Ένας όμηρος στην Ντάουνινγκ Στριτ

Γράφει ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου

Μία από τις πιο παράξενες τελετουργίες της βρετανικής πολιτικής ζωής είναι η ανάγνωση των προγραμματικών δηλώσεων κάθε νέας κυβέρνησης που γίνεται, κατά την παράδοση, από τον μονάρχη. Προτού αναχωρήσει για το Ουεστμίνστερ η βασιλική άμαξα, έχει φτάσει στο ανάκτορο του Μπάκιγχαμ ένας εκπρόσωπος του κοινοβουλίου. Θα παραμείνει εκεί, ως «όμηρος», μέχρις ότου επιστρέψει ασφαλής στο παλάτι η βασίλισσα ή ο βασιλιάς. 

Το γκροτέσκο τελετουργικό παραπέμπει στη μοιραία 30ή Ιανουαρίου του 1649, όταν ο βασιλιάς Κάρολος Α΄ αποκεφαλίστηκε από τους πιστούς του Ολιβερ Κρόμβελ, στην κορύφωση του εμφυλίου πολέμου που προκλήθηκε από τη ρήξη ανάμεσα στο κοινοβούλιο και στη μοναρχία.

Εδώ και λίγες ημέρες, η μητέρα όλων των κοινοβουλίων έχει εξεγερθεί εναντίον ενός άλλου εκπροσώπου της εκτελεστικής εξουσίας, που τον βλέπει ως σφετεριστή: του Μπόρις Τζόνσον. Φυσικά, η εξέγερση είναι αναίμακτη και οι αντάρτες των Συντηρητικών που συνασπίστηκαν με την αντιπολίτευση εναντίον του πρωθυπουργού τους δεν αποπνέουν τίποτα το επαναστατικό. Άνθρωποι σαν τον μέχρι χθες υπουργό Οικονομικών Φίλιπ Χάμοντ ή τον εγγονό του Ουίνστον Τσώρτσιλ, σερ Νίκολας Σόουμς, είναι αυτό που λέμε «πιο κατεστημένο πεθαίνεις». Παρ’ όλα αυτά, διάχυτη είναι η αίσθηση ότι το Ηνωμένο Βασίλειο βιώνει μια ιστορικών διαστάσεων κρίση, καθώς στις επόμενες ημέρες και εβδομάδες θα κριθεί η ταυτότητα, ίσως και η ύπαρξή του. Και μαζί με αυτά, το μέλλον της Ευρώπης ολόκληρης.

Αφορμή για τη μετωπική σύγκρουση στάθηκε η επιλογή του Τζόνσον να αναστείλει για ένα διάστημα τη λειτουργία της Βουλής για να έχει λυμένα τα χέρια του απέναντι στις Βρυξέλλες. Αλλά η αιτία βρίσκεται στην κατηγορηματική απόρριψη, από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, του ενδεχόμενου ενός Brexit χωρίς συμφωνία την 31η Οκτωβρίου. Στην πραγματικότητα, η πλειοψηφία δεν θέλει την έξοδο υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, αλλά τα προσχήματα πρέπει να τηρηθούν, μια και υπάρχει και ένα καταραμένο δημοψήφισμα. Καθώς η ώρα της αλήθειας πλησίαζε, η ρήξη ήταν αναπόφευκτη.

Σε πρώτη ανάγνωση των δραματικών γεγονότων, ο Τζόνσον πήγε για μαλλί και βγήκε κουρεμένος. Με τη βοήθεια 21 Συντηρητικών ανταρτών, η αντιπολίτευση πέρασε νομοσχέδιο που του απαγορεύει να βγάλει τη χώρα από την Ε.Ε. αν δεν καταλήξει σε συμφωνία με τις Βρυξέλλες. Η δεύτερη ήττα ήρθε αμέσως μετά, όταν η Βουλή απέρριψε, τουλάχιστον για την ώρα, το αίτημά του για πρόωρες εκλογές στις 15 Οκτωβρίου, δηλαδή δύο ημέρες πριν από την κρίσιμη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε.

Αυτό σημαίνει ότι, αν δεν αλλάξουν τα πράγματα στο Λονδίνο και αν δεν υπάρξει (που δεν θα υπάρξει) συμφωνία με τους Ευρωπαίους μέχρι τότε, ο Τζόνσον θα οφείλει να τους ζητήσει και τρίτη παράταση του Brexit. Κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με την πολιτική αυτοκτονία του. Στο ενδιάμεσο, θα είναι όμηρος της αντιπολίτευσης, αδύναμος να κυβερνήσει, καθώς έχει ήδη χάσει την οριακή κοινοβουλευτική πλειοψηφία που διέθετε μέχρι το βράδυ της Τρίτης. Στις τόσες σκοτούρες του ήρθε να προστεθεί και η παραίτηση του αδελφού του, Τζο Τζόνσον, από τα αξιώματα του υφυπουργού και του βουλευτή, γιατί, όπως είπε, δεν μπορούσε να είναι πιστός στην οικογένεια και στο εθνικό συμφέρον ταυτόχρονα.

Ωστόσο, τα πράγματα δεν διαγράφονται ρόδινα ούτε για την αντιπολίτευση. Με την παρούσα σύνθεσή του, το κοινοβούλιο μπορεί να αποφασίζει τι δεν θέλει, αλλά του είναι των αδυνάτων αδύνατο να καταλήξει στο τι θέλει. Το σχέδιο της Μέι για συμφωνημένο Brexit; Το καταψήφισε τρεις φορές. Δεύτερο δημοψήφισμα; Κι αυτό απορρίφθηκε. Έξοδο πάση θυσία, όπως λέει ο Τζόνσον; Όχι, και πάλι όχι. Έπειτα από τις εξελίξεις της προηγούμενης εβδομάδας, η Βρετανία βρίσκεται σε κατάσταση ακυβερνησίας, την οποία, αν παραταθεί, θα τη χρεωθεί η πλειοψηφία του κοινοβουλίου: δένετε τα χέρια του πρωθυπουργού, αλλά δεν επιτρέπετε και εκλογές. Τι θέλετε, τελικά;

 Ένα υποθετικό σενάριο

Όσο για το υποθετικό σενάριο ψήφου δυσπιστίας στον Τζόνσον και σχηματισμού νέας κυβέρνησης από αυτή τη Βουλή, μοιάζει άκρως απίθανο. Αφενός μεν γιατί η Βρετανία δεν έχει τέτοια παράδοση, όπως έχει ας πούμε η Ιταλία, οπότε μια παρόμοια εξέλιξη θα έμοιαζε με κοινοβουλευτικό πραξικόπημα. Αφετέρου δε γιατί είναι πολύ δύσκολο να δεχθούν οι Φιλελεύθεροι ως πρωθυπουργό, έστω μεταβατικό, τον αριστερό ηγέτη των Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν.

Επομένως, το ερώτημα με τις πρόωρες εκλογές δεν είναι το αν, αλλά το πότε. Πιθανότατα δεν πρόκειται να αργήσουν. Κι εδώ το παιχνίδι θα είναι ανοιχτό. Ο μέσος όρων των πρόσφατων δημοσκοπήσεων δίνει στους Συντηρητικούς 33%, στους Εργατικούς 25% και στους Φιλελεύθερους 18%, με τους Τόρις να κερδίζουν την αυτοδυναμία. Επιπλέον, ο Τζόνσον προηγείται με περισσότερες από 20 μονάδες του Κόρμπιν σε δημοτικότητα. Βέβαια, οι δημοσκοπήσεις στη Βρετανία δεν λένε πάντα την αλήθεια, όπως έμαθαν με οδυνηρό τρόπο ο Ντέιβιντ Κάμερον στο δημοψήφισμα του 2016 και η Τερέζα Μέι στις πρόωρες εκλογές που προκάλεσε τον επόμενο χρόνο.

Όλα σε μια ζαριά

Η στρατηγική του Τζόνσον και του δαιμόνιου πολιτικού του συμβούλου Ντόμινικ Κάμινγκς είναι απλή: να συσπειρώσουν όλο το στρατόπεδο του ευρωσκεπτικισμού, αδειάζοντας το Κόμμα Brexit του Νάιτζελ Φάρατζ, και να εκμεταλλευτούν τη διάσπαση των ευρωπαϊστών ανάμεσα σε Εργατικούς, Φιλελεύθερους και Σκωτσέζους εθνικιστές. Βοηθούντος του πλειοψηφικού εκλογικού νόμου, δεν αποκλείεται και να το πετύχουν. Υπό αυτό το πρίσμα, ο Τζόνσον υιοθέτησε σκληρότατη γραμμή έναντι των Βρυξελλών. Ουσιαστικά δεν θέλησε να διαπραγματευτεί τίποτα, έχοντας βάλει πλώρη για το άτακτο Brexit. 

Ο Φάρατζ το εκτίμησε, δηλώνοντας ότι μπορεί να μην κατέβει στις εκλογές, αν και πρόσθεσε ότι θα δώσει σκληρή μάχη σε κάθε εκλογικό τμήμα αν ο Τζόνσον τα γυρίσει και ζητήσει παράταση από τις Βρυξέλλες. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσονται και οι πρωτοφανείς, για τα πολιτικά ήθη των Τόρις, εκκαθαρίσεις των διαφωνούντων. Ο Φίλιπ Χάμοντ τον κατηγόρησε ότι μετατρέπει «μια μεγάλη Εκκλησία σε στενή σέχτα». Είναι αλήθεια ότι η στρατηγική του για μετατροπή των Τόρις στο μεγάλο «Κόμμα του Brexit» είναι στοίχημα υψηλού ρίσκου. Πολλοί μετριοπαθείς Συντηρητικοί θα ψηφίσουν Φιλελεύθερους, ενώ δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι οι ευρωσκεπτικιστές στις γραμμές των Εργατικών θα πάνε στους Τόρις. Σύντομα θα ξέρουμε αν ο Τζόνσον θα κερδίσει τη ζαριά ή αν θα γίνει ο πλέον βραχύβιος πρωθυπουργός της Βρετανίας, αφήνοντας πίσω του μια διχασμένη χώρα και ένα κατεστραμμένο κόμμα.

από tvxs.gr