Γλουτένη. Οι μύθοι και η αλήθεια

Γράφει ο Γιαγκίδης Γιώργος, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, απόφοιτος Α.Τ.Ε.Ι Κρήτης.

e-mail : giorgosgiagkidis@outlook.com.gr

Σελίδα facebook : http://www.facebook.com/giorgos.giagkidis.diaitologos/

Τι είναι η γλουτένη

Η γλουτένη αποτελεί μια αποθηκευτική πρωτεΐνη, η οποία υπεύθυνη για την ελαστικότητα στην ζύμη και το φούσκωμα του ψωμιού, ενώ σε φυσιολογικές συνθήκες και στο συντριπτικά μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού, διασπάται στο έντερο χωρίς να δημιουργεί προβλήματα.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος

Που βρίσκεται

Στα δημητριακά και γενικά τα προϊόντα από σιτάρι, σίκαλη και κριθάρι, όπως η μπύρα, το ψωμί, τα κέικ, τα δημητριακά, τα μπισκότα, τα ζυμαρικά, τα αλλαντικά, οι έτοιμες σάλτσες, έτοιμες σούπες, απομιμήσεις κρέατος, τα ζαχαρωτά, αλλά σε μπορεί να βρεθεί και σαν ίχνος από τα φάρμακα ή ακόμα και σε προϊόντα δίχως δημητριακά από ταχυφαγία, εστιατόρια κ.τ.λ, μέσω της επεξεργασίας εκεί.

Κοιλιοκάκη ή απλούστερα δυσανεξία στη γλουτένη

Αποτελεί μια πολλή σπάνια αυτοάνοση διαταραχή του λεπτού εντέρου έναντι της πρωτεΐνης γλουτένης. Σχετίζεται με γενετική προδιάθεση και την κληρονομικότητα. Εκδηλώνεται στην βρεφική ηλικία με την εισαγωγή των δημητριακών στη διατροφή, ενώ πολύ σπανιότερα στην ενήλικη ζωή.

Οι επιδημιολογικές μελέτες αναδεικνύουν το ποσοστό του 0,05 – 1,2 % επί του πληθυσμού να πάσχει από κοιλιοκάκη, μέσα από τις περισσότερες μελέτες που έχουμε στα χέρια μας παγκοσμίως

Τα συμπτώματα είναι αντιμετωπίσιμα αν και ιδιαίτερα επικίνδυνα ορισμένα, όπως διάρροιες, τυμπανισμός, κράμπες, κοιλιακό άλγος, πονοκέφαλοι, κόπωση, οστεοπόρωση και σοβαρότερα εντερική δυσαπορρόφηση, λόγω καταστροφής των εντερικών λαχνών του λ. Εντέρου. Από τελευταίο επίσης μπορεί να προωθηθεί: Απώλεια βάρους, δυσανεξία στη λακτόζη, αναιμίες (σίδηρος, Β12 κ.α), όπως και άλλες διατροφικές ελλείψεις. Ανάμεσα και σε διάφορα συμπτώματα επίσης, μπορεί να προωθηθεί και η ελλειμματική ανάπτυξη στα παιδιά.

Τα άτομα με κοιλιοκάκη πρέπει να καταναλώνουν < 10 mg γλουτένης / ημέρα, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος επιπλοκών

Γιατί όχι στη δίαιτα ελεύθερη γλουτένης για όλους

Ραγδαία αύξηση και ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια στα προϊόντα χωρίς γλουτένη, τα όποια πλέον τα βρίσκονται κυριολεκτικά παντού, ενώ παλιότερα πωλούνταν μόνο στα φαρμακεία και αφορούσαν αποκλειστικά άτομα με κοιλιοκάκη. Παραδόξως δε, οι περισσότεροι άνθρωποι που καταναλώνουν προϊόντα χωρίς γλουτένη δεν πάσχουν ούτε από κοιλιοκάκη, ούτε καν από ευαισθησία στην γλουτένη. Πιστεύουν λανθασμένα στο πιο υγιεινό της δίαιτα ελεύθερης από γλουτένη. Ακόμα νομίζουν πως έτσι το αδυνάτισμα είναι πιο εφικτό.

Αντίθετα, αν δεν είναι κανείς προσεκτικός στον σχεδιασμό ενός διαιτολογίου με τρόφιμα χωρίς γλουτένη, είναι πιθανό να παρουσιαστεί προβλήματα. Μερικά από αυτά είναι η αύξηση βάρους, λόγω του ότι πολλά προϊόντα ελεύθερα από γλουτένη έχουν δυσμενή συστατικά αυξημένα (λιπαρά & ζάχαρη), όπως του ότι μπορεί να δημιουργηθούν ελλείψεις διατροφικού τύπου.

Για παράδειγμα δεν είναι εύκολο να εξαιρέσεις τα δημητριακά προϊόντα από τη διατροφή σου σε ένα μεγάλο βαθμό, αντικαθιστώντας τα με ένα προϊόν, τύπου κινόα ή φαγόπυρου.

Μη κοιλιακή ευαισθησία στη γλουτένη (NCGS)

Πρόσφατες μελέτες υποστηρίζουν την ύπαρξη μιας νέας κατάστασης η οποία χαρακτηρίζεται ως μη κοιλιακή ευαισθησία στη γλουτένη ή NCGS (nonceliac gluten sensitivity), η οποία εκδηλώνεται πολύ ελαφριά γαστρεντερικά συμπτώματα. Βέβαια αυτές οι μελέτες είναι σε πολύ μικρά δείγματα ανθρώπων (μερικές δεκάδες) και είναι πολύ περιορισμένες στον αριθμό (< 10 μελέτες). Η κλινική εικόνα της κατάστασης αυτής δεν έχει οριστεί, όπως και γενικότερα αν τελικά το NCGS υπάρχει ή όχι τελικά, καθώς η επιστημονική κοινότητα δεν έχει καταλήξει κάπου, με την πλάστιγγα να γέρνει περισσότερο στην αμφισβήτηση.

Πλειάδα σχετικών τροφών στο εμπόριο…

Παραπληροφόρηση

Λόγω των ΄΄λαμπερών΄΄ ανθρώπων με ένα κοινωνικό προφίλ μεγάλης απήχησης, το εμπόριο και την ελλειμματική ενημέρωση από τους φορείς και το κράτος, οι άνθρωποι σήμερα στρέφονται μαζικά στα προϊόντα ελεύθερα από γλουτένη, έχοντας ή όχι το NCGS και φυσικά την σοβαρή κατάσταση της κοιλιοκάκης, με μεγάλο βαθμό να διαδραματίζει και το φαινόμενο ΄΄κατά φαντασίαν ασθενής΄΄ ή τεχνικές που έχουν χρόνια απορριφθεί από την επιστήμη, αλλά κάποιοι θησαυρίζουν παράνομα, αντιεπιστημονικά και ανήθικα.

Γνωστότερη υποτιθέμενη τεχνική φυσικά ο βιοσυντονισμός, όπου αποκλείει ένα τεράστιο αριθμό τροφών από το άτομο, παρουσιάζει πολλές ανύπαρκτες διαταραχές υγείας και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές δημιουργώντας μύθους, καθώς καμία μελέτη δεν τον αποδέχεται ως τεχνική με επιβεβαιωμένα αποτελέσματα πάνω στην υγεία. Εύκολο και γρήγορο χρήμα λοιπόν για αυτόν που τον εφαρμόζει.

Τι τρώμε και δεν τρώμε όταν έχουμε κοιλιοκάκη

Καταρχάς αποφεύγουμε οτιδήποτε εμπεριέχει σιτάρι, σίκαλι και κριθάρι, όπως είδαμε καλύτερη και στην αρχή του άρθρου. Μπορούμε να αντικαταστήσουμε αυτά τα προϊόντα με το ρύζι, το καλαμπόκι, τις πατάτες, τα όσπρια και τη βρώμη. Βέβαια η βρώμη καλύτερα να είναι φαρμακευτική, γιατί πολλές φορές επιμολύνεται με γλουτένη, έτσι καλό είναι να παράγουμε εμείς προϊόντα βρώμης, παρά να τα αγοράζουμε έτοιμα, όπως το ψωμί βρώμης.

Επίσης ζωτικό είναι να υπάρχει προσοχή όταν γευματίζει κάποιος με κοιλιοκάκη σε εξωτερικούς χώρους ή αγοράζει έτοιμα επεξεργασμένα προϊόντα διατροφής. Πρέπει να εκπαιδευτεί στην ανάγνωση των διατροφικών ετικετών για πιθανή αναγραφή της γλουτένης. Αυτό είναι σημαντικό γιατί συνήθως κάποιο τρόφιμο, ακόμα και αλλαντικό ή γλυκό, μπορεί να έχει επιμολυνθεί με γλουτένη κατά την επεξεργασία πάνω σε έναν πάγκο που επεξεργάστηκε κάποιο δημητριακό λ.χ. Επίσης στα εστιατόρια και ταχυφαγεία να υπάρχει εμπιστοσύνη και να τονίζεται η κατάσταση, το καλύτερο βέβαια είναι να αποφεύγονται σε μεγάλο βαθμό.

Συμπέρασμα

Κατανοητό ίσως έγινε πως τη γλουτένη πρέπει να την αποφεύγουν στα σίγουρα άτομα με κοιλιοκάκη. Σε άλλες περιπτώσεις, όπως σε υποψία μη κοιλιακής ευαισθησίας στη γλουτένη, είναι μια πάθηση που ακόμα δεν έχει αποδειχθεί πως είναι υπαρκτή. Βέβαια ένας μικρός περιορισμός δεν προκαλεί βλαβερές επιπτώσεις, όχι όμως και αποκλεισμός της γλουτένης. Άνθρωποι που την αποκλείουν πλήρως, πολλές φορές λαμβάνουν αυξημένο βάρος ή αντιμετωπίζουν ελλείψεις λόγω μεγάλων αλλαγών στη δίαιτα αναίτια. Σπουδαίο λοιπόν είναι να παρακολουθούμε τι αναφέρουν οι ειδικοί υγείας (διατροφολόγοι, ιατροί, επιστήμονες κ.τ.λ) και όχι φαινόμενοι ως ειδικοί (π.χ βιοσυντονιστές), ΄΄αστέρες΄΄ της βιομηχανίας του θεάματος ή και το ίδιο το εμπόριο, που προκειμένου να θησαυρίσει επιδίδεται στο οτιδήποτε στις ημέρες μας. Επιλέγουμε πάντα βάσει του μεσογειακού πρότυπου και η υγεία είναι συνοδοιπόρος μας!

Βιβλιογραφία

Martin F. Kagnoff, AGA Institute Medical Position Statement on the Diagnosis and Management of Celiac Disease, 2006

NIDDK,  Symptoms & Causes of Celiac Disease, 2016

World Gastroenterology Organisation Global Guidelines., Coeliac Disease, 2017

Rostami Nejad, Hogg-Kollars et al, Subclinical celiac disease and gluten sensitivity, 2011.

ΠΗΓΗ: euzhn16