Το άγνωστο μέτωπο Ερντογάν – Πούτιν: ο ανταγωνισμός στη Μαύρη Θάλασσα

Του Νίκου Μελέτη 

Σε οριακό επίπεδο βρίσκονται διαρκώς οι σχέσεις της Άγκυρας με την Μόσχα, καθώς εκτός από την Συρία και την Λιβύη όπου οι δύο χώρες στηρίζουν αντίπαλα στρατόπεδα αλλά κινδυνεύουν να βρεθούν ανά πάσα στιγμή σε ευθεία αντιπαράθεση, ένα λιγότερο γνωστό μέτωπο είναι που δηλητηριάζει ακόμη περισσότερο τις ρωσοτουρκικές σχέσεις.

Ο ανταγωνισμός Τουρκίας – Ρωσίας στην Μαύρη Θάλασσα έχει ενταθεί μετά την πλήρη προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία, που διευρύνει σημαντικά την ρωσική κυριαρχία στην Μαύρη Θάλασσα και ενισχύει τον ρόλο της στην κρίσιμη αυτή περιοχή για την Ευρασία.

Η επεκτατική αυτή τάση της Ρωσίας τρομάζει την Άγκυρα και καθιστά ζωτική ανάγκη για τον Τ. Ερντογάν να διεκδικήσει την διατήρηση και διεύρυνση του ρόλου της Τουρκίας στην Μαύρη Θάλασσα, όχι μόνο για λόγους οικονομικούς αλλά και για να αποφευχθεί τελικά η δορυφοριοποίηση της Τουρκίας από την Μόσχα.

Η σκληρή κόντρα Μόσχας – Άγκυρας με αφορμή την 76η επέτειο του εκτοπισμού των Τατάρων της Κριμαίας είναι ενδεικτική του πόσο «ευαίσθητο» είναι το θέμα στις σχέσεις των δυο χωρών. Ο ίδιος ο Ερντογάν και το τουρκικό ΥΠΕΞ με αφορμή την επέτειο της βίαιης μετακίνησης των Τατάρων της Κριμαίας (αν και η Τουρκία φυσικά αρνείται τόσο την αρμενική όσο και την ποντιακή γενοκτονία) συνέδεσαν την ιστορία αυτή με τις πρόσφατες εξελίξεις στην περιοχή, εκφράζοντας στήριξη στην εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας και συνεπώς στην επιστροφή της Κριμαίας υπό ουκρανικό έλεγχο.

Η απάντηση του ρωσικού ΥΠΕΞ ήταν πολύ έντονη καθώς κατηγόρησε την Τουρκία για αντιρωσική καμπάνια εξέφρασε ανησυχία γιατί «με τους εξτρεμιστικούς κύκλους της Τουρκίας συμπαρατάχθηκαν ορισμένα επίσημα πρόσωπα της Τουρκίας, τα οποία, ιδιαίτερα, προέβησαν σε παραλληλισμούς των σταλινικών διώξεων με την πολιτική της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Κριμαία». Και η ρωσική ανακοίνωση κατέληξε με την προειδοποίηση ότι «τέτοιες συμπεριφορές δεν συμβάλλουν στην επίλυση του στόχου της περαιτέρω ανάπτυξης της πολυμερούς συνεργασίας, που έθεσαν οι πρόεδροι της Ρωσία και της Τουρκίας ο οποίος αποτυπώθηκε στις διμερείς συμφωνίες, αντιτίθεται στο πνεύμα των διμερών ρωσο-τουρκικών σχέσεων, των οποίων η επέτειος των εκατό χρόνων εορτάζεται αυτές τις μέρες».

Ο Τ. Ερντογάν και ενώ ήταν στην κορύφωση της η κρίση στην Συρία επέλεξε να επισκεφθεί τον Φεβρουάριο το Κίεβο. Σε μια επίσκεψη που εξέφρασε την στήριξη του στην Ουκρανία στην αντιπαράθεση της με την Ρωσία ,δήλωσε ότι συνεχίζει να μην αναγνωρίζει την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία και τελικά προκαλώντας ευθέως τους Ρώσους ανέκραξε το σύνθημα του Ουκρανικού Στρατού (στον αγώνα τους εναντίον των Ρώσων) «Glory to Ukraine».

Για τον Ερντογάν και την Τουρκία είναι το χειρότερο σενάριο που γίνεται πραγματικότητα στην Μαύρη Θάλασσα, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία το 2014 καθώς ένα μεγάλο μέρος της Μαύρης Θάλασσας μετατρέπεται σε ρωσική, ενισχύεται εκ των πραγμάτων η ρωσική ναυτική παρουσία και ανατρέπεται προς όφελος της η στρατηγική ισορροπία δυνάμεων στην ευαίσθητη αυτή περιοχή.

Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας η ακτογραμμή της Ρωσίας από 475 χιλιόμετρα, τριπλασιάζεται και φθάνει τα 1.200 χιλιόμετρα, το 25% δηλαδή των ακτών της Μαύρης Θάλασσας στα οποία θα πρέπει να προστεθούν και τα 300 χιλιόμετρα των ακτών της Αμπχαζίας της αποσχισθείσας περιοχής της Γεωργίας η οποία υποστηρίζεται από την Ρωσία. Ο Ερντογάν επιχειρεί να αναμετρηθεί με την Ρωσία στην Μαύρη Θάλασσα τόσο για να εξασφαλίσει την στήριξη και να αποσπάσει ανταλλάγματα από την Δύση και το ΝΑΤΟ, αλλά και για να βελτιώσει όπως πιστεύουν στην Άγκυρα, την διαπραγματευτική θέση της Τουρκίας έναντι της Ρωσίας και στην Συρία.

Η προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία ουσιαστικά έδωσε στην Ρωσία μια εκτεταμένη θαλάσσια περιοχή η οποία μάλιστα είναι πλούσια σε υδρογονάνθρακες. Σύμφωνα με έκθεση της Deloitte (2018) τα πιθανά κοιτάσματα στα 9 Οικόπεδα που είχε οριοθετήσει η Ουκρανία στην Μαύρη Θάλασσα μπορεί να φθάνουν από 92- 520 δισ. κυβικά μέτρα (bcm), ποσότητες που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ενεργειακή αυτάρκεια της Ουκρανίας και στην σημαντική απεξάρτηση της από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Η Ουκρανία είχε αναφέρει ότι πλέον έχει απολέσει το 80% των υδρογονανθράκων που είχε στον βυθό της ΑΟΖ της στην Μαύρη Θάλασσα.

Η Τουρκία επιδιώκει να διατηρήσει και να αυξήσει τον ρόλο της στην Μαύρη Θάλασσα και αυτό την φέρνει σε αντίθεση με την Ρωσία ειδικά μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. Η προσπάθεια της Τουρκίας να προσεταιρισθεί την Γεωργία αλλά κυρίως την Ουκρανία είναι σαν να προσπαθεί να μπήξει την βελόνα στα πλευρά της Μόσχας. Η συνεργασία της Άγκυρας με την Ουκρανία έχει επεκταθεί και στον αμυντικό τομέα με στόχο να καταστεί πιο αξιόπιστος και αξιόμαχος ο Ουκρανικός Στρατός που η βασική απειλή που αντιμετωπίζει, είναι η Ρωσία.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τ. Ερντογάν στην επίσκεψη του στην Ουκρανία ανακοίνωσε στρατιωτική βοήθεια 36 εκατ. δολαρίων στο Κίεβο, στην διάρκεια της επίσκεψης υπογράφτηκε συμφωνία συνεργασίας στον αμυντικό τομέα, ενώ ήδη από το 2019 η τουρκική εταιρεία Baykar Makina υπέγραψε συμβόλαιο 69 εκ. δολαρίων για πώληση έξι UAV’s τύπου Bayraktar TB2 στην Ουκρανία.

Αντίστοιχες κινήσεις κάνει η Άγκυρα και προς την Γεωργία .Τον Δεκέμβριο του 2019 ανακοινώθηκε στρατιωτική βοήθεια 17 εκατ. δολαρίων από την Τουρκία στις Γεωργιανές Ένοπλες Δυνάμεις για μεταρρυθμίσεις στον τομέα των military logistics, ενώ οι εξαγωγές αμυντικού υλικού από την Τουρκία στην Γεωργία αυξήθηκαν το 2019 κατά 37% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά φθάνοντας τα 3,9 εκατ. δολάρια.

Σημαντική όμως είναι η στρατιωτική συνεργασία στο πλαίσιο της τριμερούς Τουρκίας – Γεωργίας – Αζερμπαϊτζάν σε μια περιοχή που υποδομές όπως οι αγωγοί ΤΑΝΑΡ και Μπακού –  Σεϊχάν, η σιδηροδρομική γραμμή Μπακού – Τυφλίδα- Καρς κ.α. πρακτικά παρακάμπτουν την Ρωσία με στόχο την μείωση της επιρροής της Μόσχας στο μαλακό υπογάστριο της, τον νότιο Καύκασο.

Η Τουρκία εξάλλου είναι από τους πιο θερμούς υποστηρικτές της πρόσκλησης της Γεωργίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ, κίνηση που για την ρωσική εξωτερική πολιτική αποτελεί casus belli…

Η Τουρκία σε μια τελευταία κίνηση απέσυρε από την Μεσόγειο το γεωτρύπανο Fatih το οποίο μετά τις εργασίες συντήρησης στην Κωνσταντινούπολη βρίσκεται ήδη στην Τραπεζούντα και αναμένεται να ξεκινήσει γεωτρήσεις στην τουρκική ΑΟΖ. Εκεί που υπάρχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να εντοπισθεί κάποιο κοίτασμα σε τουρκική θαλάσσια ζώνη, μετά τις συνεχείς αποτυχίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Μια εξέλιξη που θα ενισχύσει και το προφίλ της κυβέρνησης στην κοινή γνώμη και θα κρατήσει την Τουρκία μέσα στο παιγνίδι ισχύος που είναι σε εξέλιξη στην Μαύρη Θάλασσα.

Παιχνίδι στο οποίο μεγάλος νικητής προβάλει προς το παρόν η Ρωσία…

AP Photo/Pavel Golovkin

από liberal, μέσω ardin-rixi