Νέα βιομηχανική πολιτική με παλιά υλικά

Γράφει ο Λεωνίδας Βατικιώτης

Τα πάνω – κάτω υπόσχεται να φέρει η βιομηχανική πολιτική που επεξεργάζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση και βρίσκεται στο στάδιο της διαβούλευσης μεταξύ των κρατών μελών της. Πρόκειται για μια ευρείας έκτασης προσπάθεια που ξεκινώντας από υπαρκτές τάσεις οικονομικής ανάπτυξης με άξονα τις νέες τεχνολογίες επιχειρεί να τις επιταχύνει και να τις ενισχύσει, βελτιώνοντας τη θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο διεθνή ανταγωνισμό.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

 Κυρίως έναντι της Κίνας και των ΗΠΑ.

Επομένως, η εποχή που η βιομηχανία θεωρούταν …πασέ και είδος προς εξαγωγή στις χώρες φθηνού εργατικού δυναμικού έχει περάσει προ πολλού. Μάρτυρας είναι η αύξηση της μέσης ετήσιας απασχόλησης στη βιομηχανία στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσο του πυρήνα (Γερμανία, Δανία, Αγγλία, Αυστρία) όσο και της περιφέρειας (Βουλγαρία, Εσθονία, Ουγγαρία, Ισπανία, Σλοβενία, κ.α.) την περίοδο 2014-2017. 

Το ίδιο συμπέρασμα, επανάκαμψης της βιομηχανίας στον ανεπτυγμένο κόσμο, συνάγεται αν δούμε ότι στις περισσότερες από τις χώρες που τα τελευταία χρόνια η απασχόληση αυξήθηκε, στο παρελθόν (2001 – 2007 και 2007 – 2014) μειωνόταν, όπως και από το γεγονός ότι στην Κίνα παρατηρείται ακριβώς η αντίθετη τάση: ενώ στο παρελθόν αυξανόταν η απασχόληση στη βιομηχανία από το 2014 και μετά μειώνεται. Μέτρο αυτής της τάσης οφείλεται στον επαναπατρισμό δραστηριοτήτων έντασης εργασίας από την περιφέρεια του καπιταλισμού στο κέντρο. Πολλές χώρες μάλιστα όπως η Αγγλία και η Γαλλία έλαβαν συγκεκριμένα μέτρα για να την τάση επιστροφής των «ξενιτεμένων επιχειρήσεων».

Με βάση ένα από τα σημαντικότερα ερευνητικά κείμενα που κυκλοφόρησαν από τις Βρυξέλλες με τίτλο Το μέλλον της βιομηχανίας στην Ευρώπη, (εδώ το πλήρες κείμενο) πέντε είναι οι αναδυόμενες τεχνολογίες που οι συγγραφείς της εκτιμούν ότι θα αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού στην οικονομία: Τα προηγμένα βιομηχανικά ρομπότ, η προσθετική βιομηχανία γνωστή κι ως τρισδιάστατες εκτυπώσεις, το βιομηχανικό ίντερνετ των πραγμάτων, η βιομηχανική βιοτεχνολογία και τα ηλεκτρικά οχήματα. 

Ένα χαρακτηριστικό που διαπερνά και τις πέντε παραπάνω δραστηριότητες, πέραν της σημασίας που διαδραματίζουν τα μεγάλα δεδομένα και η τεχνητή νοημοσύνη, είναι η ευέλικτη εξειδίκευση και η δυνατότητα μαζικής εξατομίκευσης. Ξεχωριστή σημασία είναι η τάση «υπηρεσιοποίησης» της νέας αυτής βιομηχανίας, όπως περιγράφεται η «αυξανόμενη σημασία της προστιθέμενης αξίας των βιομηχανικών εταιρειών από τις υπηρεσίες που είναι συνδεδεμένες με το προϊόν. Αυτές οι υπηρεσίες μπορεί να είναι τα πάντα, από συντήρηση μέχρι άσχετες επιπρόσθετες υπηρεσίες. Αυτό είναι πιο εμφανές στη περίπτωση του βιομηχανικού ίντερνετ των πραγμάτων. Οι συνδεδεμένες ψηφιακές συσκευές που είναι ενσωματωμένες στα προϊόντα επιτρέπουν στις εταιρείες να διατηρούν μια γραμμή επικοινωνίας ακόμη και τον έλεγχο του προϊόντος μετά την πώληση».

Πολύ πιο σημαντικές ωστόσο είναι οι αλλαγές που θα επέλθουν στο χάρτη των ειδικεύσεων όσο θα εδραιώνεται η νέα αυτή βιομηχανική επανάσταση. Η σχέση μεταξύ αυτοματισμού και εκμηχάνισης της διαδικασίας παραγωγής από τη μια και ειδίκευσης του εργαζόμενου από την άλλη όπως ισχύει μέχρι σήμερα έχει περιγραφεί με τον πιο εύστοχο τρόπο από τον Χάρι Μπρέιβερμαν, ως «εν πολλοίς αντιστρόφως ανάλογη». Αναφέρει στο βιβλίο του, Εργασία και μονοπωλιακό κεφάλαιο (εκδ. Λέσχη Κατασκόπων του 21ου αιώνα): «Ο αυτοματισμός μειώνει τις απαιτούμενες δεξιότητες και αυτή η διαδικασία δεν αφορά μόνο τους εργάτες της παραγωγής». Αυτό όμως το υπόδειγμα θα αλλάξει. Με βάση έκθεση της McKinsey του 2018 η τεχνητή νοημοσύνη θα μειώσει το ποσοστό των επαγγελμάτων που χαρακτηρίζονται από επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες ή που απαιτούν ένα χαμηλό επίπεδο ψηφιακών ειδικοτήτων στη συνολική απασχόληση περίπου στο 30% μέχρι το 2030, ενώ θα αυξήσει το μερίδιο των εργασιών που χαρακτηρίζονται από μη επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες και απαιτούν υψηλές ψηφιακές ειδικεύσεις από περίπου 40% ως και πάνω από 50% την ίδια περίοδο.

Αυτό που ωστόσο δεν απαντάει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ποιες χώρες θα καρπωθούν τα οφέλη της εκκολαπτόμενης βιομηχανικής επανάστασης. Το χειρότερο μάλιστα είναι πώς οι προτεινόμενες κατευθύνσεις, που αποτελούν αδιαπραγμάτευτο μέρος της ανάλυσης, θέτουν τους όρους ώστε να οικειοποιηθεί τα οφέλη ένας πολύ μικρός αριθμός επιχειρήσεων και κρατών και να μη διαχυθούν από άκρο σε άκρο της ΕΕ, όπως θα μπορούσε να συνέβαινε, θεωρητικά μιλώντας, αν είχε τεθεί ο στόχος πχ η μετάβαση σε ένα παραγωγικό πρότυπο να συμβάλει στην άμβλυνση των ανισοτήτων. 

Αυτό που αντίθετα συνέβη είναι ότι σχεδόν ταυτόχρονα με την κυκλοφορία του ερευνητικού κειμένου της ΕΕ, το Φεβρουάριο του 2019 η Γερμανία έδωσε στη δημοσιότητα τη δική της «Γερμανική Εθνική Βιομηχανική Στρατηγική 2030» και λίγο αργότερα δημοσιεύθηκε ένα κοινό γαλλο-γερμανικό Μανιφέστο για Ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική. Εύκολα μπορούμε να προβλέψουμε ότι η Γερμανία θα αξιοποιήσει στο έπακρο το οικονομικό προβάδισμα που διαθέτει ώστε να αξιοποιήσει την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση για να εδραιώσει περαιτέρω τη θέση της, αυξάνοντας την απόσταση που τη χωρίζει από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Ακόμη κι αυτό όμως το ερευνητικό κείμενο της ΕΕ πιο πολλούς αποκλείει παρά περιλαμβάνει, ακόμη κι όταν δίνει προτεραιότητα στις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις. Πρωταγωνιστές του υπό διαμόρφωση τεχνολογικού θαύματος είναι μια κατηγορία επιχειρήσεων που αποκαλούνται «γεννημένες παγκόσμιες», και συμμετέχουν σε διεθνείς αλυσίδες αξίας, εξάγουν, έχουν τμήματα έρευνας και ανάπτυξης νέων προϊόντων, συμμετέχουν σε διεθνή χρηματοδοτικά σχήματα , μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων τους συντελείται διαδικτυακά, κ.λπ. 

Σύμφωνα με το Global Entrepreneurship Monitor ανέρχονται στο 2,5% του συνόλου των Μικρομεσαίων και στο 12% των νέων επιχειρήσεων. Πρακτικά πρόκειται για μια αφρόκρεμα νέων και δυναμικών επιχειρήσεων. Έτσι όμως η νέα βιομηχανική πολιτική  αντί να δώσει ώθηση ανάπτυξης σε όλη την οικονομία περιλαμβάνοντας εγγενώς ένα κοινωνικό μέρισμα θα γίνει παράγοντας διχασμού και περαιτέρω πόλωσης της οικονομίας, στέλνοντας τη δεύτερη ταχύτητα ακόμη πιο πίσω από κει που βρίσκεται σήμερα. 

Πηγή: Νέα Σελίδα, μέσω leonidasvatikiotis