Κείμενο: Ηλέκτρα Φατούρου

Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας, Παναγιώτης Σαρρής

Σε έναν τόπο όπου οι Κρητικοί είναι περισσότεροι από τους τουρίστες, εκεί που ολάνθιστα χωριά «ξημερώνουν» την ομορφότερη ανατολή, εκεί που οι μαντινάδες γίνονται «πικάντικες» και εξομολογούνται τη χαρά του έρωτα, ζει και βασιλεύει η πατροπράδοτη και πιπεράτη φιλοξενία της σητειακής γης.

Eνας από τους «prive» κόλπους της Ερημούπολης, δεξιά της παραλίας της αρχαίας Ιτάνου

Η χερσόνησος των Ετεοκρητών, των αυτοχθόνων, γηγενών Κρητών, κουβαλά γνήσιο «αίμα» και πολλή κουζουλάδα. Η επαρχία Σητείας, η ανατολικότερη της νήσου, έχει ιδιαιτερότητες. Σχεδόν αποκομμένη όπως είναι από την υπόλοιπη Μεγαλόνησο -ενώνεται με τον στενό «λαιμό» Παχιάς Αμμου - Ιεράπετρας μήκους 10 χλμ.-, βρέχεται από τρία πελάγη: το Κρητικό από το Βορρά, το Λιβυκό από τον Νότο και το Καρπάθιο στα ανατολικά.

Είναι περισσότερο άγρια, λιγότερο τουριστική, όχι τόσο επίπεδη αλλά με ανομολόγητες ομορφιές που ακόμα και οι περισσότεροι Κρητικοί έχουν αφήσει ανεξερεύνητες. Ως λαός είναι πιο ποιητικοί, περισσότερο εκλεπτυσμένοι.

Η Ανίτα με το γατί της, συνοδοί μας στα γραφικά σοκάκια της Λάστρου

Εκεί που οι συντοπίτες τους «σκαλίζουν» τη λύρα και το λαούτο, αυτοί πιάνουν το βιολί. Είναι οι πιο κεφάτοι και φιλόξενοι κάτοικοι του νησιού. Και τους γνωρίσαμε στο βορειανατολικό της κομμάτι.

Στον ρυθμό του Μόχλος

Εισβολή παρασιτικών εντόμων σημειώνεται βόρεια της διαδρομής μας, με τα μικρονήσια «Ψύλλος», «Κόνιδα» και «Ψείρα» να ξεπροβάλλουν στον ορίζοντα! Πρώτη στάση το Μόχλος, το γραφικό ψαροχώρι των 120 κατοίκων, ορθώνεται αντικριστά από το νησάκι του Αϊ-Νικόλα, εναλλακτικά γνωστού ως Ψύλλος.

Το ψαροχώρι Μόχλος, «επιδεικνύει» τη φήμη που διατηρεί για τα θαλασσινά του

Τουριστικό θέρετρο μικροσκοπικού μεγέθους από τα τέλη του 1970, οπότε και οι περισσότεροι κάτοικοι κατέβηκαν από την Τουρλωτή, διαθέτει 150 κλίνες, ένα λιμανάκι με ξακουστές ψαροταβέρνες και αποτελεί αγαπημένο προορισμό διακοπών.

Στην εποχή του χαλκού ήταν χερσόνησος που ενωνόταν με το εν λόγω νησί μέσω στενού πορθμού ενώ, τη μινωική περίοδο, αποτελούσε σημαντικό λιμάνι της Ανατολικής Κρήτης. Σήμερα, μπορείτε να ναυλώσετε έναν βαρκάρη για να περάσετε απέναντι (μόλις 150 μ. απόσταση) για να θαυμάσετε το εκκλησάκι που το ονομάτισε και να δείτε τα ερείπια του μινωικού οικισμού και των θολωτών τάφων που ανασκάφηκαν.

Η επιβλητική πύλη του Ενετικού φρουρίου Καζάρμα. Εδώ φιλοξενούνται τα δημοφιλή σητειακά «Κορνάρεια»

Γνωρίστε τους ντόπιους, οι οποίοι ευθαρσώς δηλώνουν πως τους αρέσει η καλοπέραση και πως τον χειμώνα περνούν καλύτερα και, αν είστε τυχεροί, ίσως παρευρεθείτε σε κάποια από τις αυτοσχέδιες μουσικές βραδιές που κατά καιρούς διοργανώνονται. Μέχρι και στούντιο ηχογραφήσεων διαθέτει, διά χειρός λυράρη Στέλιου Πετράκη, για επίδοξους και ταλαντούχους καλλιτέχνες.

Χωριά – κόσμημα στο όρος Ορνό

Επτά χιλιόμετρα μακρύτερα, στον δρόμο προς Σητεία, κάντε μια στάση στη «νοικοκυρεμένη» Σφάκα. Ο οικισμός κατανέμεται ισομερώς στις δύο πλευρές της κεντρικής οδικής αρτηρίας ενώ, μόλις τη διαβείτε, σας λύνεται αμέσως η απορία που αφορά το όνομά της (σφάκα = πικροδάφνη).

Δυο αντικριστά καφενεδάκια, η παλιά εκκλησιά της Αγίας Τριάδας (του 1643), φρεσκοσοβατισμένα καλντερίμια και ανθισμένες αυλές, είναι μερικά από τα «καρέ» που αξίζει να αποτυπώσετε. Σημειώστε πως εδώ βρίσκεται και το ξενοδοχείο «Κρήσσα Γειτονία» με 16 αναπαλαιωμένα διαμερίσματα, εστιατόριο, spa και αμιγώς καλλιτεχνική διάθεση που χρήζει της προσοχής σας.

Η συνέχεια μας βγάζει ελάχιστα εκτός πορείας, αφού πισωγυρίζουμε προς Λάστρο, το πρώτο ή, ανάλογα με τον προσανατολισμό σας, το τελευταίο χωριό της διαδρομής Αγιος Νικόλαος - Σητεία. Χτισμένο στην άκρη μιας χαράδρας, με προϊστορικό όνομα, είναι ένα από τα γραφικότερα της περιοχής, ένας άκρως πνευματικός τόπος (πατρίδα του αείμνηστου ποιητή Κωστή Φραγκούλη ή Ανταίου) που μάλλον Κυκλαδονήσι θυμίζει.

Αφήστε το όχημά σας στην είσοδό του και παρατηρήστε πόσο διακριτικά οι τέχνες και τα γράμματα «κατοικούν» σ' αυτόν τον τόπο. Η ανακοίνωση στη στάση των λεωφορείων είναι γραμμένη στην καθαρεύουσα, οι ταμπέλες των οδών επίσης. Αλλά και μες στα σοκάκια συντηρείται μια κατάσταση «ευγενής».

Aνθισμένο καλντερίμι στην άκρως «ευγενή» Λάστρο

Περπατήστε στη συνοικία των Αγγέλων (ή Τριόδι), την οδό Ανοίξεως και Ανεμώνης, συναντήστε τη βυζαντινή εκκλησιά του Αγίου Γεωργίου με τη βενετσιάνικη καμπάνα και ίσως γνωρίσετε και εσείς τον έναν από τους λιγοστούς κατοίκους της, που εμάς, μας πήρε στο κατόπι.

Λόγω του ακατάλληλου της μεσημεριανής ώρας, μοναδικός Λαστριανός αντιπρόσωπος, «βαφτίστηκε» η Ανίτα -παρέα με το γατί της-, η οποία μας υποδέχτηκε, μας συνόδεψε και μας αποχαιρέτησε, πάντα χαμογελαστή και όλο ερωτήσεις...

Σειρά έχει η Τουρλωτή, ο μεγαλύτερος οικισμός της περιοχής, ξακουστή για τα ζουμερά της μούσμουλα. Σε δεσπόζουσα θέση που την έσωσε πολλάκις από πειρατικές επιδρομές, σηματοδοτείται από το εκκλησάκι του Χριστού, «στολίδι» της εισόδου της. Γραφικοί καφενέδες, η ομώνυμη παραλία - «κόσμημα» νότια του χωριού, ο λόφος Καστρί με ερείπια αρχαίας πόλεως και πανοραμική, άπλετη θέα στον κόλπο του Μεραμπέλλου.

Τρία χιλιόμετρα μακρύτερα, περιτριγυρισμένο από τα Σητειακά όρη και επίσης με θέα στο Κρητικό πέλαγος, συναντάτε τη Μυρσίνη. Εδώ, σας «χαιρετίζει» ο δίκλιτος ναός του Αγίου Γεωργίου χτισμένος τρεις φορές (1635, 1831, 1895μ.Χ), ο οποίος μοιράζεται ένα προαύλιο με το δημοτικό σχολειό και εντυπωσιάζει με τα ανάγλυφα, σκαλιστά του αετώματα. Στα χώματα της Μυρσίνης βρέθηκε σημαντικός θολωτός τάφος μινωικής εποχής ενώ τα στενά, ανθοστολισμένα σοκάκια τής χαρίζουν δικαιωματικά μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μας.

Λίγο πριν φθάσετε στη Σητεία περνάτε από τα κατάρρυτα και σύδεντρα Μέσα και Εξω Μουλιανά όπου μπορείτε να αναζητήσετε τη βυζαντινή εκκλησιά του Αγίου Γεωργίου και από εκεί να συνεχίσετε για ακόμα ένα αξιοθέατο, την οικία Χαμέζι, το μοναδικό κυκλικό μινωικό σπίτι που έχει ανασκαφεί μέχρι σήμερα. Χτισμένο σε περίοπτη θέση, «αγναντεύει» στον κόλπο της Σητείας και πλήττεται εντόνως από ανέμους που, όπως θα δείτε, «εκμεταλλεύεται» στο έπακρον το συνορεύων αιολικό πάρκο Αχλαδίων.

Βραδινή άποψη της αμφιθεατρικά χτισμένης και καθ' όλα φιλόξενης Σητείας

Πριν φτάσετε στην πρωτεύουσα, προτιμήστε μια στάση 8 χλμ. δυτικά, στη μονή Φανερωμένης. Με είσοδο που σηματοδοτείται από το φαράγγι των Αγίων Πάντων, φανερώνει στους επισκέπτες τις μαυρισμένες τοιχογραφίες του 1455μ.Χ., αποκαλύπτοντας σε όλη της τη διάσταση τη βαρβαρότητα που υπέστη από τους αλλόθρησκους.

Ο εξωτισμός της ανατολής

Η ιστορική Μονή Τοπλού (14ου αι.), ξεχωρίζει στη μέση του μικρού οροπεδίου, 10 χλμ. ανατολικά της Σητείας. Το θαυμαστό μοναστήρι που θυμίζει φρούριο, πήρε το όνομά του από ακριβώς αυτό (τοπ = σφαίρα στα τουρκικά), καθώς γύρω από τον ναό και τα κελιά είχε χτιστεί οχυρό εφοδιασμένο με όπλα.

Η είσοδος της ιστορικής μονής Τοπλού, του θαυμαστού μοναστηριού που θυμίζει φρούριο

Και μετά, σπάνια ομορφιά, αφρικανικής φύσεως αυτή τη φορά, σας περιμένει στο δημοφιλές και φοινικοστολισμένο Βάι. Μα, πώς να δημιουργήθηκε εδώ αυτό το αναπάντεχο σκηνικό; Σαρακήνος ήταν, στρατιώτης του Μιθριδάτη ή του Πτολεμαίου ήταν, πάντως κάποιος επιδρομέας εντοπίζεται ως υπεύθυνος για τις τόσες χουρμαδιές!

Τα κλαδιά τους λέγονται βάγια, εξ ου και το όνομα της διάσημης παραλίας. Πολυσύχναστη όσο δεν παίρνει, αν -λόγω τουριστικής περιόδου- δεν προσφέρεται για να ευχαριστηθείτε μπάνιο, προτιμήστε τον πιο ήσυχο κόλπο πίσω από τον βράχο της νότιας ακτής ή κατευθυνθείτε βορειότερα, στην Ερημούπολη. Ευκαιρίας δοθείσης, «ψηλαφίστε» την ιστορία της αρχαίας Ιτανου, πλάι στην άμμο.

Οι wind surfers πάντως, δεν έχουν επιλογή. Ο,τι είναι το Πρασονήσι για τη Ρόδο, είναι για τη Σητεία ο όρμος Κουρεμένου, με αέρηδες δυνατούς, ιδανικούς για extreme παιχνίδια θαλάσσης.

Τέλος δρόμου στο Κάβο Σίδερος. (Τουλάχιστον έως εκεί που σας επιτρέπει η κλειδαμπαρωμένη πύλη της ναυτικής βάσης.) Η άκρη της Κρήτης, άγρια, άνυδρη και ανεμοδαρμένη, είναι ένας κρανίου τόπος που σας επιφυλάσσει την ομορφότερη ανατολή.

ΠΗΓΗ: thetravelbook