Κατανοώντας την θεωρία περί εργαστηριακής διαρροής του Κορωνοϊού

 

Τι είναι, γιατί έχει σημασία, και γιατί η έρευνα της κυβέρνησης Μπάιντεν μάλλον δεν επαρκεί

Της Elizabeth Yuko (rollingstone.com 1-6-2021)

Μετά από επιστημονικές υποθέσεις διάρκειας άνω του ενός έτους, αβάσιμες θεωρίες συνωμοσίας, και έλλειψης διαφάνειας από την Κίνα, ακόμη δεν γνωρίζουμε την ιστορία της προέλευσης του κορωνοϊού, την ακριβή διαδρομή που ακολούθησε ο SARS-CoV-2 μέχρι να καταλήξει η αιτία μιας παγκόσμιας πανδημίας. Και χάρη στις βαθιές οπαδικές διαιρέσεις της χώρας, ακόμη και η ιδέα ότι ακόμα χρειαζόμαστε μια καθαρότερη εικόνα του πώς ο νέος κορωνοϊός ξεκίνησε, μπορεί να γίνει αντιληπτή ότι είναι πολιτικά φορτισμένη.

Έτσι, στις 26 Μαΐου, όταν ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έκανε ανακοίνωση για το αίτημά του, ότι η Κοινότητα Υπηρεσιών Πληροφοριών των ΗΠΑ πρέπει «να πολλαπλασιάσει τις προσπάθειές της για να συλλέγει και να αναλύει πληροφορίες», ώστε να μάθει περισσότερα για την προέλευση του κορωνοϊού, προκλήθηκε μια ποικιλία αντιδράσεων. Για όσους έχουν αφιερώσει τους τελευταίους 15 μήνες παρακολουθώντας την επιστήμη σχετικά με την πανδημία –συμπεριλαμβανομένης της εικαζόμενης συναίνεσης ότι ο SARS-CoV-2 πρώτα μεταδόθηκε σε ανθρώπους μέσω ζώων– η ανακοίνωση του προέδρου ήταν σοκαριστική.

Αυτό συνέβη γιατί η άλλη ευλογοφανής θεωρία σχετικά με τη μετάδοση, ότι ο νέος κορωνοϊός διέρρευσε κατά λάθος από ένα εργαστήριο, ήταν η θέση που υποστήριζε ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, και, ως αποτέλεσμα, πολλοί υποστηρικτές του. Ωστόσο, όπως κι ο ιός, η θέση του Τραμπ μεταλλάχθηκε, και γρήγορα διαδόθηκε μεταξύ των υποστηρικτών του.

Αυτό που άρχισε ως υπόθεση επιστημονική, μεταμορφώθηκε, στα χέρια του Τραμπ, σε μια απόπειρα να κατηγορηθεί η Κίνα για τα πάντα, ακράδαντα ριζωμένη στον αντι-ασιατικό ρατσισμό. Οι ενδείξεις έγιναν άσχετες –εκτός από τον Απρίλιο του 2020, όταν ισχυρίστηκε ότι είχε κάτι υποστηρικτικό για την εργαστηριακή διαρροή, αν και «δεν τον άφησαν» να μιλήσει γι’ αυτό, και οι δικές του υπηρεσίες πληροφοριών είπαν ότι αυτό δεν υπάρχει.

Από το σημείο αυτό οι οπαδοί των θεωριών συνωμοσίας του Τραμπ άρχισαν να τα πηγαίνουν καλά. Και έτσι, παρά τις τεράστιες διαφορές τους, εκείνοι που υποστήριζαν μια πιο επιστημονικά προσεκτική έρευνα για την πιθανότητα μιας αθέλητης εργαστηριακής διαρροής, και οι δεξιοί που διέδιδαν συνωμοσίες, κατέληξαν να τσουβαλιαστούν, και κάποιες φορές, συνενώθηκαν.

Αυτό που έγινε έκτοτε είναι ένα παράδειγμα για την περίπλοκη σχέση μεταξύ επιστήμης και πολιτικής, και πώς μια τυπικά συνήθης πλευρά της διερεύνησης της έξαρσης ενός ιού στρεβλώθηκε στο σημείο όπου ακόμη κι εκείνοι που είχαν ταχθεί αποφασιστικά με την μεριά της Επιστήμης και της Λογικής, αμφισβητούν τα κίνητρα. Να τι γνωρίζουμε, τι δεν γνωρίζουμε και ελπίζουμε να βρούμε για την προέλευση του κορωνοϊού.

Δύο ξέχωρες αλλά άνισες θεωρίες.

Όπως και η ίδια η πανδημία, η προσοχή που δόθηκε στην προέλευση του κορωνοϊού ήρθε κατά κύματα. Όταν ο SARS-CoV-2 άρχισε να μεταδίδεται, υπήρχαν άμεσα ερωτήματα για το πώς ο ιός μόλυνε πρώτη φορά τους ανθρώπους.

Βασιζόμενοι στην προϋπάρχουσα γνώση για άλλους κορωνοϊούς, οι περισσότεροι επιστήμονες υποστήριξαν την υπόθεση ότι ο SARS-CoV-2 διαδόθηκε με φυσικό τρόπο – δηλαδή ότι ένας ιός ήταν ικανός να υπερβεί τα συνήθη εμπόδια που τον εμποδίζουν να μεταδοθεί από το ένα είδος στο άλλο (εδώ, τους ανθρώπους). Οι πρώτες επιβεβαιωμένες περιπτώσεις αυτού που τώρα γνωρίζουμε ως covid-19 αρχικά συνδέθηκαν με αγορές στην κινεζική πόλη της Γιουχάν, όπου τα ζώα πωλούνται νεκρά αλλά και ζωντανά.

Υπήρχε επίσης μια ανταγωνιστική θεωρία: Ότι ο ιός διαδόθηκε μετά από μια τυχαία απελευθέρωση από ένα εργαστήριο -συγκεκριμένα, το ινστιτούτο ιολογίας της Γιουχάν, όπου οι ερευνητές μελετούν πολλαπλά στελέχη κορωνοϊών. Οι υπέρμαχοι της εξήγησης αυτής, μαζί με τον Τραμπ, υποστηρίζουν ότι παραείναι συμπτωματικό το γεγονός ότι ο ιός πρώτα ανιχνεύτηκε στις αγορές της ίδιας πόλης η οποία φιλοξενεί ένα εργαστήριο που μελετούσε τον ίδιο τύπο ιού. Αλλά, όπως αναφέρουν οι New York Times, «Η Γιουχάν είναι ένα αστικό κέντρο μεγαλύτερο από την Νέα Υόρκη», με αγορά εμπορίας ζώων από όλη την Κίνα και τον υπόλοιπο κόσμο, γι’ αυτό, είναι εντελώς πιθανό ότι αυτό είναι μια σύμπτωση.

Όπως η θεωρία της φυσικής μετάδοσης, αυτό που έγινε γνωστό ως «θεωρία της εργαστηριακής διαρροής» επίσης βασίζεται στην προϋπάρχουσα εμπειρία των επιστημόνων για τους κορωνοϊούς, σύμφωνα με τον δρ. Amesh Adalja, στο κέντρο για την ασφάλεια της υγείας του πανεπιστημίου John Hopkins.

 «Κάθε φορά που ξεσπά μια μεταδοτική ασθένεια, είναι πραγματικά σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι δεν είναι μια τυχαία εργαστηριακή διαρροή», λέει στο Rolling Stone, και παραθέτει προηγούμενα παραδείγματα για αυτό, συμπεριλαμβανομένης της έξαρσης του SARS το 2004. «Έχουμε δει εργαστηριακά ατυχήματα παντού, όπου ένας εργαζόμενος σε εργαστήριο μολύνεται ακούσια, δεν γνωρίζει γι’ αυτό, και, εάν είναι μεταδοτική ασθένεια, μπορεί να το μεταδώσει στην κοινότητα. Αυτό, νομίζω, ήταν κάτι που κανένας ποτέ δεν παρέβλεψε εντελώς».

Αυτό που οι επιστήμονες και οι άλλοι ειδικοί σε μεταδοτικές αρρώστιες γρήγορα παραμέρισαν, ωστόσο, ήταν η αντίληψη ότι ο νέος κορωνοϊός κατασκευάστηκε ή απελευθερώθηκε σκόπιμα. «Δεν νομίζω ότι κανένας πίστεψε πως αυτό ήταν βιολογικό όπλο, ειδικά όταν πρέπει να κάνεις τόσο κακό στους ίδιους τους Κινέζους», λέει ο Adalja. «Επίσης, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτό ήταν ένας κατασκευασμένος ιός».

Η ανάγκη για απαντήσεις

Όπως οι περισσότεροι επιστήμονες, ο δρ Peter Hotez, συνδιευθυντής στο κέντρο για την ανάπτυξη των εμβολίων στο νοσοκομείο παίδων του Τέξας και κοσμήτορας στην Eθνική Σχολή Τροπικών Ασθενειών στο Κολλέγιο Ιατρικής Baylor, συνεχίζει να «υποστηρίζει την υπόθεση για φυσική προέλευση» βασιζόμενος στις ενδείξεις που είναι αυτή τη στιγμή δημόσια διαθέσιμες. «Δεν υπάρχει αποδεικτικό στοιχείο που να λέει ότι είτε δημιουργήθηκε συνθετικά στο εργαστήριο με κάποιον τρόπο είτε διέρρευσε –κι αυτό είναι βεβαίως πιθανό, αλλά δεν βλέπω κάτι που με υποχρεώνει να το σκεφτώ», εξηγεί.

Στην πραγματικότητα, ο Hotez, συγγραφέας του Preventing the Next Pandemic: Vaccine Diplomacy in a Time of Anti-science, λέει ότι ο μόνος τρόπος να αποκτήσουμε απαντήσεις στα ερωτήματά μας για την προέλευση του κορωνοϊού είναι «μέσω μιας πολύ εκτενούς επιτόπιας έρευνας». Παρομοίως, ο Adalja –που υποστήριξε τον εξονυχιστικό και ανεξάρτητο έλεγχο της υπόθεσης για εργαστηριακή διαρροή, αφότου η πανδημία ξεκίνησε– λέει ότι αυτή θα είχε σημαντική αξία όσον αφορά τη δημόσια υγεία.

 «Ακόμη δεν κατανοούμε πώς ο SARS-CoV-2 διαδόθηκε από τις νυκτερίδες σε κάποιο ενδιάμεσο ζώο, ή στους ανθρώπους, και νομίζω ότι το να το ξεδιαλύνουμε είναι πραγματικά σημαντικό». «Αφότου οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν ότι ο πρώτος SARS ήρθε από την ασιατική μοσχογαλή, εξαφανίστηκε, γιατί άρχισαν να μεταχειρίζονται αυτά τα ζώα πολύ διαφορετικά. Έτσι, σκέφτομαι ότι είναι σημαντικό από πλευράς δημόσιας υγείας να καταλάβουμε την καταγωγή του ιού και να κατανοήσουμε την εμφάνισή του».

Ωστόσο, παρά τα πιθανά ευρεία οφέλη από τα πορίσματα αυτού του είδους της έρευνας –μαζί και την έρευνα για το αν η έξαρση προϋπέθετε μια τυχαία εργαστηριακή διαρροή– πολλοί από τους επιστήμονες που είδαν τα οφέλη της προσέγγισης αυτής σιώπησαν. Αυτό έγινε γιατί οτιδήποτε είχε να κάνει με τη θεωρία της εργαστηριακής διαρροής συνδεόταν αναπόφευκτα με τον Τραμπ, τους οπαδούς του, και την δική τους εκστρατεία παραπληροφόρησης και θεωριών συνωμοσίας: μια συσχέτιση την οποία κανείς αξιόπιστος επιστήμονας δεν ήθελε.

Γιατί τώρα;

Γιατί λοιπόν η υπόθεση της εργαστηριακής διαρροής επανεμφανίστηκε τώρα και έλαβε τέτοια προσοχή; Αυτό άρχισε στις 30-3-2021, με την κυκλοφορία της πολυαναμενόμενης αναφοράς από τον Παγκόσμιο οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) για την προέλευση της πανδημίας. Σε αυτήν, οι ερευνητές –μια ομάδα 17 ειδικών από την Κίνα και άλλοι 17 από άλλες χώρες– διαβεβαίωσε ότι δεν βρήκαν αποδεικτικές ενδείξεις είτε μιας φυσικής μετάδοσης είτε της εργαστηριακής διαρροής.

Ωστόσο, βασιζόμενη στην εκτίμησή της, η ομάδα υπέδειξε ότι «πιθανόν έως πολύ πιθανόν» οι πρώτοι άνθρωποι μολύνθηκαν με τον SARS-CoV-2 μέσω ζωικής μετάδοσης που περιελάμβανε ένα ενδιάμεσο ξενιστή (π.χ. μεταδόθηκε από νυχτερίδες σε ένα άλλο ζώο κι από εκεί στους ανθρώπους), και ότι ένα εργαστηριακό ατύχημα ήταν «εξαιρετικά απίθανο». Ωστόσο, δεδομένης της έλλειψης ξεκάθαρων ενδείξεων, η ομάδα παρατήρησε ότι απαιτούνται περαιτέρω μελέτες προτού κάθε βάσιμο συμπέρασμα μπορεί να εξαχθεί.

Την ημέρα που δημοσιεύθηκε η αναφορά, ο γενικός διευθυντής του ΠΟΥ δρ Tedros Adhanom Ghebreyesus –που δεν αναμείχθηκε άμεσα στην έρευνα– επανέλαβε τις απόψεις της ομάδας για την ανάγκη επιπλέον έρευνας, και επίσης εξέφρασε την δυσφορία του με την έλλειψη συνεργασίας και διαφάνειας εκ μέρους της Κίνας κατά τη διάρκεια της έρευνας, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε κρίσιμα ανεπεξέργαστα δεδομένα. Παρατήρησε επιπλέον ότι δε νομίζει πως η εκτίμηση της ομάδας για ένα πιθανό εργαστηριακό ατύχημα «ήταν αρκετά λεπτομερής», και προσφέρθηκε να υποστηρίξει την περαιτέρω έρευνα.

Τότε, στις 14 Μαΐου, μια ομάδα 18 αξιοσέβαστων επιστημόνων από την Β. Αμερική και την Ευρώπη δημοσίευσε επιστολή στο περιοδικό Science, και συμφώνησε με τον Tedros ότι η υπόθεση για την τυχαία εργαστηριακή διαρροή δεν είχε τύχει αμερόληπτης εξέτασης στην αναφορά του ΠΟΥ, και ότι είναι «αναγκαία και εφικτή» η επιπλέον έρευνα για την προέλευση του ιού. Δύο εβδομάδες νωρίτερα, ο Μπάιντεν έκανε αίτημα για μια νέα έρευνα, και σχεδόν αμέσως ο εκπρόσωπος τύπου της κινεζικής πρεσβείας στις ΗΠΑ έκανε δήλωση σχετικά με το αίτημα, ως «παλιό κόλπο πολιτικής δημοσιότητας» και «εκστρατεία λάσπης». Από εκεί, ο διάλογος οξύνθηκε γρήγορα.

Επανεξετάζοντας την θεωρία της εργαστηριακής διαρροής

Λίγο πριν φύγει από το αξίωμά του τον Ιανουάριο του 2021, ο πρώην υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Mike Pompeo δημοσίευσε ένα πληροφοριακό δελτίο που περιέχει πιθανές ενδείξεις για τυχαία εργαστηριακή διαρροή, συμπεριλαμβάνοντας την άποψη ότι «η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει λόγους να πιστεύει ότι αρκετοί ερευνητές μέσα στο ιολογικό εργαστήριο της Γιουχάν ασθένησαν το φθινόπωρο του 2019, πριν από την πρώτη αναγνωρισμένη περίπτωση της έξαρσης, με συμπτώματα που σχετίζονται με τόσο τον κορωνοϊό όσο και συνήθεις εποχικές αρρώστιες».

Τότε, την Κυριακή 23 Μαΐου, η Wall Street Journal ανέφερε ότι σύμφωνα με προηγουμένως μη δημοσιευμένες πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών, τρεις ερευνητές από το εργαστήριο της Γιουχάν, που ασθένησαν με συμπτώματα όμοια με εκείνα του κορωνοϊού τον Νοέμβριο του 2019 –αναφερόμενες στο πληροφοριακό δελτίο του Πομπέο– νοσηλεύθηκαν σε νοσοκομείο. Ενώ το άρθρο ξαναπυροδότησε το ενδιαφέρον για τη θεωρία της εργαστηριακής διαρροής, το CNN έριξε λάδι στη φωτιά δυο μέρες αργότερα, όταν ανέφερε ότι προς το τέλος της προεδρίας Τραμπ, ο Μπάιντεν σταμάτησε τις έρευνες του Πομπέο για τις απαρχές του κορωνοϊού γιατί δεν βρήκε έγκυρα τα ευρήματα.

Δεδομένου του ανανεωμένου ενδιαφέροντος για την σχολαστική έρευνα σχετικά με την θεωρία της εργαστηριακής διαρροής, οι Ρεπουμπλικάνοι κατηγόρησαν άμεσα την κυβέρνηση Μπάιντεν για τον τερματισμό αυτού που θα μπορούσε να είναι μια χρήσιμη έρευνα. Και, αμέσως, ο Τραμπ, το θεώρησε ως νίκη. «Τώρα καθένας συμφωνεί ότι είχα δίκαιο όταν από πολύ νωρίς χαρακτήρισα τη Γιουχάν ως την πηγή του κορωνοϊού, που κάποιες φορές τον ανέφερα ως τον Ιό της Κίνας», έγραψε στο ιστολόγιό του στις 25 Μαΐου. «Ήταν ξεκάθαρο για μένα από την αρχή, αλλά μου άσκησαν άσχημη κριτική, ως συνήθως. Τώρα όλοι λένε “είχε δίκιο”».

Την επόμενη μέρα, ο Μπάιντεν εξέδωσε ανακοίνωση για τα σχέδιά του για μια πιο εμπεριστατωμένη έρευνα των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ, και η αντίδραση ήταν άμεση. Κατά τις πρώτες 24 ώρες μετά την ανακοίνωση του Μπάιντεν, το κοινό δεν γνώριζε ότι ο Λευκός Οίκος είχε λάβει ό,τι οι New York Times περιέγραψαν ως «ένα σωρό από ενδείξεις που ακόμη δεν εξετάστηκαν», που δυνητικά θα μπορούσαν να περιέχουν στοιχεία για την προέλευση του SARS-CoV-2.

Προτού μάθουν ότι αυτό που προκάλεσε την έρευνα του Μπάιντεν ήταν νέες ενδείξεις, πολλοί είδαν την κίνηση ως παροχή αξιοπιστίας εκ μέρους του προέδρου σε οτιδήποτε, από θεωρίες συνωμοσίας  που αφορούν βιολογικά όπλα έως τον αντιασιατικό ρατσισμό του Τραμπ που τον εκσφενδόνιζε μαζί με τις κατηγορίες ότι η Κίνα επέτρεπε να εξαπλωθεί ο SARS-CoV-2 μετά την εργαστηριακή διαρροή.

Στην πραγματικότητα όμως ο δρ. Matthew Kavanagh, διευθυντής της Πρωτοβουλίας για μια Παγκόσμια Πολιτική Υγείας και Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Georgetown, λέει ότι η έκκληση του Μπάιντεν να «ενταθεί» η έρευνα ευθυγραμμίζεται με την αναφορά του ΠΟΥ από τον Μάρτιο, καθώς και το αίτημα του Tedros για επιπλέον έρευνα πάνω στη θεωρία της τυχαίας εργαστηριακής διαρροής. Εν τω μεταξύ οι Adalja και Hotez καλωσορίζουν μια πιο εκτενή έρευνα, αν και δεν είναι απαραίτητα πεπεισμένοι ότι η εστίαση στις υπηρεσίες πληροφοριών θα παράγει τα πιο χρήσιμα αποτελέσματα.

 «Δεν χρειαζόμαστε μια έκθεση υπηρεσίας πληροφοριών, θέλουμε μια έρευνα για την έξαρση – και αυτό χρειάζεται μια πολύ διαφορετική γκάμα δεξιοτήτων, και μια πολύ διαφορετική προσέγγιση», ο Hotez εξηγεί, και σημειώνει ότι θα πάρει μεταξύ 6-12 μήνες για να ολοκληρωθεί. «Θα υπάρξει και covid-26 και covid-32, είναι αναπόφευκτο. Και εάν πρόκειται να μάθουμε πώς να αρχίσουμε να ελέγχουμε τα πράγματα αυτά, πρέπει πραγματικά να εμβαθύνουμε τη γνώση μας για το πώς αυτό συνέβη».

Ο Kavanaugh συμφωνεί, και σημειώνει ότι εάν ο σκοπός της έκθεσης του Μπάιντεν ήταν να βρεθεί μια επιστημονική εξήγηση για την προέλευση του κορωνοϊού, θα ανέθετε στο CDC (Κέντρο για τον Έλεγχο και την Αποτροπή Ασθενειών) ή το NIH (Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ), αντί της υπηρεσίας πληροφοριών. «Αυτό μας λέει ότι αυτό είναι μια πολιτική περίπτωση και ένα θέμα υπηρεσίας πληροφοριών, όχι μια υπόθεση κυρίως σχετική με την επιστήμη», λέει. «Και έτσι πρέπει να καταλάβουμε όλο το ζήτημα, με αυτόν τον τρόπο, και να μην είμαστε αφελείς. Είμαστε σε ένα μέρος όπου η πολιτική οδηγεί σε λάθος δρόμο την επιστημονική κατανόηση του κόσμου».

Μετάφραση: Γ.Τ.

από ardin-rixi