Βίος και πολιτεία της «αγίας οικογένειας» Ερντογάν

Γράφει η Νεφέλη Λυγερού

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ξεπέρασε κάθε προσδοκία του όταν από ένα φτωχόπαιδο έφθασε να γίνει “πρωθυπουργός του λαού” και μετά από αλλεπάλληλες εκλογικές νίκες να καταλήξει υπερπρόεδρος της νεοοθωμανικής Τουρκίας. Ο ίδιος δείχνει να θεωρεί ότι αποτελεί τη «μετενσάρκωση» ή του Μωάμεθ του Πορθητή ή του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

 Υπό τη σκιά σκανδάλων, διώξεων, διεθνούς περιθωριοποίησης και απώλειας του μέτρου μένει να αποδειχθεί αν θα ολοκληρώσει τη διαδικασία μετασχηματισμού της Τουρκίας, στηριζόμενος στις λαϊκές μάζες της Ανατολίας.

Το αγόρι πουλούσε κουλούρια στις υποβαθμισμένες γειτονιές της Κωνσταντινούπολης, αλλά ονειρευόταν να φθάσει στην κορυφή. Ως ένα από τα πέντε παιδιά μίας φτωχικής οικογένειας, έμοιαζε καταδικασμένος να παραμείνει εκεί που γεννήθηκε: στην αφάνεια του κοινωνικού περιθωρίου. Κι αυτό θα συνέβαινε αν, παρά τα ελλείμματά του, δεν είχε ένα τεράστιο προσόν: να μετατρέπει κάθε μειονέκτημά του σε πλεονέκτημα.

Από νωρίς αποφάσισε ότι δεν πρέπει να παραστήσει ότι ήταν κάτι άλλο και να απαρνηθεί το παρελθόν του, αλλά να αντλήσει δύναμη από αυτό. Κάθε ταπεινωτική και δραματική εμπειρία που συνάντησε στο διάβα του, κάθε ένα από τα βράδια που έπεφτε νηστικός στο κρεβάτι, κάθε φορά που κάποιος τον απέρριπτε, αυτός ατσάλωνε το πνεύμα του και ενίσχυε τη θέλησή του να πλησιάσει τον στόχο του.

Ο Ερντογάν δεν προσβλήθηκε σταδιακά από το ανίατο σύνδρομο εξουσίας. Από τον πάτο ακόμα στόχευε στην κορυφή, σε μία εξουσία που παρέπεμπε στους -ελέω Προφήτη- ηγεμόνες παρελθόντων αιώνων. Ακολουθώντας τον δρόμο της πολιτικής έπρεπε να κάνει σειρά συμβιβασμών για να ανοίξει τον δρόμο μπροστά του. Από νωρίς στρατεύτηκε στις γραμμές του πολιτικού Ισλάμ και ως ανερχόμενο στέλεχός του κατάφερε το 1994 να εκλεγεί δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης με τις ψήφους των λαϊκών στρωμάτων που είχαν έρθει στην Πόλη από τα βάθη της Ανατολίας. Αυτή η εκλογή του αποτέλεσε και το εφαλτήριο για να μεταπηδήσει στην κεντρική πολιτική σκηνή της Τουρκίας.

Από δήμαρχος σουλτάνος!

Χρειάσθηκε μαζί με τρεις νέους συντρόφους του να έρθει σε ρήξη με τον πολιτικό πατέρα του Νετζμεντίν Ερμπακάν, να αποχωρήσει από το κόμμα του και να ιδρύσει μαζί με άλλους τρεις συντρόφους του το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP). Πάντα στον χώρο του πολιτικού Ισλάμ, αλλά με ευρωπαϊκό προσανατολισμό και με θέση υπέρ της φιλελεύθερης οικονομίας.

Οι Αμερικανοί τον ξεχώρισαν γρήγορα και σύντομα έδειξαν ανοικτά την προτίμησή του στον φιλόδοξο και δραστήριο δήμαρχο. Χρειάσθηκε, όμως, να μεσολαβήσει η καταλυτική οικονομική κρίση το 2000 που απαξίωσε τα τρία από τα τέσσερα κόμματα εξουσίας για να κερδίσει το κόμμα του Ερντογάν τις εκλογές και ο ίδιος να βρεθεί με μία καθυστέρηση μηνών στην πρωθυπουργία. Από τότε και για 10 χρόνια χρειάστηκε να δώσει αλλεπάλληλες νικηφόρες εκλογικές μάχες και να επιβιώσει σειράς συνωμοσιών για να φθάσει στον στόχο του: να μετατραπεί σε πραγματικό κυβερνήτη. Θα χρειαστεί λίγα ακόμα χρόνια και υπέρβαση εμποδίων για να μετατραπεί από κυβερνήτη σε σύγχρονο σουλτάνο.

Φρόντισε, μάλιστα, να δημιουργήσει και τα σύμβολα της υπερεξουσίας του. Η ανέγερση του προεδρικού παλατιού, γνωστού ως «Λευκό Σαράι», σηματοδοτεί την μετάλλαξή του. Δεν διστάζει να σπάσει μία παράδοση 91 ετών, που θέλει τον εκάστοτε Πρόεδρο της Τουρκίας να κατοικεί στο μέγαρο Τσάνκαγια. Ο Ερντογάν αναβαπτίζεται. Δεν είναι πλέον ένας απλός πρόεδρος. Παραμένει λαϊκότροπος, διατηρεί την προνομιακή σχέση του με τις λαϊκές μάζες, αλλά με όρους νεοσουλτάνου.

Το ανάκτορό του έχει 1.000 δωμάτια, μεταξύ των οποίων υπάρχουν αίθουσες εκδηλώσεων, συναντήσεων, ψυχαγωγίας και φιλοξενίας επισήμων. Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι εντός των 300.000 τετραγωνικών μέτρων που καλύπτει το σύμπλεγμα κτιρίων υπάρχουν ξενώνες, κήποι, και πάρκα γι’ αυτόν, για την οικογένειά του και τους στενούς συνεργάτες του.

Το γραφείο του φτιάχνεται στα πρότυπα του Οβάλ Γραφείου. Τόσο αυτό όσο και οι χώροι που φιλοξενούν την οικογένειά του είναι απροσπέλαστοι από κοριούς μέχρι πυραύλους. Το κόστος της κατασκευής ξεπέρασε τα 250 εκατ. ευρώ, ενώ η ανέγερσή του προκάλεσε σάλο αντιδράσεων για το γεγονός ότι αποψιλώθηκε ένα ολόκληρο δάσος για να χτιστεί. Κι όλα αυτά, όταν η Τουρκία είχε αρχίσει να παρουσιάζει επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης και σοβαρά ποσοστά φτώχειας. Οι άνεργοι άγγιζαν τα τρία εκατομμύρια.

Η Εμινέ και οι offshore στη νήσο Man

Η χαμηλών τόνων σύζυγός του εμφανίζεται μετρημένη και απολύτως συμβιβασμένη με τα μουσουλμανικά ήθη. Η Εμινέ μπορεί δημοσίως να βρίσκεται ένα βήμα πίσω του, αλλά η ζωή της πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας δεν είναι ούτε τόσο λιτή, ούτε τόσο πατροπαράδοτη όσο δείχνει. Λέγεται ότι είναι υπέρμετρα φιλόδοξη, όσο και ο σύζυγός της, παρεμβατική, φιλοχρήματη, με παραγοντίστικες τάσεις, πανάκριβα γούστα και αλαζονική στάση. Επηρεάζει πολύ τον σύζυγό της, παρεμβαίνοντας ουσιαστικά στο πολιτικό προφίλ του.

Λέγεται, μάλιστα, ότι έχει τον ρόλο του «ταμία» της οικογένειας, καθώς τα τέσσερα παιδιά τους έχουν εμπλακεί σε πολλά σκάνδαλα. Σύμφωνα με πολύ συντηρητικούς υπολογισμούς, ο πλούτος του Ερντογάν -σύμφωνα με το  Forbes- ξεπερνά κατά πολύ τα 51 εκατ. ευρώ. Φαίνεται πως προέρχεται από επενδύσεις και περιλαμβάνει ένα σημαντικό χαρτοφυλάκιο ακινήτων. Στην κατοχή του έχει ακόμη μία ποδοσφαιρική ομάδα, δεκάδες εστιατόρια και μία εταιρεία βότκας.

Εκτός, όμως, από τις νόμιμες δραστηριότητές του, έγγραφα που έδωσε στη δημοσιότητα ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου αποκαλύπτουν μεγάλων διαστάσεων σκάνδαλο. Τα παιδιά του Ερντογάν, συγγενείς και συνεργάτες του φαίνεται να διατηρούν offshore και λογαριασμούς στη Νήσο Μαν της Μεγάλης Βρετανίας. Συγκεκριμένα, ο συγγενής Ζιγιά Ιλγκέν, ο αδελφός Μουσταφά Ερντογάν, ο υιός Μπουράκ Ερντογάν, ο συμπέθερος Οσμάν Κεφεντζί και ο γραμματέας του Μουσταφά Γκιούντογαν έχουν στείλει εμβάσματα εκατομμυρίων δολαρίων σε τραπεζικά ιδρύματα της Νήσου Μαν. Δόθηκαν, μάλιστα, στη δημοσιότητα τα έγγραφα που αποδεικνύουν τις συναλλαγές αυτές.

Παράλληλα, ο κατηγορούμενος Ιρανός έμπορος χρυσού Ζαράμπ, ο οποίος έκλεισε συμφωνία με τους Αμερικανούς εισαγγελείς, έχει μετατραπεί σε μάρτυρα κατηγορίας στη δίκη που διεξάγεται στη Νέα Υόρκη για υπόθεση παραβίασης των αμερικανικών κυρώσεων σε βάρος του Ιράν. Έχει καταθέσει ότι κορυφαία στελέχη της τουρκικής κυβέρνησης δωροδοκήθηκαν από τον ίδιο για να τον βοηθήσουν στο ξέπλυμα χρήματος του Ιράν. Έχει καταθέσει, μάλιστα, ότι την εντολή γι’ αυτές τις δραστηριότητες είχε δώσει ο ίδιος ο Ερντογάν.

Ο Ερντογάν έχει δηλώσει πολλές φορές ότι οι γυναίκες οφείλουν να κάνουν τουλάχιστον τρία παιδιά για να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους. Ο ίδιος έχει τέσσερα. Ο δευτερότοκος γιος του Μπιλάλ είχε πιαστεί στα δίχτυα της Δικαιοσύνης με κατηγορίες για οικονομική διαφθορά, ξέπλυμα μαύρου χρήματος, παρεμβάσεις στη λειτουργία των ΜΜΕ, παράνομες μεταβιβάσεις κρατικής γης, διώξεις δημοσιογράφων, δικαστών, εισαγγελέων και αστυνομικών, δεσμούς με χρηματοδότες τρομοκρατικών οργανώσεων και πολλά ακόμα.

Είναι ο άνθρωπος που είχε υπό τον έλεγχό του το λαθρεμπόριο πετρελαίου με το Ισλαμικό Κράτος, όταν αυτό έλεγχε πολλές πετρελαιοπηγές σε Ιράκ και Συρία. Στα τέλη του 2013, η τουρκική εισαγγελία είχε στην κατοχή της μία μαγνητοφωνημένη συνομιλία του Μπιλάλ με τον πατέρα του Ταγίπ, ο οποίος του έδινε εντολή να «ξεφορτωθεί όλα τα χρήματα από το σπίτι».

Σκάνδαλα διεθνών διαστάσεων

Ο μικρός γιος του Τούρκου προέδρου, ο Αχμέτ Μπουράκ άφησε στα 19 του χρόνια αιμόφυρτη στο οδόστρωμα μία νεαρή τραγουδίστρια. Δεν διέθετε δίπλωμα οδήγησης, είχε παραβιάσει τον ερυθρό σηματοδότη και δεν δίστασε να εγκαταλείψει το θύμα. Γλύτωσε, πληρώνοντας 35.000 λίρες για να εξαγοράσει την ποινή φυλάκισης που του επιβλήθηκε.

Το 2006, έχοντας αφήσει πίσω του αυτό το περιστατικό, συστήνει με συνεργάτες του ναυτιλιακή εταιρεία με μετοχικό κεφάλαιο ένα εκατ. τουρκικές λίρες. Μόλις έξι μήνες μετά, η εταιρεία αγοράζει γραφεία αξίας 1,7 εκατ. δολαρίων και ύστερα από αντίστοιχο χρονικό διάστημα, τα κεφάλαιά της έχουν πολλαπλασιασθεί. Η εντυπωσιακή επιχειρηματική πορεία του Μπουράκ Ερντογάν συνεχίζεται βέβαια μέχρι τις μέρες μας!

Αλλά και ο γαμπρός του προέδρου της Τουρκίας Μπεράτ Άλμπαϊρακ εμπλέκεται σε σκάνδαλο διεθνών διαστάσεων. Όταν παντρεύτηκε την κόρη του Ερντογάν, Έρσα, έντεκα χρόνια νωρίτερα, ήταν ένας νέος οικονομολόγος. Οι συγγενικοί δεσμοί που απέκτησε με την οικογένεια Ερντογάν, τον μετέτρεψαν σε κεντρικό πολιτικό και οικονομικό παράγοντα. Λίγο μετά τον γάμο χρίστηκε σύμβουλός του πεθερού. Στη συνέχεια ανέλαβε το υπουργείο Ενέργειας και όταν προσέλαβε διαστάσεις η κρίση της τουρκικής λίρας ο πεθερός πρόεδρος τον όρισε υπουργό Οικονομικών.

Δημοσιεύματα κατήγγειλαν ότι συγκαταλέγεται στα Malta Files, τα οποία εμπεριέχουν φακέλους διαφθοράς και φοροδιαφυγής. Κάποια χρόνια νωρίτερα, ο γαμπρός του Ερντογάν μετέφερε από το Ντουμπάι στην Τουρκία μεγάλα χρηματικά ποσά, δίχως την καταβολή φόρου της τάξης του 20%. Επιπλέον, την περίοδο που εργαζόταν στην τουρκική εταιρεία Τσαλίκ, διαμεσολάβησε για την μεταφορά μεγάλων χρηματικών ποσών στην Τουρκία δια μέσου της Μάλτας και της Σουηδίας.

Η άλλη κόρη του Ερντογάν, η Σουμεϊγιέ, που λέγεται ότι διαθέτει το τετραπέρατο μυαλό του πατέρα της, παντρεύτηκε τον επιχειρηματία Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ. Κατά πολλούς, θεωρείται η καταλληλότερη για διάδοχος του σουλτάνου, ο οποίος της έχει ιδιαίτερη αδυναμία. Στο γάμο της έφτασε με ελικόπτερο, ενώ ένα ακόμα την ακολουθούσε με επιβάτη τον πατέρα της.

Νοοτροπία σουλτάνου

Ο Ερντογάν δεν άργησε να γίνει ιδιαίτερα καχύποπτος με το περιβάλλον του, ακόμα και με στενούς του συνεργάτες και φίλους. Αφιερώθηκε σ’ ένα λυσσαλέο κυνήγι όσων τόλμησαν να αμφισβητήσουν την “ελέω θεού” εξουσία του. Τα τελευταία χρόνια οι διώξεις έχουν πάρει μεγάλες διαστάσεις και μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα τον Ιούλιο του 2012, οι εκκαθαρίσεις έγιναν σαρωτικές και επεκτάθηκαν σε όλους τους νευραλγικούς τομείς του κράτους, στη Δικαιοσύνη, στον στρατό, στην αστυνομία, στις μυστικές υπηρεσίες, ακόμα και στα πανεπιστήμια και στα σχολεία.

Προηγουμένως είχε καταφέρει να εξουδετερώσει τους κεμαλικούς αντιπάλους του στο Γενικό Επιτελείο με τις υποθέσεις «Βαριοπούλα» και «Εργκένεκον». Στη συνέχεια αποψίλωσε τους δικαστικούς λειτουργούς και το κίνημα Χιζμέτ, ηγέτης του οποίου ήταν ο πρώην σύμμαχός του Φετουλάχ Γκιουλέν. Δεν δίστασε, όμως, να φάει και πολλούς συνοδοιπόρους του. Πήρε τα κεφάλια δημάρχων και τοπικών αξιωματούχων, πολλοί από τους οποίους, μάλιστα, φημίζονταν ότι ήταν ερντογανικότεροι του Ερντογάν, όπως ο Μελίχ Γκιοκτσέκ στην Άγκυρα.

Θύμα του έπεσε μέχρι και ο Αχμέτ Νταβούτογλου, πάλαι ποτέ υπουργός Εξωτερικών, πρωθυπουργός και στενός του φίλος. Αμάρτημά του; Είχε διαφωνήσει με τον Ερντογάν σε μια σειρά από θέματα όπως ήταν: η αναθεώρηση του τουρκικού Συντάγματος και οι λίστες με τους υποψήφιους βουλευτές στις εκλογές του Νοεμβρίου του 2015.

Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, η εθνικιστική ρητορική του οξύνθηκε, στρεφόμενος εναντίον της Δύσης και προσεγγίζοντας ακόμα περισσότερο τη Μόσχα. Οι διώξεις έγιναν μέρος της καθημερινότητας. Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ κινούνται από τότε στην κόψη του ξυραφιού. Το θέμα των Κούρδων της Συρίας είναι ένας πρόσθετος λόγος που φέρνει τις δύο χώρες σε αντιπαράθεση.

Παρά τη διάθεση της Ουάσιγκτον να τα βρουν, ο σουλτάνος επέμεινε να βάζει τους όρους του. Η όλο και περισσότερο αλαζονική στάση του και οι δημόσιες κατηγορίες του έσπρωξε πολλούς Αμερικανούς αξιωματούχους να θεωρούν τον Ερντογάν εμπόδιο που πρέπει να φύγει από τη μέση. Χαρακτηρίζουν τον ίδιο απρόβλεπτο και την υπό την ηγεσία του Τουρκία αναξιόπιστη και επικίνδυνη σύμμαχο. Αυτές τις μέρες, ο πρόεδρος Τραμπ κάνει μία (ύστατη;) προσπάθεια να τα βρει με τον Τούρκο ομόλογό του. Αν και ακόμα ο κύβος δείχνει να μην έχει ριφθεί η στιγμή που αυτό θα γίνει μοιάζει να μην είναι πολύ μακριά.

Πηγή