Ξερολιθιά: Ένα βιβλίο για την «ισχυρή» Ελλάδα του 2004. Η μήπως για σήμερα;

 Γράφει ο Χρήστος Αβραμίδης

Σε μια παλαιότερη συζήτηση με τον συγγραφέα, μού εξηγούσε τον ρόλο που προόριζε ο Αγγελόπουλος για τους ήρωες-ηθοποιούς των ταινιών του, σαν κουκίδες στον μεγάλο πίνακα της Ιστορίας. Και αν αυτό στο κινηματογράφο είναι νόμιμο (με την προϋπόθεση πως ο δημιουργός μπορεί να το υποστηρίξει βέβαια) γιατί ο κινηματογράφος είναι πρώτα απ’ όλα εικόνα, στην λογοτεχνία συμβαίνει μάλλον το αντίθετο.

Η σε βάθος ανάπτυξη των χαρακτήρων είναι το, εκ των ων ουκ άνευ, ζητούμενο. Και στην Ξερολιθιά ο συγγραφέας φωτίζει το βάθος τους με τόσο οξυδερκή τρόπο που κοιτώντας το, μπορεί να τρόμαζαν και οι ίδιοι. Και αυτό χωρίς να αναιρεί τον ρόλο τους ως κουκίδων-εκφραστών μιας εποχής.

Έτσι, καταφέρνει να μας δείξει παράλληλα ποιοι είναι προσωπικοί τους δαίμονες και οι αγωνίες. φέρνει να μας δείξει παράλληλα ποιοι είναι προσωπικοί τους δαίμονες και οι αγωνίες. Ο Άγγελος, η Ηρώ, η Σόνια, ο Παύλος. Και το ανώνυμο προσφυγάκι. Πέντε ήρωες με διαφορετικές αφετηρίες, και άλλες προοπτικές που συναντιούνται στη ζωή και στις σελίδες του βιβλίου. Με κοινούς παρονομαστές τις απειλές ενός κόσμου που αλλάζει προς το χειρότερο, και τους προσωπικούς αγώνες για να ζήσουν.

Ταυτόχρονα ο Τσιράκης καταφέρνει κάτι ακόμα πιο δύσκολο. Στο βιβλίο του μπορείς να ψηλαφίσεις από κοντά την πλαστική ευμάρεια του 2004. Να τη νιώσεις, να σε αγγίξει. Αλλά ταυτόχρονα να δεις ήδη από τότε την πτώση που έρχεται. Οι ήρωες ζουν στο 2004 την ίδια στιγμή που όλα δείχνουν τόσο γνωστά, σα να συνέβησαν χθες. Όλα αυτά επιτυγχάνονται όχι μονάχα με την αφήγηση, αλλά με μια πολύ εύστοχη εναλλαγή των κειμενικών τύπων που θυμίζει σε σημεία της τον Jonathan Coe. Διαβάζουμε την αφήγηση, παρακολουθούμε τηλεόραση, ή και ακούμε ραδιόφωνο της εποχής και διαβάζουμε ένα μυθιστόρημα που γράφει ένας από τους ήρωες μέσα στο μυθιστόρημα του Βασίλη Τσιράκη, υφαίνοντας ταυτόχρονα μια μετα-αφήγηση. Και όλα αυτά χωρίς να διαταράσσεται η συνοχή.

Τα στοιχεία σε αυτόν τον καμβά, τα συνδέει μια αόρατη κλωστή. Μια γραμμή που χαράσσει το προσφυγάκι, καθώς διασχίζει την Ιστορία. Χωρικά και χρονικά. Από τη Λέσβο μέχρι την Πατησίων. Και από το 2004 μέχρι σήμερα.

Το κλίμα της εποχής, μαζί με τις αγωνίες των ανθρώπων αποδίδεται τόσο εύστοχα που ο αναγνώστης μένει με το ερώτημα, πόσες συνεντεύξεις μπορεί να πήρε ο συγγραφέας από καθημερινούς ανθρώπους προκειμένου να μπορέσει να αποδώσει με αυτήν την ακρίβεια το πνεύμα μιας εποχής. Μιας εποχής που δείχνει να περιλαμβάνει και την φαινομενικά τελείως διαφορετική περίοδο στην «Ισχυρή Ελλάδα» του 2004 και τη σακατεμένη «(μετα)μνημονιακή» Ελλάδα. Δυο περίοδοι που πέραν των κοινών χαρακτηριστικών σε πολιτικά οικονομικά και ιστορικά ζητήματα, έχουν έναν ειδοποιό γνώρισμα. Πως είτε στο πλούσιο κράτος του 2004 είτε στο φτωχότερο του 2020, κάποια πράγματα δεν αλλάζουν για τον κόσμο της εργασίας, που αντιμετωπίζει επισφάλεια, ματαιώσεις, απολύσεις, μαύρα μεροκάματα και αναγκαστική μετανάστευση.

Το πόνημα δεν είναι εύκολο. Την άχαρη δουλειά των συγγραφέων την έχει αποτυπώσει εξαιρετικά ο Μανώλης Αναγνωστάκης, με το στίχο «πώς τόσα πρόσωπα να γίνουν αριθμοί και τόσα γεγονότα απλά βιβλία». Αυτό δεν είναι άλλο ένα «απλό βιβλίο» γιατί επιδιώκει την αντίστροφη φορά Και την πετυχαίνει. Σε αυτές τις 186 σελίδες οι αριθμοί γίνονται πρόσωπα. Έτσι, αυτό που κάπως απρόσωπα αποδίδουμε με την γενική φράση «μέτρα λιτότητας» εδώ αποκτά υπόσταση και δείχνει τα δόντια του σε πραγματικούς ανθρώπους, με σάρκα και οστά

Η «ξερολιθιά» είναι το έκτο βιβλίο του Βασίλη Τσιράκη και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος.

από info-war