Θα μοιάζει με πόλεμο, αλλά δεν θα είναι… - Οι σφοδρές παρενέργειες του ψυχρού μετώπου ΗΠΑ - Κίνας

Γράφει ο Βασίλης Γαλούπης

Η σχέση ΗΠΑ - Κίνας, που ανέκαθεν χαρακτηριζόταν από καχυποψία και ανταγωνισμό, εξελίσσεται σε ανοιχτά εχθρική. Όσο εξαπλωνόταν η πανδημία της Covid-19 τόσο αυξάνονταν οι εντάσεις, με αποτέλεσμα οι σχέσεις μεταξύ των δυο υπερδυνάμεων να έχουν σήμερα καταβυθιστεί σε μια άβυσσο απ’ την οποία θα είναι πολύ δύσκολο να απεγκλωβιστούν. Αυτή η επιδείνωση στο ήδη τεταμένο κλίμα ανάμεσα σε Ουάσινγκτον και Πεκίνο θα έχει συγκεκριμένες συνέπειες.

Ο Μάικ Πομπέο, υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, δήλωσε ότι διαθέτει «συγκλονιστικά στοιχεία» που αποδεικνύουν πως ο κορωνοϊός SARS - Cov-2 προήλθε από εργαστήριο της Ουχάν, αν και οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών, καθώς και αυτές των στενότερων συμμάχων τους, δηλώνουν ότι ακόμη δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις. 

Ο Ντόναλντ Τραμπ εξετάζει το ενδεχόμενο να απαιτήσει αποζημιώσεις ή και να ακυρώσει αμερικανικά κρατικά ομόλογα που διαθέτει η Κίνα, ως τιμωρία για το Πεκίνο για το ότι άφησε την ασθένεια να εξαπλωθεί. 

Η Κίνα, από την πλευρά της, χαρακτήρισε τον Πομπέο «τρελό», «πολιτικό ιό» και «εχθρό της ανθρωπότητας». Τα κρατικά κινεζικά ΜΜΕ ζητούν να γίνει διεθνής έρευνα για την «απίστευτη αποτυχία» της Αμερικής να διαχειριστεί τον κορωνοϊό, αν και την ίδια στιγμή η Κίνα απειλεί με εμπορικές κυρώσεις όποια χώρα, π.χ. Αυστραλία, ζητάει έρευνα για το πώς ξεκίνησε η πανδημία.

Η αντιπαλότητα μεταξύ των δυο υπερδυνάμεων έχει βαθιές ρίζες και προηγείται κατά πολύ της πανδημίας. Η κυρίαρχη άποψη στις ΗΠΑ είναι ότι η Κίνα είναι μια εχθρική χώρα, ένας στρατηγικός αντίπαλος που κλέβει αμερικανική πνευματική ιδιοκτησία και καταστρέφει αμερικανικές θέσεις εργασίας στον αγώνα δρόμου για την πρωτιά. 

Το Πεκίνο, από την άλλη, βλέπει την Αμερική ως μια παρηκμασμένη και φθίνουσα υπερδύναμη, η οποία προσπαθεί να συγκρατήσει την Κίνα μέσω μπούλινγκ.

Ας δούμε τι σημαίνει στην πράξη η επιδείνωση στις σχέσεις μεταξύ των δυο υπερδυνάμεων:

1. Κίνδυνος στρατιωτικών ενεργειών

Η Κίνα έχει ήδη καταλάβει και ενισχύσει αμφισβητούμενους υφάλους στη Νότια Σινική Θάλασσα κατά παράβαση της διεθνούς νομοθεσίας και πρόσφατα, στα συγκεκριμένα νερά, βύθισε ένα βιετναμέζικο σκάφος. 

Όταν ανεβαίνουν οι εντάσεις, αυξάνεται και ο κίνδυνος ατυχήματος. Το πιο επικίνδυνο πιθανό σημείο ανάφλεξης εκτιμάται πως είναι η Ταϊβάν. Η Κίνα ισχυρίζεται ότι το νησί αποτελεί δικό της έδαφος. Η Αμερική έχει μια σιωπηρή δέσμευση να προστατεύει την Ταϊβάν. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, μάλιστα, η Κίνα τεστάριζε από αέρος τις άμυνες της Ταϊβάν. 

Το αμερικανικό think tank RAND Corporation, που ειδικεύεται σε ζητήματα άμυνας και ασφάλειας, συνηθίζει να διεξάγει «παιχνίδια πολέμου» με υποθετικά σενάρια μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ. Το σενάριο για το οποίο ανησυχεί περισσότερο είναι μια εισβολή της Κίνας στην Ταϊβάν, της οποίας την ασφάλεια εγγυάται η Αμερική. 

Ευτυχώς η πιθανότητα να συμβεί μια τέτοια στρατιωτική διαμάχη μεταξύ των δυο χωρών, με συνέπειες που θα άλλαζαν ολόκληρο τον κόσμο, παραμένει χαμηλή.

2. Οικονομικός πόλεμος

Ούτε η Κίνα ούτε η Αμερική επιθυμούν έναν «κανονικό πόλεμο». Και οι δυο χώρες, όμως, βαδίζουν ολοταχώς προς έναν ηθελημένο και πολύ σοβαρό οικονομικό διαχωρισμό. 

Η Κίνα έχει αρχίσει να χτίζει ένα παράλληλο χρηματοοικονομικό σύστημα για να μπορεί να αποφεύγει τους μηχανισμούς που βασίζονται στο δολάριο, αλλά και τις τυχόν αμερικανικές κυρώσεις. Αυτό το αμιγώς κινεζικό σύστημα, που δεν θα είναι συνδεδεμένο στην οικονομική τροχιά των ΗΠΑ, θα μπορούσε να αλλάξει τελείως τον τομέα της διεθνούς τραπεζικής, που είναι στρατηγικής σημασίας.

Οι δυο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, που για χρόνια ήταν αλληλοσυνδεδεμένες μέσω εμπορίου και επενδύσεων, οδεύουν επίσημα προς τον μερικό διαχωρισμό. Αυτό θα έχει άμεση συνέπεια να ξεσπάσουν διάφορες διαμάχες τους επόμενους μήνες για διάφορα ζητήματα, όπως το εμπόριο, η τεχνολογία, η κατασκοπεία και τα ζητήματα ασφαλείας.

3. Η μάχη της πληροφορίας

Η εσωτερική πολιτική και στις δυο χώρες αναμένεται να ενθαρρύνει την εχθρότητα. Τώρα που η πανδημία «εξαφάνισε» την οικονομική πρόοδο που είχε συντελεστεί επί προεδρίας του, ο Ντόναλντ Τραμπ θα καταστήσει τη διαμάχη με την Κίνα κέντρο της προεκλογικής του στρατηγικής. 

Από τον Απρίλιο άρχισε να εντείνει την κριτική κατά του Πεκίνου επειδή δεν περιόρισε την πανδημία, μια στρατηγική που οι σύμβουλοι της προεκλογικής του καμπάνιας πιστεύουν ότι θα τον βοηθήσει και κατά του αντιπάλου του Τζο Μπάιντεν. 

Οι τελευταίες διαφημίσεις που πληρώνονται από συμμάχους του Τραμπ περιείχαν το σλόγκαν «Η Κίνα σκοτώνει τις δουλειές μας, τώρα σκοτώνει και τους ανθρώπους μας», αλλά και «Για να σταματήσετε την Κίνα, πρέπει να σταματήσετε τον Τζο Μπάιντεν».

Παράλληλα, στο Πεκίνο, η κινεζική κυβέρνηση προετοιμάζεται για κλιμάκωση. Στις 4 Μαΐου το Reuters αποκάλυψε ότι το κινεζικό υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας κυκλοφόρησε εσωτερικό έγγραφο με αποδέκτες την ελίτ της κινεζικής ηγεσίας, όπου τους προειδοποιούσε ότι: Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος πολέμου με την Αμερική και διεθνώς οι αρνητικές αντιδράσεις για την Κίνα είναι στη χειρότερη φάση τους από τα γεγονότα της πλατείας Τιέν Αν Μεν το 1989.

4. Οι ΗΠΑ φοβούνται κινεζικό κρατικό χάκινγκ

Η συγκεκριμένη πρακτική είχε υποχωρήσει ύστερα από μια συμφωνία μεταξύ Μπαράκ Ομπάμα και Σι Τζινπίνγκ το 2015, αλλά ξανάρχισε μετά την εκλογή Τραμπ. Τώρα οι Αμερικανοί εκτιμούν ότι θα ενταθεί και ότι στους στόχους μπορεί να περιλαμβάνονται ευαίσθητες ιατρικές πληροφορίες και έρευνες πάνω σε εμβόλια για τον SARS - Cov-2.

5. Προσομοίωση πολέμου 

Είναι η κατάσταση που ο P.W. Singer, Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας, ειδικός στις μεθόδους πολέμου του 21ου αιώνα, περιγράφει ως μια προσομοίωση πολέμου, δηλαδή η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τη διασπορά προπαγάνδας και παραπληροφόρησης. Τα κρατικά κινεζικά ΜΜΕ κυκλοφορούν το σενάριο ότι οι αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις έφεραν τον κορωνοϊό στην Ουχάν.

Σε κάποια πεδία η ρητορική άρχισε να παίρνει τη μορφή πράξεων. Στην Αμερική το νομοσχέδιο με την ονομασία «Δικαιοσύνη για τα θύματα του κορωνοϊού», που υποστηρίζεται από τον Τζος Χάουλι, Ρεπουμπλικανό γερουσιαστή του Μιζούρι, θα επιτρέπει σε Πολιτείες και Αμερικανούς πολίτες να μηνύουν την Κίνα για βλάβες και ζημίες που σχετίζονται με τον ιό.

6. Οι κυρώσεις

Ο Ντόναλντ Τραμπ εξετάζει άμεσες δράσεις σε συγκεκριμένους τομείς:

● Να επιβάλει κυρώσεις.

● Να ζητήσει από εταιρείες να μεταφέρουν την παραγωγή τους εκτός Κίνας.

● Να ζητήσει από τα ομοσπονδιακά συνταξιοδοτικά ταμεία να μην επενδύουν στην ασιατική χώρα.

● Να ακυρώσει μέρος του αμερικανικού χρέους, αξίας 1,1 τρισ. δολαρίων, στην Κίνα, για να την τιμωρήσει που δεν συγκράτησε μια τοπική επιδημία και την άφησε να εξελιχθεί σε πανδημία. Πάντως Αμερικανοί αξιωματούχοι απορρίπτουν τη συγκεκριμένη ιδέα.

Στις 14 Μαΐου μάλιστα ο Αμερικανός Πρόεδρος απείλησε με διακοπή κάθε σχέσης με την Κίνα: «Υπάρχουν πολλά πράγματα που θα μπορούσαμε να κάνουμε. Θα μπορούσαμε να διακόψουμε κάθε σχέση. Τι θα συνέβαινε αν το κάναμε; Θα εξοικονομούσαμε 500 δισεκατομμύρια δολάρια αν διακόπταμε κάθε σχέση» δήλωσε.

7. Ο καυγάς άρχισε ήδη να παράγει επιβαρυντικά αποτελέσματα

Στα Ηνωμένα Έθνη ψήφισμα, το οποίο θα ζητούσε την παύση των εχθροπραξιών σε περιφερειακές συγκρούσεις ανά την υφήλιο, πάγωσε επειδή ΗΠΑ και Κίνα τσακώνονται για το αν θα πρέπει να γίνει αναφορά και στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

8. Πιο δύσκολη η αντιμετώπιση παγκόσμιων απειλών

Η εχθρότητα και η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των δυο υπερδυνάμεων καθιστά τις παγκόσμιες απειλές, όπως το διεθνές έγκλημα, την κλιματική αλλαγή αλλά ακόμα και την πανδημία, πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν. 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα; Πριν από λίγες μέρες η Ευρωπαϊκή Ένωση διοργάνωσε διάσκεψη που συγκέντρωσε 8 δισ. δολάρια με σκοπό τη χρηματοδότηση της αναζήτησης εμβολίου για τον κορωνοϊό. Η Αμερική δεν συμμετείχε καν και η Κίνα έστειλε απλώς έναν πρέσβη με άδεια χέρια.

9. Ο κορωνοϊός και η αντιμετώπισή του

Η επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ - Κίνας μπορεί να προκαλέσει μπέρδεμα γύρω από την αληθινή προέλευση του ιού. Τον Νοέμβριο η CIA είχε τις πρώτες αναφορές για ξέσπασμα πνευμονίας στην Ουχάν. Όσο οι ανησυχητικές πληροφορίες πλήθαιναν, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι άρχισαν να φοβούνται ότι κάτι πολύ πιο σοβαρό και επικίνδυνο από την πνευμονία συμβαίνει στην Ουχάν. 

Ύστερα από πέντε μήνες και περισσότερους από 310.000 νεκρούς, η διεθνής κοινότητα ακόμη προσπαθεί να κατανοήσει πώς ξεκίνησε η διασπορά του ιού. Όλο αυτό το διάστημα οι προσπάθειες διαλεύκανσης δυσκολεύονται από αδράνεια, πολιτικά παιχνίδια και συμφέροντα τόσο από την Κίνα όσο και από τις ΗΠΑ. 

Αντί να μοιράζονται πληροφορίες που θα επέτρεπαν την ελαχιστοποίηση της διασποράς του κορωνοϊού και την πλήρη κατανόησή του, Πεκίνο και Ουάσινγκτον συνήθως επικεντρώνονται στην επίρριψη ευθυνών για το ποιος διέσπειρε τον ιό στον κόσμο.

«Το ιατρικό κομμάτι είναι από μόνο του πολύ δύσκολο. Σαν να μην έφτανε αυτό, η πολιτική το κάνει ακόμα δυσκολότερο» δήλωσε χαρακτηριστικά στο «Time» αξιωματούχος του Αμερικανικού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών.

Η Ουάσιγκτον έχει πιέσει τις υπηρεσίες πληροφοριών της να ερευνήσουν αν ο κορωνοϊός διέφυγε από το Ινστιτούτο Ιολογίας της Ουχάν, εργαστήριο όπου, σύμφωνα με τους αξιωματούχους των ΗΠΑ, μελετώνται ασθένειες που μεταφέρονται από νυχτερίδες. 

Οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών απεφάνθησαν ότι δεν υπήρξαν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι «ο ιός ήταν κατασκευασμένος από τον άνθρωπο ή γενετικά τροποποιημένος», σύμφωνα με το Γραφείο Διευθυντή Υπηρεσιών Πληροφοριών. Αλλά δεν αποκλείουν το να διέφυγε από το εργαστήριο κατά λάθος. 

Στο τέλος ίσως να είναι αδύνατον να αποδειχθεί ότι ο ιός δεν προήλθε από το εργαστήριο της Ουχάν, θεωρούν οι επιστήμονες που προσπαθούν να ανιχνεύσουν την απαρχή του ιού. «Αυτό δίνει στους πολιτικούς περιθώρια να κάνουν διάφορους χειρισμούς, εικασίες και ρητορική» εκτιμούν. 

Για τον υπόλοιπο κόσμο, ο πόλεμος των λέξεων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας δεν προσφέρει καμιά ουσιαστική απάντηση. Αντίθετα, θολώνει και καθυστερεί ακόμη περισσότερο την πλήρη κατανόηση και την εύρεση θεραπείας για τον φονικό ιό.

από topontiki