Η «άνοδος» και η «πτώση» της ελληνικής οικονομίας (μέσα από διαφημίσεις)

Του Βασίλη Στοϊλόπουλου

Μια μικρή διαδρομή στις διαφημίσεις (επιλεκτικά) που καταχωρήθηκαν στις εφημερίδες της πεντηκονταετίας 1930-1980 για ελληνικά προϊόντα και υπηρεσίες (όπως λέγεται, “για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεώτεροι”).

«Ψύξεις ηλεκτρικές». Η «ΙΖΟΛΑ» διατείνεται τον Μάιο του 1953 ότι «φέρνει τον πολιτισμό στο σπίτι με τον ηλεκτρισμό».

«Εις τους αιθέριους δρόμους». Το δίωρο ταξίδι Αθήνα-Θεσσαλονίκη, όπως αποτυπώνεται στις 25-5-1931, στην παρθενική πτήση της πρώτης ελληνικής κρατικής αεροπορικής εταιρείας «ΙΚΑΡΟΣ»: «τρεις έλικες μετάλλιναι, τριακοσίων ίππων η καθεμία … σχίζοντας τον αέρα με 160 χιλιόμετρα … με το τσιγάρο στο στόμα και τον νόμον της βαρύτητας στην τσέπη».

«Μικρές προσδοκίες». Τον Μάρτιο του 1949 κ ι ενώ ακόμα δεν είχε τελειώσει ο εμφύλιος, η «ΙΟΝ» προτρέπει τους Έλληνες «Δώστε στα παιδιά σας σοκολάτα ΙΟΝ».

«Βιομηχανική επανάσταση». Στις 23 Απριλίου 1933 η βιομηχανία βερνικιών και χρωμάτων ΒΙΒΕΧΡΩΜ διαφημίζει το εργοστάσιό της, «το μεγαλύτερον, τελειότερον και επιστημονικώτερον εργοστάσιο του είδους στα Βαλκάνια»!

«Μικρές απολαύσεις». Μακαρονοφάγοι δεν είναι μόνο οι Ιταλοί. «420.000 πιάτα ΜΙΣΚΟ σερβίρονται ημερησίως στην Ελλάδα» τον Δεκέμβριο του 1962, καταρρίπτοντας έτσι το «μύθο» των γειτόνων μας.

«Ηλεκτρικά όνειρα». Χρειάζεται και η «απόψυξις φάντασμα» του ψυγείου «ΠΙΤΣΟΣ» όπως ενημερώνεται το κοινό στις 12 Ιουλίου 1969: «κάθε βράδυ τα μεσάνυχτα … ένας αόρατος μηχανισμός λειώνει τους πάγους από το ψυγείο σας και εξαφανίζει τα παγόνερα.»

«Το υπέροχο γλυκοσέρτικο». «Στις 28 Μαρτίου 1947 επιστρέφουν οι αγαπημένες συνήθειες: «Όπως τον παλιό καλό καιρό. Το υπέροχο γλυκοσέρτικο τσιγάρο και πάλι στη διάθεσι των καπνιστών. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ. Κόκκινο κουτί. 22 Σιγαρ. Δρχ. 1500».

«Ιδού ο Ζύθος». Η άποψη ότι «Στην ακρογιαλιά γαλάζια θάλασσα, χρυσός ήλιος, χρυσές αμμουδιές, χαρούμενα νιάτα και … ΦΙΞ» ήταν ευρέως διαδεδομένη τη δεκαετία του ΄50. Στη διαφήμιση της 13ης Απριλίου 1958 η ΦΙΞ πληροφορεί τους επίδοξους πελάτες της ότι περιέχει «πενήντα ωφέλιμα συστατικά» που εγγυώνται «μυϊκή δύναμη, ξανάνιωμα, ανάπτυξιν, αντίληψιν, καλήν χώνευσιν».

«Ευχάριστο συναίσθημα». Στις 21 Απριλίου 1931 η οδοντόκρεμα «KOLYNOS» υπόσχεται «απόλυτον αντισηψίαν», «ευχάριστον συναίσθημα γεύσεως και δροσερότητος του στόματος» και δόντια τόσον ωραία που «να προκαλούν το φίλημα.»

«Η εύνοια της τύχης». Τον Ιούνιο του 1929 το «ΚΑΖΙΝΟ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ» επιχειρεί να δελεάσει δυνητικούς πελάτες στις τραπέζια του με «τακτική συγκοινωνία δι΄ αυτοκινήτων πολυτελείας ημέραν και νύκτα» από τα γραφεία της στη Πλατεία Κάνιγγος.

«Το όραμα της ασφάλειας». Τον Φεβρουάριο του 1938 η ασφαλιστική εταιρεία ο «ΑΣΤΗΡ» προσφέρει έναν «συνδυασμό ασφαλείας σπουδών» έτσι ώστε «να δυνηθή και ο υιός σας να ακολουθήση την κλίσιν του».

«Καιρός για προφυλάξεις». Την 5η Μαΐου του 1932 τα προφυλακτικά ΑΣΠΙΣ πληροφορεί τους άνδρες ότι «αντί 15 δραχμών το κυτίον των τριών» μπορούν επιτέλους να είναι ήσυχοι, όχι μόνο για τις περιπέτειες του έρωτα αλλά και γιατί εξοικονομούν «πολλάς χιλιάδας δραχμάς που κοστίζει η θεραπεία ενός αφροδισίου νοσήματος». Προφυλακτικά «λεπτά, μεταξωτά, απολύτως στερεά» υπόσχεται και η «ΜΠΕΜΠΕΚΑ» στις 19 Ιανουαρίου 1936.

«Ασυναγώνιστα». Μεταπολεμικά, η εταιρεία κονσερβοποιίας του Ναυπλίου «ΚΥΚΝΟΣ» προτρέπει στους δυνητικούς πελάτες να αγοράζουν «μόνον τα εκλεκτά και ασυναγώνιστα KYKNOS».

«Ο λαχνός των ονείρων». Στις 29 Νοεμβρίου 1949 το «ΛΑΧΕΙΟΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ» μοιράζει στους τυχερούς που θα το αγοράσουν «μια πολυκατοικία με 9 διαμερίσματα και δύο καταστήματα», αλλά και μια «μικρά πολυκατοικία 4 διαμερισμάτων».

«Ευπρόσδεκτο δώρο». Τα Χριστούγεννα του 1955 τα «Biscolata» ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ προσφέρουν «μπισκότα γεμάτα με εκλεκτή σοκολάτα, σε κομψά σιδηρά κυτία των 500γρ., ένα ευπρόσδεκτο δώρο για τις γιορτές».

«Η επανάσταση στις μεταφορές». Η «ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ» ανακοινώνει ότι από τις 2 Ιουνίου 1957 ξεκινά μια νέα εποχή προβάλλοντας στους επιβάτες της την «πρώτην Άφιξιν» και Αναχώρησιν των SUPER DC-6B δια τα δρομολόγια εξωτερικού».

«Καλό γούστο και γλυκόπιοτο». Στις 27 Σεπτεμβρίου 1966 τα τσιγάρα «ΚΑΡΕΛΙΑ» επενδύουν στο λάιφ-στάιλ της εποχής με το «ελαφρύ – γευστικό – γλυκόπιοτο» τσιγάρο και το «καλό γούστο».

«Υπεραγορές … αν αγαπάτε τη δραχμή σας». Τον Οκτώβριο του 1973 τα «PRISUNIK ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ» ανακοινώνει στους πελάτες του ότι πρέπει να επωφεληθούν «από νέες φθηνότερες τιμές λόγω ανατιμήσεως» της δραχμής («Η δραχμή μας μεγαλώνει»”.

«Καθημερινές αγορές για να χαρείτε άνετα». Στη χριστουγεννιάτικη καταχώρηση των πολυκαταστημάτων ΜΙΝΙΟΝ υπενθυμίζεται στο κοινό : «Εδώ Μινιόν» με «Παιχνιδούπολη», «Κινηματογράφο», «Υπερθέαμα», «Άη-Βασίλη», «30 κυλιόμενες σκάλες»… Αυτά στις διαφημίσεις της 27ης Νοεμβρίου 1977.

Τρία χρόνια μετά, στις 19 Δεκεμβρίου 1980, εν μέσω της εορταστικής περιόδου, το πολυκατάστημα ΜΙΝΙΟΝ καταστράφηκε από εμπρησμό. Ήταν η αρχή μιας σειράς εμπρησμών στα περισσότερα μεγάλα καταστήματα εκείνης της εποχής. Ένοχοι δεν βρέθηκαν ποτέ. Μια άλλη εποχή για την ελληνική παραγωγή ξεκινούσε, ακόμα και με συμβολικό τρόπο.

Μετά τη δεκαετία του ’80 και την σταδιακή ανάδειξη του τουρισμού σε βασικό «μοχλό της οικονομικής ανάπτυξης» η «τριτογενοποίηση» της ελληνικής οικονομίας αναδεικνύεται σε Νέα Πραγματικότητα. Αντίθετα, το ποσοστό συμμετοχής στην παραγωγή του ΑΕΠ των δύο άλλων τομέων, του αγροτικού (πρωτογενής) και του βιομηχανικού (δευτερογενής) της χώρας μειώθηκε κατακόρυφα, από το 47% στο 19,2%. Μπορεί ανέκαθεν να υπήρχαν πολλές και σοβαρές αντιρρήσεις για ένα τέτοιο «μονοδιάστατο μοντέλο ανάπτυξης» και η ανάγκη για την άμεση παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας σε όλους τους τομείς. Χρειάστηκε όμως η πανδημία του CONVIT-19 για ν΄ αντιληφθούμε όλοι πλέον το πόσο ευάλωτη κι εξαρτημένη είναι η ελληνική οικονομία και το “αναπτυξιακό πρότυπο” της χώρας.

από «90 χρόνια εξέλιξη», ΤΟ ΒΗΜΑ, 25-12-2012, μέσω ardin-rixi