Μπετόβεν με μεγάφωνα γηπέδου…

Γράφει ο Γιάννης Σβώλος

Σε αληθινό εφιάλτη εξελίχθηκε η άκριτη χρήση ηλεκτρονικής ηχητικής ενίσχυσης στις υπαίθριες συναυλίες κλασικής μουσικής, εντός και εκτός Φεστιβάλ Αθηνών, κατά τη διάρκεια του φετινού καλοκαιριού. Μικρόφωνα και μεγάφωνα υποτίθεται επιστρατεύτηκαν για να αντισταθμίσουν την αναπόδραστη αλλοίωση της συνοχής του συμφωνικού ήχου από τη λόγω κορονοϊού υποχρεωτικά αραιή διάταξη των μουσικών.

Δυστυχώς, όμως, ο δαίμων της υπερβολής, της απειρίας και, ενδεχομένως, του λαϊκισμού έχωσε την ουρά του βαθιά και έσπρωξε τα πλήκτρα πολύ πέρα απ’ όσο θα ήταν απαραίτητο για να υπάρξει ένα (εξ)ισορροπημένο συμφωνικό ακρόαμα.

Το βιώσαμε στη συναυλία της ΚΟΘ, όπου οι διονυσιακού οίστρου «Τέσσερις εποχές» του Βιβάλντι με τον βιολιστή Σίμο Παπάνα φορτίστηκαν με ντεσιμπέλ ροκ συγκροτήματος (23/7/2020) και το ξαναζήσαμε -εδώ σε εφιαλτικό βαθμό!- με τη συναυλία της ΚΟΑ υπό τον Τσιαλή (8/8/2020) όπου Μπετόβεν και Σοστακόβιτς ισοπεδώθηκαν ηχητικά προς τα επάνω. Ειδικά στην εκτέλεση της «Συμφωνίας αρ. 7» του Μπετόβεν οι εντάσεις της ηχητικής ενίσχυσης ξεπέρασαν ολοφάνερα κάθε όριο καταλήγοντας σε ένα ακρόαμα που συγγένευε περισσότερο με λαϊκή συναυλία σε γήπεδο…

Ας προσθέσουμε ότι η συγκεκριμένη συναυλία υπήρξε πολλαπλά κακότυχη. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας καταρρακτώδης βροχή έλουσε την Αθήνα, με αποτέλεσμα η εκκίνηση να αργήσει κατά ¾ της ώρας, ώσπου το προσωπικό του Φεστιβάλ να στεγνώσει το κοίλο και να απλώσει τα μαξιλαράκια σε αραιή διάταξη. Στο μεταξύ Ελληνες αλλά και πολλοί ξένοι που είχαν στηθεί στις ουρές έξω από το Ηρώδειο από νωρίς δικαιολογημένα δυσφορούσαν δίχως σαφή, ειλικρινή ενημέρωση. Επίσης, από ένα σημείο και έπειτα ούτε λόγος για τήρηση υγειονομικών αποστάσεων…

Το πρόγραμμα της συναυλίας υπό τον τίτλο «Μπετόβεν 250 χρόνια» περιελάμβανε τη συμφωνική εισαγωγή στο χορόδραμα «Τα δημιουργήματα του Προμηθέα» και τη «Συμφωνία αρ. 7» του συνθέτη. Ουδείς κατάλαβε τι θέση είχε ενδιάμεσα το εμβληματικά μοντερνιστικό «Κοντσέρτο για πιάνο, τρομπέτα και έγχορδα, αρ. 1» του Σοβιετικού Σοστακόβιτς· ειδικά όταν συμμετείχε στη συναυλία μια ικανή, ρωμαλέα πιανίστρια που θα μπορούσε κάλλιστα να αναμετρηθεί με κάποιο από τα πέντε πιανιστικά κοντσέρτα του τιμώμενου δημιουργού…

Το χειρότερο, ωστόσο, ήταν ότι το υπερβολικό ανέβασμα στάθμης της ηχητικής ενίσχυσης των εγχόρδων της ορχήστρας κατέπνιξε τον ήχο τού επίσης ηχητικά ενισχυμένου πιάνου, καταστρέφοντας τελείως κάθε έννοια διαλόγου μεταξύ σολιστικού οργάνου και συνόλου· τουλάχιστον έτσι όπως τον έχει επιμελώς ορίσει ο Σοστακόβιτς στην παρτιτούρα του. Οι καθορισμένα χαμηλόφωνες παράγραφοι των εγχόρδων στο πρώτο μέρος –αιθέρια τρέμολι, μινιμαλιστικά, μηχανιστικά συνεχή κ.λπ.- αλλά και το «μακρινό» σιωπητηριακό σόλο της τρομπέτας στο αργό μέρος καταστράφηκαν πλήρως καθώς ήρθαν βεβιασμένα σε πρώτο πλάνο, ενώ στις αθλητικού οίστρου αναμετρήσεις πιάνου και εγχόρδων του τρίτου μέρους η άρθρωση του πρώτου χανόταν ολότελα. Στο τελευταίο, βέβαια, συνεισέφερε και η καταδιωκτικής βιασύνης ταχύτητα με την οποία έπαιξε η Μουζά. Εν ολίγοις: μια εκτέλεση που θα μπορούσε να ήταν ανεπιφύλακτα απολαυστική -ο Καραμπέτσος, επίσης, «κέντησε»!- καταστράφηκε από την αλόγιστη χρήση της τεχνολογίας. Ας τη χρεώσουμε στον κορονοϊό.

Η ΚΟΑ υπό τον Τσιαλή έπαιξε τα δύο έργα του Μπετόβεν καλά, με ακρίβεια, συνοχή, αθλητικό δυναμισμό, καλό συντονισμό, ωραίες σολιστικές συνεισφορές από τα ξύλινα πνευστά, ρευστή, ρυθμικά αρθρωμένη φραστική κ.λπ. Και εδώ, όμως, κυριάρχησε τυραννικά η μεγαλύτερη του πραγματικού μεγέθυνση του ήχου από τα μεγάφωνα. Μάλιστα καθώς ο ήχος εκπεμπόταν από τα τεράστια ηχεία, που κρέμονταν ψηλά σε δύο ικριώματα στα άκρα της σκηνής, ολόκληρη η ηχητική εικόνα –προϊόν συμβολής του φυσικού ήχου προς αυτόν των μεγαφώνων- αιωρούνταν στον… αέρα. Επιπλέον υπήρχε, αναπόδραστα, ηχώ που καθιστούσε τις τελικές ηχητικές εντυπώσεις ακόμη πιο αφύσικες, υπερμεγέθεις και ψεύτικες. Ας ελπίσουμε ότι, του χρόνου ή και τον Σεπτέμβρη, αυτό το αναγκαίο κακό της ηχητικής ενίσχυσης θα αντιμετωπιστεί και θα ρυθμιστεί με τη δέουσα καλαισθησία και ευαισθησία από κάποιους που θα έχουν συναίσθηση της κρίσιμης διαφοράς ανάμεσα σε μια συναυλία συμφωνικής μουσικής και σε μια συναυλία ροκ ή τραγουδιού σε γήπεδο.

από efsyn