ΠΑΙΔΕΙΑ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η΄ Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΗΡΩΔΗ (ΚΕΦ 2ο Πότε ο άνθρωπος θεωρείται υγιής;)

του Γιώργου Χαραλαμπίδη

Πότε ο άνθρωπος θεωρείται υγιής;

 Ο Άνθρωπος, δείχνει η εμπειρία από την μέχρι τώρα πορεία του, είναι μια φυσική οντότητα με πολλές δυνατότητες. Η χωρίς προβλήματα λειτουργία του και εξέλιξη, βασίζεται σε ένα σύνολο κανόνων που το σύνολό τους το ονομάζουμε υγεία.

Πολλοί ορισμοί έχουν δοθεί για το τι είναι υγεία. Παλαιότερα οι ορισμοί αυτοί περιορίζονταν στην σωματική υγεία του ανθρώπου. Ύστερα περιέλαβαν και την δυνατότητά του να τρέφεται σωστά. Στη συνέχεια μπήκε στον τομέα υγεία, η ένδυση με την κατοικία, η και η δυνατότητα παροχής – απόκτησης βασικής τουλάχιστον εκπαίδευσης. Τέλος μπήκε η ψυχοδυναμική του. Ακόμη δεν έχουν συμφωνήσει οι διανοούμενοι περί του τι ακριβώς είναι υγεία. Τολμούμε να αναφέρουμε: Η ηθική των ατόμων είναι δείγμα υγείας; Η ανηθικότητά τους είναι δείγμα ασθένειας;

Επειδή όμως πολύς λόγος γίνεται για την σωματική υγεία του ανθρώπου, με αποτέλεσμα να παραβλέπεται σημαντικά η πνευματική, το να εξετάσει κανείς παράλληλα και μαζί, τις δύο αυτές παραμέτρους, είναι σημαντικό.

Η σωματική υγεία του ανθρώπου εξαρτάται από τον τρόπο ζωής του, από τις τροφές που καταναλώνει, από το περιβάλλον στο οποίο ζει (μόλυνση περιβάλλοντος), από την άσκηση ή μη, στην οποία αφιερώνει ένα μέρος του χρόνου του, από την καθαριότητα και την δυνατότητα ή μη χρήσης άφθονου νερού και κανόνων υγιεινής, από τα άτομα με τα οποία έρχεται σε επαφή, (μετάδοση ασθενειών), και βέβαια από παράγοντες που δεν είναι στην δυνατότητά του να ελέγξει, όπως κληρονομικότητα, και από άλλους που έχουν σχέση με αυτό που η ομάδα, σαν ομάδα έχει προετοιμάσει για την σωματική υγεία των ατόμων που την αποτελούν. Πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια ιατρική φροντίδα, ανεπτυγμένη ιατρική γνώση και αντίστοιχη περίθαλψη.

Επειδή στην σύγχρονη κοινωνία, ο άνθρωπος χρησιμεύει κυρίως σαν μέσο παραγωγής, ένα μεγάλο μέρος της ανθρώπινης κοινωνίας ΔΕΝ απολαμβάνει των παραπάνω συνθηκών. Πολυπληθείς ομάδες ανθρώπων, διαβιούν σε συνθήκες οριακής υγείας, λόγω έλλειψης στοιχειωδών μέσων διατήρησης της σωματικής τους υγείας, και επίσης πολυπληθείς ομάδες χάνουν την υγεία τους λόγω του τρόπου άσκησης της εργασίας τους. Αυτό θεωρείται περίπου σαν φυσιολογικό, σ’ ένα κόσμο όπου η ανθρώπινη μηχανή είναι το φθηνότερο μέσο, και η πιο κερδοφόρα επένδυση.

Κάτι που δεν είναι τόσο όσο φαίνεται, στη σφαίρα της φαντασίας, είναι το εξής:

Έστω κάποια υπερεξουσία αποφάσιζε ότι σε κάθε νεογέννητο, με την γέννησή του, θα πρέπει να του αποκόπτεται το αριστερό του χέρι. Και έστω ότι θα είχε την δύναμη να το επιβάλει αυτό για μια δυο γενιές. Πιστεύετε ότι οι μελλοντικοί μονόχειρες θα θεωρούσαν εαυτόν μη υγιή; Πιστεύετε ότι θα αναρωτιόντουσαν ποτέ γιατί τους λείπει κάτι ως συνέχεια του αριστερού τους ώμου, υπό την προϋπόθεση ότι κανείς γύρω δεν θα διέθετε αριστερό χέρι; Νομίζετε ότι θα υπήρχαν έστω λίγα άτομα με την μειονεκτική αίσθηση του μη φυσιολογικού;

Τέλος αν κάποια στιγμή εμφανιζόταν μια ομάδα ανθρώπων με δύο χέρια τι πιστεύετε ότι θα επακολουθούσε;

 

Ας αντιπαραβάλλουμε τα παραπάνω με την πνευματική υγεία των ανθρώπων και των ανθρώπινων ομάδων.

Κατ’ αρχήν, μια καλή πνευματική υγεία τις περισσότερες φορές είναι αποτέλεσμα μιας καλής σωματικής υγείας. Δεν είναι όμως παράγοντας απόλυτος, και επιπλέον δεν ισχύει το αντίστροφο. Πάρα πολλές φορές συναντούμε σωματικά υγιείς με άρρωστο πνευματικό υπόβαθρο. Αυτό συμβαίνει γιατί η πνευματική υγεία είναι αποτέλεσμα πολυπλοκότερης παρέμβασης και σε ομαδικό και σε  ατομικό επίπεδο, απ’ ότι η σωματική.

Όπως και στη σωματική υγεία, η πνευματική υγεία προϋποθέτει:

Και πνευματικό τρόπο ζωής.

Υγιείς πνευματικές τροφές.

Υγιές πνευματικό περιβάλλον.

Πνευματική άσκηση.

Συχνό καθάρισμα από τα πνευματικά σκουπίδια που συσσωρεύει η συνεχής ροή πληροφοριών.

Υποδομές που έχει φροντίσει η ομάδα να δημιουργηθούν ώστε να φροντίζεται η πνευματική υγεία των ατόμων, και να θεραπεύονται τα άτομα που τυχόν ασθενούν στο πνευματικό επίπεδο. Όπως παλιότερα μια φλεγμονή της σκωληκοειδούς αποφύσεως μπορούσε να οδηγήσει στον θάνατο, αλλά σήμερα είναι υπόθεση ρουτίνας, έτσι είναι το λογικό να συμβεί κάποτε και στον πνευματικό τομέα.

Σαφώς υπάρχουν και εδώ παράγοντες που έχουν να κάνουν με το γενετικό υλικό (προδιάθεση).

Άλλο είναι το μέτρο της πνευματικής υγείας ενός βρέφους και άλλο ενός ενήλικα. Άλλο ενός ατόμου που του δόθηκε η ευκαιρία να μορφωθεί και άλλο ενός αναλφάβητου. 

Τέλος, επειδή, και στον πνευματικό χώρο η ανθρώπινη μηχανή είναι το φθηνότερο και το παραγωγικότερο μέσο παραγωγής, (σε μερικές περιπτώσεις το μοναδικό), οι επιπτώσεις από την υπεραπασχόληση και την συνεπακόλουθη φθορά είναι σημαντικές.

 

Να σημειώσουμε ότι άτομα που χάνουν μία αίσθηση (π.χ. όραση) οδηγούνται σε όξυνση των άλλων (π.χ. ακοή, όσφρηση). Κάποιοι παρατήρησαν το αξιοπρόσεκτο ότι, η στέρηση κάποιων σωματικών λειτουργιών οδηγεί σε υπερπνευματικοποίηση τα άτομα αυτά και αντίστροφα, με αποτέλεσμα η παροχή ή μη, πνευματικής άλλοτε και άλλοτε σωματικής υγείας να αποτελεί για τις ομάδες αυτές σε τελική ανάλυση και εργαλείο άσκησης εξουσίας.

Σαν προέκταση του παραπάνω παραδείγματος του μονόχειρα, ας κάνουμε μια υπόθεση με παράδειγμα του πνευματικού χώρου.

Ας υποθέσουμε ότι, η γνώση, αποφασίστηκε από μια υπερεξουσία να δίνεται στους πληθυσμούς ανάλογα με την καταγωγή την φυλή ή την οικονομική επιφάνεια την οικογένειας. Δημιουργούνται λοιπόν σχολεία που θα δέχονται εργάτες έως τεχνίτες, σχολεία που θα δέχονται δυναμικό με στόχο να παράγουν επιστάτες για τους εργάτες και τους τεχνίτες και τέλος πανάκριβα σχολεία που θα παράγουν επιστήμονες καλλιτέχνες και ηγέτες αλλά από επιλεγμένους γόνους. Το πολύ – πολύ σε έκτακτα ταλέντα να χορηγείται κάποια υποτροφία που θα αλυσόδενε τον υπότροφο ώστε να μην «ξεφεύγει από τα όρια».

Νομίζετε ότι το δεύτερο παράδειγμα είναι λιγότερο τρομαχτικό από το πρώτο; Νομίζετε ότι το αβασάνιστο “σπρώξιμο” του παράνομου κατά τα άλλα, χρέους της Ελλάδας, σε βάθος τριών τουλάχιστον γενεών, θα επιφέρει υγιή σωματική και πνευματική “ανάπτυξη” των μελλοντικών Ελλήνων; Ελάτε λίγο στη θέση τους!

Το σπρώξιμο της νεολαίας μακριά από την αληθινή γνώση, την αληθινή παιδεία και ο προσανατολισμός της μισόν αιώνα τώρα στην αρπαγή της ευκαιρίας, την απόλαυση του εδώ και τώρα, με παράλληλη αδιαφορία για το τι συνέβη και το τι πρόκειται να συμβεί, είναι ανεξάρτητο από την δυναμική που εμφανίζει η εφαρμογή του δόγματος του σοκ στην πατρίδα μας και την έλλειψη αντίδρασης;

 Η παιδεία είναι ο φυσικός χώρος προάσπισης της πνευματικής υγείας των ανθρώπων. Αλλά τι ακριβώς είναι παιδεία; Το σχολείο; Η εκπαίδευση γενικότερα; Μήπως κάτι πολύ περισσότερο;

Λέγεται με αρκετές παραλλαγές η παροιμία «Νηστικό αρκούδι δεν χορεύει», υπονοώντας ότι οι ανάγκες του σώματος προέχουν των αναγκών του πνεύματος. Πρόκειται τουλάχιστον για ευτελισμό, αλλά μάλλον εντέλλεται να εξυπηρετήσει συγκεκριμένα συμφέροντα, αφού χιλιάδες άνθρωποι που έχουν εξασφαλίσει την απρόσκοπτη σωματική τους ανάπτυξη (όσο αυτό είναι ανθρωπίνως δυνατό), δεν δείχνουν την παραμικρή διάθεση να αφιερώσουν έστω κάτι προς την κατεύθυνση της πνευματικής τους ανάπτυξης. Απλά συσσωρεύουν συνεχώς περισσότερα υλικά αγαθά, και μέσα απόλαυσης. Πολλές φορές σαν να μην κατανοούν τι θα πει πνευματική υγεία. Και υποβαθμίζουν την ανθρώπινη ιδιότητα, σε οτιδήποτε άλλο.

Τελικά στον σημερινό «αναπτυγμένο» κόσμο φαίνεται ότι πνευματική και σωματική υγεία ή πάνε μαζί ή παύουν να υπάρχουν. Η παιδεία και η υγεία σαν έννοιες, έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί διαχρονικά, αποτελούν δύο αναπόσπαστα τμήματα ενός και του αυτού. Της υγιούς ανθρώπινης υπόστασης. Και τα δύο είναι η σοβαρή κληρονομιά της προηγούμενης γενιάς προς την επόμενη. Η απόδειξη της αγάπης των γονιών προς τα παιδιά τους.