσαν τους τραπεζίτες και τους «επενδυτές» και άφησαν στις ΗΠΑ εκατομμύρια ανθρώπους άνεργους και άστεγους και στην Ε.Ε. ακόμα περισσότερους να παλεύουν με την ανεργία και την εσωτερική υποτίμηση.

Και φτάνουμε στην τωρινή κρίση. Πλέον, οι πολιτικές ελίτ δεν χρειάζεται να πείσουν. Τους αρκούν τα αληθοφανή προσχήματα και τα κατασκευάζουν προσαρμόζοντας την ιστορία στις ανάγκες της αγοράς και τη δημοκρατία στις απαιτήσεις της. Τι λένε για την πληθωριστική έκρηξη; Φταίει η βάρβαρη εισβολή του αυταρχικού Πούτιν στην Ουκρανία, που ανέτρεψε τις ισορροπίες στην αγορά ενέργειας και τροφίμων. Ευφυές, καθώς έτσι έχουν «με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια». Αποκρύβουν τις ευθύνες τους και εμφανίζουν την ανέχεια ως αντίτιμο που θα πρέπει να καταβληθεί για να προασπίσουν τη δημοκρατία. Πρωτότυπο; Καθόλου. Ακολουθώντας την ίδια μέθοδο και βαδίζοντας στα ίδια μονοπάτια με όσους ύμνησαν τον ατομικισμό και την «αόρατο χείρα» που επαναφέρει την τάξη, τεμάχισαν την ιστορία και κράτησαν μόνο το κομμάτι που τους ήταν βολικό.

Το 2019 μπορεί ο πληθωρισμός να ήταν σε χαμηλά επίπεδα, αλλά το χρέος βρισκόταν σε επίπεδα-ρεκόρ. Επίσης, στο όνομα της βέλτιστης απόδοσης, η παραγωγή κρίσιμων προϊόντων βασίστηκε σε μοναδικούς παραγωγούς, στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες και στα ελάχιστα δυνατά αποθέματα. Ταυτόχρονα ολοκληρώθηκε η διαδικασία μετασχηματισμού του μηχανισμού των τιμών. Οι τιμές, ο πιο αξιόπιστος, σύμφωνα με τους νεοφιλελεύθερους, μηχανισμός πληροφοριών, αντί να καθορίζονται από την προσφορά και τη ζήτηση μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή, μετατράπηκαν σε μια υπόθεση χρηματιστηριακών «συμβολαίων».

Οταν ξέσπασε η πανδημία, η εύθραυστη ισορροπία ανατράπηκε. Η εξειδίκευση έπληξε την παραγωγή κρίσιμων προϊόντων. Η απορρύθμιση των εφοδιαστικών αλυσίδων και η έλλειψη αποθεμάτων προκάλεσαν υστέρηση της προσφοράς. Το χρέος διογκώθηκε. Τρισεκατομμύρια διοχετεύτηκαν σε υπερχρεωμένες επιχειρήσεις (ακόμα και σε βιομηχανίες άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου, οι οποίες μέχρι τότε αντιμετώπιζαν την άρνηση του χρηματοπιστωτικού τομέα να τους χορηγήσει νέα δάνεια) ενώ τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης αξιοποιήθηκαν στο έπακρο από τις τράπεζες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Με τη ρωσική εισβολή, η μόνη ρύθμιση που ίσχυε στις απορρυθμισμένες αγορές ήταν το... κέρδος. Η προσφορά είχε απορρυθμιστεί με τις πολιτικές που εφαρμόστηκαν τα προηγούμενα χρόνια και η έκρηξη των τιμών που ακολούθησε, δεν ήταν αποτέλεσμα υπερβάλλουσας ζήτησης αλλά ελλειμματικής προσφοράς. Και το εύλογο ερώτημα είναι: Πόσο δημοκρατική μπορεί να είναι η απόφαση των πολιτικών ελίτ να φορτώνουν το κόστος της μείωσης του πληθωρισμού σε αυτούς που δεν έχουν την ευθύνη για την έκρηξή του; Ας μη γελιόμαστε, η άνοδος των επιτοκίων, η συρρίκνωση της ζήτησης και των εισοδημάτων, οι χρεοκοπίες και η ύφεση είναι σαν να καταδικάζουμε τον «νοικοκύρη» και να αθωώνουμε τον «κλέφτη».

Μία ερμηνεία (τολμηρή και ίσως ακραία) είναι ότι οι πολιτικές ελίτ αξιοποίησαν μια παράνομη εισβολή ενός αυταρχικού ισχυρού ηγέτη, όχι μόνο για να συγκαλύψουν τις ευεργετικές για τις αγορές και ολέθριες για όλους τους υπόλοιπους πολιτικές τους, αλλά και για να τις διευκολύνουν για ακόμα μεγαλύτερα κέρδη που υπόσχεται η νέα απορρύθμιση. Δεν χρειάζεται να έχει μελετήσει κάποιος την ιστορία των οικονομικών κρίσεων για να αντιληφθεί ότι για δεύτερη φορά σε δεκατέσσερα χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη μια τεράστια σε μέγεθος και ένταση επιχείρηση αναδιανομής (κλοπής) εισοδήματος, που αυτήν τη φορά εμφανίζεται με άλλοθι τη δημοκρατία. Και είναι πολύ βολικό για τους ηγέτες της Δύσης (την αγία τριάδα του Samir Amin) να φορτώσουν τις ευθύνες οπουδήποτε αλλού, εκτός από τις... πλάτες τους.

*Δημοσιογράφος, συγγραφέας

από efsyn