Το «κενό εξουσίας» απειλεί την υπερδύναμη

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου

Μια περίπου «προεπαναστατική κατάσταση» (σε «παλαιολενινιστική» ορολογία) θα ήταν ίσως ο πιο ταιριαστός χαρακτηρισμός για το τι συμβαίνει σήμερα στο εσωτερικό της Υπερδύναμης, που δείχνει να πλησιάζει -αν δεν έχει ήδη φτάσει- σε «κενό εξουσίας», με τον ίδιο τον υπουργό Άμυνας να αρνείται να εφαρμόσει τις εντολές του προέδρου για μαζική ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων εναντίον των διαδηλωτών, 

που δεν δείχνουν καμία διάθεση να εγκαταλείψουν τους δρόμους των αμερικανικών μεγαλουπόλεων.

Είναι χαρακτηριστική της πρωτοφανούς κατάστασης σύγκρουσης στο ίδιο το κέντρο της εξουσίας η επίθεση που έκανε στον πρόεδρο ο πρώην υπουργός Άμυνας του ίδιου του Τραμπ, ο μπαρουτοκαπνισμένος Στρατηγός των Καταδρομών Τζιμ Μάτις, που χαρακτήρισε απειλή για το Σύνταγμα τον Τραμπ και, εμμέσως πλην σαφώς, τον συνέκρινε με τους Ναζί.

Ο Μάτις υπήρξε στο παρελθόν σφοδρός αντίπαλος του νεοσυντηρητικού συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας και ανθρώπου του Νετανιάχου, του Τζον Μπόλτον, υπερασπιζόμενος τρόπον τινά τα συμφέροντα του βαθέος αμερικανικού κράτους, της αμερικανικής Αυτοκρατορίας, απέναντι στην εξτρεμιστική πτέρυγα της Αυτοκρατορίας του Χρήματος (για τις διαμάχες αυτές δες https://www.zougla.gr/apopseis/article/emfilios-stin-aftokratoria-netaniaxou-kata-soros-tramp-kata-logikis).

Η ανθρωπότητα ενδεχομένως χρωστάει πάρα πολλά στον Μάτις, αφού ήταν αυτός, σύμφωνα με τη Wall Street Journal, που σταμάτησε, στη σχετική σύσκεψη στον Λευκό Οίκο, τα σχέδια μαζικού βομβαρδισμού της Συρίας, παρά την ύπαρξη εκεί ρωσικών δυνάμεων. Τηρουμένων των αναλογιών ενδέχεται δηλαδή να έπαιξε σε αυτή τη σύσκεψη ρόλο ανάλογο αυτού που έπαιξαν οι αδελφοί Κένεντι αποτρέποντας έναν πυρηνικό πόλεμο κατά την κρίση της Κούβας.

Μη δεδομένη η στάση του στρατού, λέει ο Γκαλμπρέιθ

Δεν είμαι καθόλου βέβαιος για το τι θα έκανε ο στρατός αν τον κατέβαζαν στους δρόμους, μας λέει ο Τζέιμς Γκλαμπρέιθ, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Όστιν στο Τέξας, γιος του μεγάλου οικονομολόγου του 20ού αιώνα Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ, συνεργάτης του Ινστιτούτου Levy και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της World Economics Association. Μην ξεχνάτε, προσθέτει, ότι πάνω από το 50% των στελεχών του είναι ισπανόφωνης καταγωγής ή μαύροι.

Η μεγάλη πλειοψηφία των διαδηλωτών κινούνται απολύτως ειρηνικά, επισημαίνει ο καθηγητής Γκλαμπρέιθ, που εκφράζει υπόνοιες για το ποιος είναι πίσω από τις λεηλασίες και απορία γιατί, σε αρκετές περιπτώσεις, η αστυνομία άφησε να γίνουν χωρίς να επέμβει.

Η χρήση προβοκατόρων από τις αστυνομικές δυνάμεις και τις μυστικές υπηρεσίες δεν είναι ασφαλώς ελληνικό προνόμιο, είναι μια παγκόσμια πρακτική όταν οι περιστάσεις το απαιτούν.

Βρισκόμαστε σε αδιέξοδο, μας λέει ο Γκαλμπρέιθ, για τον οποίο οι διαδηλώσεις, που έχουν ως κεντρικό αίτημα τη διακοπή της αστυνομικής βίας και των εκδηλώσεων ρατσισμού, είναι η μακρά κραυγή αγανάκτησης ενός μεγάλου μέρους της αμερικανικής κοινωνίας.

Από την υπόθεση μάλλον κερδίζει στο πολιτικό επίπεδο ο υποψήφιος των Δημοκρατικών Μπάιντεν, κυρίως γιατί δεν έχει μιλήσει πολύ και μπορεί να επωφεληθεί από την άθλια εικόνα του Τραμπ, αλλά βεβαίως και η τυχόν δική του προεδρία θα αποδειχτεί μια καταστροφή, πιστεύει ο Γκαλμπρέιθ.

Κίνδυνο φασισμού στο βάθος βλέπει ο Χάντσον

Αντίθετα, ο καθηγητής και συγγραφέας Μάικλ Χάντσον, από τους γνωστότερους παγκοσμίως μελετητές των προβλημάτων του Χρέους και σύμβουλος διάφορων κυβερνήσεων, δεν είναι καθόλου σίγουρος ότι θα κερδίσει ο Μπάιντεν και όχι ο Τραμπ. Ο μόνος που βάζει ορισμένα ζητήματα που συνδέονται με το πού πάει η χώρα -και κυρίως το πρόβλημα του ότι πρέπει να ξαναγίνει παραγωγική- είναι ο Τραμπ, μας λέει, έστω κι αν δεν ξέρει πώς μπορεί να πετύχει την «επαναβιομηχάνιση» της Αμερικής. Και γι’ αυτό υπάρχει ακόμα μια πιθανότητα να κερδίσει στις εκλογές.

Ο Χάντσον, που ξεκίνησε από τη ριζοσπαστική, άκρα αριστερά, διακρίνεται πάντως για την απαισιόδοξη ματιά

 του και φοβάται ότι στο τέλος η Αμερική μπορεί να πάει στον φασισμό. Επικρίνει την «αριστερά», υπό την αμερικανική έννοια του όρου, γιατί περιορίζεται κυρίως σε θέματα «ταυτότητας», όπως ο φεμινισμός, η σεξουαλική ελευθερία και τα εθνικά ζητήματα, και δεν θέτει τα κύρια ζητήματα της χώρας και, ιδίως, αυτό που πιστεύει ότι είναι το κεντρικό πρόβλημα και της Αμερικής και του κόσμου σήμερα, δηλαδή το (εξαιρετικά μη βιώσιμο) Χρέος, που δεν θα πληρωθεί μεν ποτέ, διαλύει όμως κοινωνίες και χώρες και μας πάει από τον παραγωγικό καπιταλισμό στον χρηματοπιστωτικό, «φεουδαρχικό» καπιταλισμό της προσόδου (rentier capitalism).  

Πρέπει να ξανακάνουμε την (αστική) επανάσταση του 1848 εναντίον των κατόχων του  Χρήματος, μας λέει. Και επικρίνει την «αριστερά» γιατί δεν θέτει τα ζητήματα του πώς υπολογίζεται το ΑΕΠ, των οικονομικών στατιστικών που παραπλανούν, δεν ζητάει κρατικοποιήσεις κ.λπ., ενώ δεν δείχνει να έχει πολύ καλή γνώμη και για τον «σοσιαλδημοκράτη», όπως τον αποκαλεί, Μπέρνι Σάντερς. 

Είναι ενδεικτικό πάντως της ταχύτητας με την οποία μεταβάλλεται η κατάσταση ότι πριν από λίγα χρόνια «σοσιαλδημοκράτης» σήμαινε στην Αμερική «ένας επικίνδυνα ακραίος αριστερός». Σήμερα αρχίζει να σημαίνει «ένας συμβιβασμένος αριστερός»!

Καμιά λύση χωρίς διαγραφή Χρέους

Δεν υπάρχει καμία λύση χωρίς διαγραφή χρέους, κι εσείς οι Έλληνες είστε οι πρώτοι που θα έπρεπε να το έχετε μάθει, μας λέει ο καθηγητής, που διετέλεσε ένα φεγγάρι και αναλυτής στη Wall Street, αλλά είναι συχνά και guest star των κινεζικών πανεπιστημίων. Στην ερώτησή μας τι θα γίνει με τα ασφαλιστικά ταμεία και το χρέος που διαθέτουν σήμερα υπογραμμίζει ότι πρέπει να πάμε σε σύστημα κρατικών συντάξεων.

Πίσω από το πρόβλημα του ρατσισμού είναι το πρόβλημα της οικονομίας, μας λέει. Ο κορωνοϊός ήταν μόνο ο καταλύτης της υφέρπουσας οικονομικής κρίσης, η αμερικανική και παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία δεν συνήλθαν ποτέ πραγματικά από το σοκ του 2008 και προσπάθησαν να λύσουν τα προβλήματά τους αποσυνδέοντας την αγορά μετοχών και ομολόγων από την πραγματική οικονομία. Όμως τώρα βγήκε ξαφνικά σε ανεργία το ένα τρίτο της αμερικανικής εργατικής δύναμης, δηλαδή 40 εκατομμύρια εργαζόμενοι! Ήδη πριν από την κρίση, οι μισοί Αμερικανοί δεν είχαν ούτε 400 δολάρια αποταμίευση. Από τον Σεπτέμβριο θα γίνει το «έλα να δεις». (Πιστεύει επίσης ότι είναι κρίσιμη τώρα η περίοδος για τα ελληνοτουρκικά λόγω των πληρωμών που έχει να κάνει η Τουρκία τον Αύγουστο).

Και ο Χάντσον και ο Γκαλμπρέιθ συμφωνούν ότι από το επόμενο φθινόπωρο έρχεται ένας κοινωνικός και οικονομικός εφιάλτης για τις Ηνωμένες Πολιτείες, ένα μέλλον που ίσως υποπτεύονται και διαισθάνονται, αλλά δεν έχουν ακόμη προλάβει να γνωρίσουν στο πετσί τους οι Αμερικανοί πολίτες.

Η αμερικανική οικονομία δεν θα παράγει για κάμποσα χρόνια κεφαλαιουχικά αγαθά όπως αεροπλάνα, αυτοκίνητα και ουρανοξύστες, μας λέει ο Γκαλμπρέιθ. Από τη δεκαετία εξάλλου του 1960, όλη η νέα απασχόληση δημιουργήθηκε στους τομείς των υπηρεσιών, που όμως γνωρίζουν τώρα μεγάλη υποχώρηση. Η μόνη λύση είναι οι συνεταιρισμοί και οι επενδύσεις του δημόσιου τομέα, υποστηρίζει, συνοψίζοντας τη θέση του στο δίλημμα «Σοσιαλισμός ή Mad Max».

Φιλελεύθεροι και αριστεροί στους δρόμους

Στις διαδηλώσεις εμπλέκονται πολλά κινήματα με εξαιρετικά διαφορετικές επιδιώξεις, τα περισσότερα φιλελεύθερα αντιρατσιστικά, αλλά υπάρχουν και λίγα που έχουν ανοιχτά αριστερή, αντικαπιταλιστική, αναρχική ή κομμουνιστική ατζέντα, μας λέει o καθηγητής Σαλβαντόρε Ένγκελ-Ντιμάουρο του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και εκδότης του περιοδικού «Capitalism Nature Socialism».

Πολλοί από τους διαδηλωτές είναι για πρώτη φορά στους δρόμους και πολιτικοποιούνται μέσα στη διαδικασία. Υπάρχουν επίσης και ορισμένες ολιγάριθμες ομάδες οπαδών της «λευκής υπεροχής» που τις ενθαρρύνει ο ίδιος ο Τραμπ, κατεξοχήν οπαδός αυτής της ιδέας, χρηματοδοτούνται από μερικούς εκατομμυριούχους και τους αναδεικνύει ο mainstream τύπος.

Είναι αυτοί που κινητοποιήθηκαν με βίαιο τρόπο εναντίον των lockdowns και των απαγορεύσεων στις μετακινήσεις. Πιθανότατα τέτοιοι ρατσιστές είναι πίσω από δύο δολοφονίες διαδηλωτών τις τελευταίες μέρες εκτιμά o καθηγητής Ένγκελ-Ντιμάουρο και συνεχίζει:

«Οι περισσότεροι διαδηλωτές, όπως και ορισμένες μεγάλες εταιρείες και γνωστοί αθλητές θέλουν να σταματήσει ο ρατσισμός, περιλαμβανομένου του θεσμικού ρατσισμού, και η αστυνομική βία και οι αστυνομικοί να γίνουν υπόλογοι για τις πράξεις τους. Ακόμα και ορισμένοι αστυνομικοί διοικητές έχουν ενωθεί με τους διαδηλωτές σε μερικές περιπτώσεις».

Μια μειοψηφική επί του παρόντος τάση του κινήματος συνδέει την αστυνομική βία και τον ρατσισμό με τον καπιταλισμό μέσω της κρίσης της στέγης, των απολύσεων, των μαζικών φυλακίσεων, των μεγάλων ανισοτήτων στην παρεχόμενη περίθαλψη και πολλών άλλων φρικτών πραγμάτων που συμβαίνουν στην κατά τα άλλα μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Μεταξύ όσων ζητούν μόνιμες, σημαντικές αλλαγές είναι τα κινήματα που κινούνται γύρω από τον σχηματισμό «People’s Strike», οργανώνοντας μηνιαίες πανεθνικές εκδηλώσεις.

Μπορεί κανείς να δει την πλατφόρμα των αιτημάτων της People’s Strike, που εκφράζει την πιο ριζοσπαστική τάση μέσα στο αναπτυσσόμενο τώρα κίνημα διαμαρτυρίας, στο Our Principles-People's Strike.

Our Principles-People's Strike

Περιλαμβάνει αιτήματα που ξεκινούν από την προστασία όλων των εργαζομένων πρώτης γραμμής με κατάλληλο εξοπλισμό και απολυμαντικά υλικά, τη μη επιστροφή στη δουλειά και τερματισμό της φυσικής αποστασιοποίησης, προτού οι ειδικοί αποφανθούν ότι είναι ασφαλές αυτό, την προστασία ευάλωτων κοινοτήτων (ιδιαίτερα ιθαγενών, μαύρων, ισπανόφωνων, ασιατικής καταγωγής, μεταναστών, προσφύγων, ηλικιωμένων,  θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας), την άμεση καθιέρωση καθολικής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ξεκινώντας με δωρεάν τεστ και θεραπεία όλων για COVID-19, αιτήματα παροχής στέγης και δωρεάν κοινωνικών υπηρεσιών, έως καθαρά «σοσιαλιστικά αιτήματα».

Από τον αντι-ρατσισμό στον «αντικαπιταλισμό»

Για τον καθηγητή στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και οικο-σοσιαλιστή ακτιβιστή και εκδότη, για να καταλάβει κανείς την Αμερική, πρέπει να αντιληφθεί ότι το αμερικανικό πρόβλημα του ρατσισμού είναι η κοινωνική αναφορά της Αμερικής και της Ευρώπης, γιατί είναι στην Αμερική όπου αναπτύχθηκε ο ρατσισμός και πέρασε στον υπόλοιπο κόσμο. Κι ο αντι-ρατσισμός είναι ένας τρόπος να περιλάβει κανείς πολλά άλλα θέματα όπως το θέμα της δουλείας και των γενοκτονιών, της κλοπής του εδάφους, της συσσώρευσης του πλούτου, δηλαδή του ίδιου του τρόπου με τον οποίο ιδρύθηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και από τον οποίο απορρέουν οι κριτικές των οικονομικών ανισοτήτων, της αποικιοκρατίας και πολλών άλλων ζητημάτων. Ο αντι-ρατσισμός είναι αξεχώριστος, μας λέει, από τα άλλα κοινωνικά θέματα.

Και υπάρχει μια παράδοση σε αυτά τα θέματα που δημιουργήθηκε από πολλούς Αφρικανούς και Αφροαμερικανούς διανοούμενους και αγωνιστές που έδειξαν πως ο ίδιος ο αμερικανικός καπιταλισμός θεμελιώθηκε πάνω στη φυλετικοποιημένη και ετεροσεξιστική καταπίεση, όπως οι Angela Davis, Huey Newton, Cedric Robinson, Walter Rodney, Thomas Sankara και Malcolm X, μεταξύ άλλων. Είναι σε αυτή την παράδοση που πατάνε σήμερα κινήματα όπως η People’s Strike, μας λέει ο Σαλβαντόρε Ένγκελ-Ντιμάουρο.

«Mα υπάρχει "ριζοσπαστική αριστερά" στις ΗΠΑ;» τον ρωτάμε. Υπήρξε, μας απαντά, τουλάχιστο μετά τη δεκαετία του 1840 και έφτασε στο peak της την περίοδο από τη δεκαετία του 1880 έως τη δεκαετία του 1920, όταν την αποδεκάτισαν με μια καμπάνια ακραίας καταπίεσης, δολοφονιών, συνοπτικών εκτελέσεων, φυλακίσεων, εκτοπίσεων κ.λπ. Ως επί το πλείστον και με λίγες εξαιρέσεις, όπως οι Industrial Workers of the World, η αντικαπιταλιστική αριστερά ήταν μάλλον αδύνατη στον αντι-ρατσισμό και την «αποαποικιοποίηση» και μερικές φορές ήταν και η ίδια ρατσιστική. Ένα νέο πολύ μεγάλο ρεύμα ριζοσπαστισμού εμφανίστηκε την περίοδο από τη δεκαετία του 1960 έως αυτή του 1990 και αντιμετωπίστηκε επίσης με ένα μεγάλο κύμα καταπίεσης, ιδίως εναντίον αριστερών ριζοσπαστών, όπως το Κόμμα των Μαύρων Πανθήρων, το American Indian Movement και οι Young Lords.

Από τη δεκαετία του 1990 εμφανίστηκε μια νέα γενιά ριζοσπαστών αριστερών, που εκδηλώθηκε για πρώτη φορά με τις διαμαρτυρίες στο Seattle το 1999. Έχουμε τώρα, π.χ., τους Δημοκρατικούς Σοσιαλιστές (Democratic Socialists of America), που είχαν κάποιες σημαντικές επιτυχίες στο Δημοκρατικό Κόμμα, αλλά και άλλες σοσιαλιστικές ομάδες που έχουν κερδίσει κάποια έδρα σε κάποιον δήμο ή σε κάποια πολιτεία.

Ένα σημαντικό μέρος της αμερικανικής νεολαίας πιστεύει τώρα ότι ο σοσιαλισμός είναι ένα μέλλον για το οποίο αξίζει να παλέψει (σ.σ. σύμφωνα με επανειλημμένες δημοσκοπήσεις των τελευταίων ετών, μια πλειοψηφία Αμερικανών κάτω των 25 ετών, όπως και μια πλειοψηφία ψηφοφόρων του Δημοκρατικού Κόμματος τάσσονται, για πρώτη φορά στην αμερικανική ιστορία, υπέρ του «σοσιαλισμού» και εναντίον του «καπιταλισμού»). Κανονικά θα πρέπει να περιμένουμε, όπως και στο παρελθόν, ένα νέο κύμα καταστολής εις βάρος της ριζοσπαστικής νεολαίας, ίσως όμως οι τωρινές διαμαρτυρίες να σηματοδοτήσουν μια αλλαγή κατεύθυνσης, ένα νέο κύμα προς έναν πιο εξισωτικό, αταξικό και οικολογικό κόσμο, λέει ο Έγκελ-Ντιμάουρο.

από zougla