Τα εννέα λάθη που κάνουμε συχνότερα στην ελληνική γλώσσα

 Γράφει ο Σωτήρης Χαραλαμπόπουλος

Ο Σέξτος ο Εμπειρικός, φιλόσοφος που έζησε τον 2ο αι. μ.Χ., υποστήριξε πως «η κοινή συνήθεια κάνει το σωστό», αλλά στον προφορικό και στον γραπτό λόγο μας κάνουμε αρκετά λάθη γιατί τα Ελληνικά είναι μια... απαιτητική γλώσσα τελικά.

Με αδιάλειπτη χρήση εδώ και σχεδόν 40 αιώνες, σε οποιαδήποτε μορφή, τα Ελληνικά θεωρούνται ως μια από τις πιο δύσκολες γλώσσες του πλανήτη για εκμάθηση λόγω των υψηλών νοημάτων που περιέχουν, αλλά και των πολύπλοκων συντακτικών και γραμματικών κανόνων τους.

Έτσι, λοιπόν, ακόμα και όσοι έχουμε τα Ελληνικά ως πρώτη γλώσσα, κάνουμε συχνά λάθη με τα περισσότερα από αυτά να είναι ασυνείδητα λόγω «εσφαλμένης» συνήθειας.

Το Sputnik ανοίγει τη Γραμματική, το Συντακτικό και το Λεξικό και «φρεσκάρει» τις γνώσεις μας, επισημαίνοντας τα εννέα πιο συχνά λάθη που γίνονται στην εκφορά του λόγου, είτε προφορικού είτε γραπτού.

Η Προστακτική δεν παίρνει αύξηση

Όχι, δεν είναι σωστά τα «υπέγραψε», «ανέλυσε», «διέγραψε» γιατί η Προστακτική δεν παίρνει αύξηση και έτσι το ρήμα διατηρεί τη μορφή που έχει στην Οριστική, επομένως την επόμενη φορά ας θυμηθούμε να πούμε «υπόγραψε», «ανάλυσε», «διάγραψε» και ούτω καθεξής.

«Πριν από» και όχι «μετά από»

Ένα από τα πιο συνηθισμένα λάθη που τείνει να μετατραπεί σε... σωστό είναι το «μετά από», αλλά ας αποκαταστήσουμε την τάξη, καθώς το «από» συντάσσεται μόνο μαζί με το «πριν» και ποτέ με το «μετά», όταν πρόκειται για χρόνο, μιας και το τελευταίο συνοδεύεται αποκλειστικά από την Αιτιατική.

Π.χ. λέμε «πριν από την έναρξη του συνεδρίου» αλλά «μετά τη λήξη της αναμέτρησης» ή «ύστερα από τη λήξη της αναμέτρησης».

Δεν υπάρχει ρήμα «ανταπεξέρχομαι» αλλά «αντεπεξέρχομαι»

Ένα ρήμα-«καρμανιόλα» είναι και το «αντεπεξέρχομαι», που σημαίνει «ξεπερνώ τις δυσκολίες», καθώς πολλοί δεν το χρησιμοποιούν όπως πρέπει και θεωρούν ότι το σωστό είναι το «ανταπεξέρχομαι», το οποίο δεν υφίσταται καν.

Ως εκ τούτου, το «αντεπεξέρχομαι» έχει προέλθει από τη συνένωση τεσσάρων λέξεων, δηλαδή από τις προθέσεις «αντί», «επί», «εκ» και από το ρήμα «έρχομαι».

Επισημαίνεται ότι το γιώτα στο «αντί» υστερεί έναντι του ισχυρού και βραχέος έψιλον που ακολουθεί και το κάππα στο «εκ» μετατρέπεται σε ξι μιας και το «έρχομαι» αρχίζει από φωνήεν και έτσι προκύπτει ο τύπος «αντεπεξέρχομαι».

Το ουσιαστικό «λάθος» δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως επίθετο

Μια λέξη που μας βάζει δύσκολα είναι το ουσιαστικό «λάθος», που συχνά το χρησιμοποιούμε σε θέση επιθέτου και λέμε, για παράδειγμα, «πήρα μια λάθος απόφαση» με την έκφραση να μην είναι σωστή.

Συγκεκριμένα, εφόσον η λέξη «λάθος» είναι ουσιαστικό χρησιμοποιείται αποκλειστικά ως τέτοιο, επομένως μπορούμε να πούμε «υπέπεσα σ' ένα τρομερό λάθος», αλλά «έκανα μια λανθασμένη εκτίμηση».

Έτσι, το σωστό είναι το «λανθασμένος» σε θέση επιθέτου, όσο περίεργο και αν μας φαίνεται.

Κατ' αρχήν είναι... καταρχάς

Το δίπολο «κατ' αρχήν» και «καταρχάς» μπερδεύει πολλούς όταν αναφέρονται σε χρονικό προσδιορισμό και ναι, κατ' αρχήν... είναι καταρχάς αφού το πρώτο σημαίνει «επί της αρχής» και αφορά σε νομικό όρο ενώ το δεύτερο είναι το «αρχικά».

Πολύς, πολλή και πολύ...

Το επίθετο «πολύς» κάνει τα πράγματα δύσκολα στον γραπτό λόγο αφού έχει άλλη ορθογραφία σε καθένα από τα τρία γένη του (αρσενικό, θηλυκό, ουδέτερο).

Συγκεκριμένα, όταν το επίθετο συνοδεύεται από ουσιαστικό θηλυκού γένους, τότε γράφεται ως «πολλή» (π.χ.: «πολλή αγάπη») και όταν προσδιορίζει ουσιαστικό ουδετέρου ή έχει θέση επιρρήματος, τότε το σωστό είναι «πολύ» (π.χ.: «να πίνεις πολύ νερό» και «σ' αγαπώ πολύ»).

Ακόμα, στον πληθυντικό αριθμό του αρσενικού γένους γράφεται ως «πολλοί» (π.χ.: «πολλοί άνθρωποι»).

Δοτική, μια ξεχασμένη πτώση

Η Δοτική μπορεί να μην υπάρχει στα Νέα Ελληνικά, όμως είναι παρούσα σε πολλές εκφράσεις που αναφέρουμε στον λόγο μας και προέρχονται από τα Αρχαία.

Για παράδειγμα, γράφουμε «δόξα τω Θεώ» και το σωστό είναι στη Δοτική (και όχι «δόξα τον Θεό») εφόσον το «δόξα» προέρχεται από το ρήμα «δοξάζω», που θεωρείται ως δοξαστικό ρήμα, και στα Αρχαία Ελληνικά συντασσόταν με τη Δοτική.

Έλληνας ή ελληνικός, κεφαλαίο ή πεζό;

Οι λέξεις που προσδιορίζουν εθνική καταγωγή ή ξένη γλώσσα, γράφονται πάντοτε με κεφαλαίο γράμμα και έτσι προκύπτουν, για παράδειγμα, τα «Έλληνας/Ελληνικά», «Άγγλος/Αγγλικά», «Ρώσος/Ρωσικά» και ούτω καθεξής.

Αν, όμως, η λέξη που δηλώνει καταγωγή -και μόνο τότε- συνοδεύει ουσιαστικό, τότε γράφεται με πεζό (π.χ. «ελληνικός καφές», «ρωσικό εμβόλιο» κλπ.).

Εξαιρείται, επί παραδείγματι, η φράση «Έλληνας πολίτης» αφού η λέξη που δηλώνει καταγωγή είναι ισχυρότερη του ουσιαστικού και έτσι γράφεται πάντοτε με κεφαλαίο παρότι υπάρχει η τάση να γράφεται με πεζό.

Πότε μπαίνει -ν στα άρθρα

Το λεγόμενο «ευφωνικό νι» μπαίνει στα άρθρα όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν για την αποφυγή χασμωδίας ή από συγκεκριμένα σύμφωνα (κ, π, τ, ξ, ψ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ).

Ειδικότερα, όταν οι λέξεις είναι αρσενικού γένους, τότε το ευφωνικό νι μπαίνει πάντα στην Αιτιατική για να ξεχωρίζουν από εκείνες του ουδέτερου γένους με τον παραπάνω κανόνα να ακολουθείται, πλέον, μόνο σε αυτές του θηλυκού.

Π.χ.: τον βορρά, την μπάλα, τον σαματά, τη λάσπη, τον κήπο, τη φωνή.

από sputniknews