Ξημερώνει πάλι στην Αμερική

 Γράφει ο Θωμάς Τσαλαπάτης

Το «Ξημερώνει πάλι στη Αμερική» περιγράφει τη ριζική αναδιαμόρφωση μιας χώρας και κατ’ επέκταση ενός κόσμου μέσα από τις αποτυπώσεις των ριζικών αλλαγών στις επιφάνειες των λαϊκών φαινομένων.

Από τι αποτελείται το παρόν μας; Τι ποσοστά παρελθόντος εμπεριέχονται στο άθροισμα αυτό που βιώνουμε ως περίγυρο; Από πού ξεκινά η συγκρότηση της πραγματικότητας αυτής που πλέον αντιμετωπίζουμε ως αυτονόητη αγνοώντας τόσο τον νεόκοπο χαρακτήρα της όσο και την ίδια την παροδικότητά της;

Αν γυρνούμε στο πρόσφατο παρελθόν, το κάνουμε όχι για να αναπολήσουμε αλλά για να ξεσκονίσουμε τις ξεχασμένες διαδρομές που μας έφεραν μέχρι εδώ. Για να κατανοήσουμε καλύτερα τα φαινόμενα στην ιστορική τους διάσταση. Το βιβλίο της Αννας Μαρία Δρουμπούκη με τίτλο «Ξημερώνει πάλι στην Αμερική: Πολιτισμικοί πόλεμοι και μαζική κουλτούρα στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1980» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μωβ Σκίουρος αποτελεί ακριβώς μια τέτοια ιχνηλάτηση. Μια διαδικασία κατά την οποία η πολιτισμική και πολιτική σημειολογία αναδεικνύονται ώστε να μας αποκαλύψουν τις μετατοπίσεις που συντελέστηκαν σε μια κρίσιμη δεκαετία. Μετατοπίσεις που σε μεγάλο βαθμό λειτουργούν μέχρι σήμερα στους όρους με τους οποίους διαμορφώνεται το παρόν μας.

Ο Ρόναλντ Ρίγκαν και η θεσμοποίηση του κυνικού ατομισμού, η συρρίκνωση των κρατικών παροχών και η ταξική αναδιαμόρφωση του χάρτη των ΗΠΑ, η άνοδος του τηλε-ευαγγελισμού και η πίστη ως μέσο εξαπάτησης και αισχροκέρδειας, η άνοδος του χέβι μέταλ ως αισθητικής αντίδρασης της νεολαίας της εργατικής τάξης σε μια εποχή γενικευμένης αποβιομηχάνισης και στη συνέχεια ως μιας ευκαιρίας άκρατης επίδειξης ηδονισμού.

Το MTV, το Live Aid, τα νέα κινήματα αντίστασης, δικαιωμάτων και χειραφέτησης. Ο Μπρους Σπρίνγκστιν, τα κινηματογραφικά πρότυπα και το τέλος της πολιτισμικής δεκαετίας με τον ερχομό του Grunge τη δεκαετία του ’90. Το «Ξημερώνει πάλι στη Αμερική» περιγράφει τη ριζική αναδιαμόρφωση μιας χώρας και κατ’ επέκταση ενός κόσμου μέσα από τις αποτυπώσεις των ριζικών αλλαγών στις επιφάνειες των λαϊκών φαινομένων. Και μαζί τους ανθρωπότυπους που ξεπήδησαν από τη δεκαετία αυτή. Τον γιάπη, τον εξωστρεφώς υστερικό χριστιανό, τον ριζοσπάστη φοιτητή και τον νεοσυντηρητικό του αντίστοιχο και πολλά ακόμη.

Για πολλούς λόγους η δεκαετία του ’80 αποτέλεσε την κρίσιμη δεκαετία. Τη δεκαετία στην οποία τελείωσε ο ψυχρός πόλεμος και ο νέος κόσμος στον οποίο ζούμε άρχισε να διαμορφώνεται· η δεκαετία όπου για πρώτη φορά οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές στον δυτικό κόσμο άρχισαν να εφαρμόζονται με συγκεκριμένα αποτελέσματα· η δεκαετία όπου η μαζική κουλτούρα έγινε ένα περίπλοκο δίκτυο που θα περιλαμβάνει ως δομικά συστατικά τη διαφήμιση, την τηλεόραση και τη φιλανθρωπία.

Είναι η τελευταία δεκαετία πριν από τον ερχομό του ίντερνετ και τη δημιουργία της παγκόσμιας κοινότητας καταναλωτών πληροφορίας. Η δεκαετία μιας ηδονιστικής και ταυτόχρονα πουριτανικής εφορίας, ενός κόσμου όπου οι εχθροί του δυτικού ανθρώπου ηττήθηκαν και το πάρτι μπορεί να συνεχίσει για πάντα. Μια δεκαετία που κωδικοποιεί τα κυρίαρχα συμπεράσματά της στο χαζοχαρούμενο ιδεολόγημα του «τέλους της ιστορίας» (1992).

Αν και το «Ξημερώνει πάλι στην Αμερική» μπορεί να διαβαστεί ως κοινωνιολογική ανάλυση μιας δεκαετίας, ως κομμάτι των cultural studies παρατηρήσεων και συμπερασμάτων, αυτό που το καθιστά ζωντανό ως ανάγνωσμα (πέρα από την οξύνοια και την εμβρίθεια των αναλύσεων) είναι η προσωπική εμπλοκή της συγγραφέως. Η Αννα Μαρία Δρουμπούκη ήδη από τον πρόλογο –αλλά και σε αρκετά σημεία μέσα στο βιβλίο– μας περιγραφεί τη δική της προσωπική επαφή με την πολιτιστική παραγωγή της δεκαετίας όπως αυτή φτάνει σε έναν άνθρωπο που μεγαλώνει και ενηλικιώνεται στην ίδια ιστορική συγκυρία αλλά σε απόσταση μιας ηπείρου. Είναι η εποχή όπου η πολιτιστική παγκοσμιοποίηση αρχίζει να γίνεται πιο άμεση και να αυξάνει ταχύτητες προετοιμαζόμενη για την ολοκληρωτική κυριαρχία τις δεκαετίες του διαδικτύου που θα ακολουθήσουν. Με τον τρόπο αυτό η συγγραφέας, χωρίς να επεξηγεί, μας κάνει ορατές τις σημασίες και το ενδιαφέρον, την ηλικιακή φετιχοποίηση συγκεκριμένων παραμέτρων και τελικά μας δίνει μια οδό μιας παράλληλης, δικής μας προσωπικής εμπλοκής σε όσα περιγράφει στο βιβλίο.

Γιατί σε μεγάλο βαθμό και ανεξάρτητα από τις διαφορές μας, η δεκαετία του ’80 είναι η δεκαετία που γεννήθηκε ο κόσμος μας όπως τον γνωρίζουμε. Η δεκαετία του ’80 είναι η δεκαετία που γεννηθήκαμε όλοι.

από efsyn