Το σκληρό ροκ του ευρωπαϊκού μέλλοντός μας

Γράφει ο Σταύρος Λυγερός

Μπορεί το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων να έκανε πίσω, λόγω της τρομοκρατικής επίθεσης στο Στρασβούργο και κυρίως λόγω Χριστουγέννων, αλλά αφήνει μία πολιτική παρακαταθήκη, ανεξαρτήτως του εάν θα επανακάμψει ή όχι με τις γιορτές. Παρακαταθήκη, η οποία, λόγω των διαμορφούμενων οικονομικών-κοινωνικών συνθηκών στην Ευρώπη, είναι πιθανόν να έχει κάποιου είδους συνέχεια και να λειτουργήσει ως παράδειγμα για τα πληττόμενα μικρομεσαία στρώματα και σε άλλες χώρες.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

 Ουσιαστικά πρόκειται για το σκληρό ροκ του ευρωπαϊκού μέλλοντός μας.

Τα Κίτρινα Γιλέκα απέδειξαν για μία ακόμα φορά ότι η ιστορία είναι πολύ ευρηματική και πεισματάρα για να προσαρμοστεί σε προκατασκευασμένες θεωρίες. Η συντεταγμένη προλεταριακή επανάσταση, που κάποιοι στην παραδοσιακή Αριστερά ακόμα ονειρεύονται, είναι πια φαντασίωση. Το ίδιο και οι εξεγέρσεις με ιδεολογική αναφορά και καλούς τρόπους. Από το 1968 και το 1973 έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι της ιστορίας.

Η χρεοκοπία του “υπαρκτού σοσιαλισμού”, ως εναλλακτικής λύσης, άφησε τον καπιταλισμό χωρίς αντίπαλο. Ταυτοχρόνως, όμως, αχρήστευσε πολιτικά την παραδοσιακή Αριστερά, η οποία ήταν για δεκαετίες ο βασικός μηχανισμός διοχέτευσης, εκλογίκευσης και τελικώς αφομοίωσης του αντισυστημικού ρεύματος. Κι αυτό, όταν ο μετεξελιγμένος άγριος καπιταλισμός των Αγορών έχει οδηγήσει στη μεγαλύτερη διεθνή οικονομική κρίση μετά από εκείνη του 1929. Το αποτέλεσμα είναι ότι η Αριστερά όχι μόνο δεν είναι, αλλά ούτε και φαντάζει ανατρεπτική. Ως εκ τούτου, δεν γίνεται πόλος έλξης ούτε για τους κάθε λογής απόκληρους ούτε για τους νέους που ασφυκτιούν.

Σε άρθρο μου το 1999 με τίτλο “Το ροκ του μέλλοντός μας” είχα διατυπώσει την πρόβλεψη ότι: «ο διασυρμός της πολιτικής, καθώς και ο εκφυλισμός και η παρακμή της ιδεολογικής αμφισβήτησης έχουν δημιουργήσει ένα τεράστιο κενό. Και επειδή ούτε η φύση ούτε η ζωή ανέχονται για πολύ τα κενά, είναι αναπόφευκτο να αναδύονται κάθε είδους υποκατάστατα… Ας μην ξεχνάμε ότι ο χουλιγκανισμός στα γήπεδα και η νεανική εγκληματικότητα είναι εκφάνσεις του ίδιου προβλήματος. Το ίδιο και οι ομάδες των νεαρών κουκουλοφόρων με τις μολότοφ και τα ρόπαλα…

»Αυτό που θα κλυδωνίσει δυνατά τις υφιστάμενες ισορροπίες είναι οι τυφλές κοινωνικές εκρήξεις που προβλέπεται ότι θα συμβούν την επόμενη δεκαετία. Αυτές δεν θα υπακούουν σε καμία ιδεολογία και σε κανέναν κώδικα συμπεριφοράς. Θα είναι περισσότερο εκδηλώσεις απόγνωσης, ένα πανηγύρι καταστροφής όλων αυτών που αποτελούν όνειρο για τους αποκλεισμένους» (Καθημερινή, 22-1-1999).

Στη ρίζα της εξέγερσης

Τον Νοέμβριο 2005 ξέσπασαν στη Γαλλία μεγάλης κλίμακας ταραχές με τραυματίες και πολλές καταστροφές. Στην πραγματικότητα, ήταν μια τυφλή εξέγερση με λούμπεν χαρακτηριστικά, που έφερε στην επιφάνεια ένα πρόβλημα το οποίο αρέσκονται να παρακάμπτουν όχι μόνο η άρχουσα τάξη, αλλά και τα μεσοστρώματα στις ευρωπαϊκές χώρες.

Στη ρίζα της εξέγερσης βρισκόταν το εκρηκτικό μείγμα του κοινωνικού αποκλεισμού και της πολιτισμικής διαφοράς. Οι νεαροί –κυρίως μουσουλμάνοι μετανάστες δεύτερης και τρίτης γενιάς– δεν νιώθουν ούτε Γάλλοι ούτε Αφρικανοί. Βρίσκονται κάπου στη μέση, χωρίς σαφή ταυτότητα, με την ορμή της νιότης και την οργή της απελπισίας, αφού η αίσθηση ότι δεν υπάρχει γι’ αυτούς φωτεινό μέλλον είναι πια εδραιωμένη.

Οι γονείς τους ήταν κατά κανόνα εργάτες. Οι ίδιοι είναι συνήθως άνεργοι. Ακόμα και στις πιο αντίξοες συνθήκες, οι πρώτης γενιάς μετανάστες αγωνίζονταν να επιβιώσουν στο νέο τους περιβάλλον στηριγμένοι στην ελπίδα ενός καλύτερου αύριο. Γι’ αυτό και συνήθως ήταν φιλήσυχοι. Τα παιδιά και τα εγγόνια τους δεν έχουν αυτή την ελπίδα. Κατά κανόνα φυτοζωούν στα υποβαθμισμένα προάστια.

Έχοντας την ιθαγένεια και χωρίς τους φόβους των γονιών τους, είναι πολύ πιο έτοιμοι να διαβούν το κατώφλι της ανυπακοής, διολισθαίνοντας είτε στον χουλιγκανισμό είτε στην εγκληματικότητα. Είναι ορατό δια γυμνού οφθαλμού ότι αποτελούν μια εύφλεκτη κοινωνική ύλη. Ειδικά οι μουσουλμάνοι αποτελούν και δεξαμενή στρατολόγησης για τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, ο οποίος προσφέρει ιδεολογικό αποκούμπι και σκοπό ζωής.

Τον Δεκέμβριο του 2008 είχαμε στην Ελλάδα τη νεανική εξέγερση με αφορμή την εκτέλεση του Αλέξη Γρηγορόπουλου από αστυνομικό. Δύο-τρία χρόνια αργότερα, λόγω του Μνημονίου, οι πλατείες γέμισαν από Αγανακτισμένους και από επεισόδια, τα οποία καταδείκνυαν τη ραγδαία απονομιμοποίηση της τότε κυβέρνησης Γιώργου Παπανδρέου και όχι μόνο. Κάτι αντίστοιχο έλαβε χώρα την ίδια περίοδο και στην Ισπανία.

Μέσα από τη γνωστή ιστορική διαδρομή, οι Έλληνες μικρομεσαίοι τελικώς ηττήθηκαν και αναδιπλώθηκαν σε έναν αγώνα οικογενειακής επιβίωσης. Κατά μία έννοια, όμως, έδειξαν ποιος θα είναι ο νέος τύπος κοινωνικής αναταραχής. Τα Κίτρινα Γιλέκα κινούνται σ’ αυτό το πρότυπο. Δεν έχουν προσδιορισμένο ιδεολογικό-πολιτικό πρόσημο. Αιτία του κινήματός τους είναι η οξύτατη οικονομική-κοινωνική πίεση που υφίστανται και σημαία τους η αντίσταση σ’ αυτή την πίεση. Σ’ αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, χωράνε όλοι οι θιγόμενοι, ανεξαρτήτως εάν ψήφισαν Μελανσόν, Μακρόν ή Λεπέν.

Το πρόβλημα της οικονομικής-κοινωνικής πίεσης των χαμηλών εισοδηματικών στρωμάτων στην Ευρώπη υπήρχε, αλλά η ευημερία των μεσοστρωμάτων τα προηγούμενα χρόνια το επικάλυπτε. Στο Παρίσι άρκεσε μια αφορμή για να προκύψει ανάφλεξη στα υποβαθμισμένα προάστια, αλλά ήταν εξαρχής οριοθετημένη. Εκείνη η εξέγερση είχε τα λούμπεν χαρακτηριστικά και τη δυναμική των κοινωνικών ομάδων που είχαν πρωταγωνιστήσει. Με τις πράξεις καταστροφής και τη συλλογική καταπάτηση των ορίων, οι νέοι εκείνοι εκτόνωναν το συσσωρευμένο μίσος τους. Γι’ αυτό και με μία έννοια ήταν ένα είδος πυροτεχνήματος.

Η διεθνής κρίση έχει αλλάξει

Ορισμένοι, με πρώτο τον τότε υπουργό Εσωτερικών Νικολά Σαρκοζί, είχαν αντιδράσει σ’ εκείνα τα επεισόδια, υψώνοντας τη σημαία της κρατικής πυγμής στο όνομα του νόμου και της τάξης. Κάποιοι δημοσιολόγοι είχαν καταφύγει στην εύκολη ρητορική περί ρατσισμού, κατηγορώντας το γαλλικό σύστημα ενσωμάτωσης των μεταναστών. Στην πραγματικότητα, επρόκειτο για κρίση του ίδιου του μοντέλου της πολυπολιτισμικής κοινωνίας σε εθνικά κράτη. Καταλύτης για την εκδήλωση εκείνης της κρίσης ήταν η σαρωτική επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού. Σε περίοδο πλήρους απασχόλησης δεν θα προέκυπταν τέτοιες ταραχές.

Οι ταραχές στο Παρίσι δεν διήρκεσαν ούτε επεκτάθηκαν, επειδή ακόμα κυριαρχούσε το γενικό κλίμα ευημερίας. Η διεθνής οικονομική κρίση, όμως, έχει αλλάξει αυτό το κλίμα. Πλήττοντας μαζικά τα μικρομεσαία στρώματα, δημιουργεί εκατομμύρια εργαζομένων, οι οποίοι δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα, αλλά και ανέργους. Γι’ αυτό και το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων είχε τόσο μαζική υποστήριξη από τη γαλλική κοινωνία.

Επειδή αυτή η κρίση δεν είναι μια τυπική κυκλική κρίση και ως εκ τούτου συγκυριακή, με την πάροδο του χρόνου η ελπίδα της επιστροφής στην ευημερία θα σβήνει με αποτέλεσμα να διογκώνεται η απόγνωση. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η εύφλεκτη κοινωνική ύλη θα διαχέεται ολοένα και περισσότερο και ταυτοχρόνως θα γίνεται πιο εκρηκτική.

Οι ταραχές στη Βρετανία τον Αύγουστο 2011 είναι μια απόδειξη ότι αυτού του είδους τα επεισόδια δεν αποτελούν γαλλική ιδιαιτερότητα. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια το εάν, πότε και πως θα εκδηλωθεί η διογκούμενη κοινωνική δυσαρέσκεια. Αυτό που ωστόσο μπορεί να ειπωθεί είναι ότι οι προϋποθέσεις για την εκδήλωση εκτεταμένης κοινωνικής αναταραχής με πολιτικές επιπτώσεις ήδη υπάρχουν.

Πηγή