Στιγμές από τα άκρα του κόσμου

 


Λέγεται πως η πρόοδος είναι μονόδρομος. Ότι ο χρόνος τρέχει μόνον προς τα εμπρός και όσο πιο υψηλές και ριζοσπαστικές είναι οι ταχύτητες της εξέλιξης, τόσο το καλύτερο για όλους μας. Έχει, επίσης, καθιερωθεί ως αναντίρρητη «αλήθεια» πως πρέπει συγκεκριμένα γεγονότα να τοποθετούνται στον αυστηρά γραμμικό άξονα της μέτρησης του χρόνου, ως απόλυτα «σημεία αναφοράς»: από κτίσεως Ρώμης, από κτίσεως Κόσμου κ.ο.κ. Η προσέγγιση αυτή σταθεροποιεί κι ενισχύει την άνωθι αντίληψη περί της προόδου και της εξέλιξης, ως απόλυτο αυτοσκοπό˙ οποιαδήποτε διαφορετική προσέγγιση δεν είναι αρεστή ή είναι ξεπερασμένη.

Επί προσθέτως, έχει επιβληθεί, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ως θέσφατο, η αντίληψη ότι όσο πιο πολύπλοκος είναι ένας πολιτισμός, τόσο το καλύτερο για όσους των βιώνουν. Με άλλα λόγια, η απλότητα (κι όχι απλοϊκότητα), ο τρόπος θέασης του γίγνεσθαι με φυσικό, θεμελιωδώς ανθρώπινο τρόπο θεωρείται από αναχρονιστική έως γελοία. Κι όσοι προσπαθούν να τη βιώσουν, στην καλύτερη περίπτωση κατηγοριοποιούνται ως (θέαμα) «φολκλόρ», ιδιόρρυθμη «ατραξιόν», «αποκλίνουσα» συμπεριφορά, εμπορεύσιμο «προϊόν» για τουριστική εκμετάλλευση. Για όσους, δε, διαβιούν εντός του σύγχρονου κυρίαρχου πολιτισμού, αλλά υποστηρίζουν με λόγια κι έργα την απλότητα ως στάση ζωής, οι αντιδράσεις της «κυρίαρχης» πλειονότητας αμφιρρέπουν ανάμεσα στην «απλή» χλεύη και την μασκαρεμένη περιθωριοποίηση.

Ασφαλώς, τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν κι εκείνες οι φωνές (και γραφίδες), ακόμη κι από ακαδημαϊκούς, που υποστηρίζουν δίχως περιστροφές πως ο σύγχρονος τεχνοβιομηχανικός πολιτισμός είναι, επί της ουσίας, ένα όχημα που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, δίχως φρένα (και δίχως οδηγό;) προς το κενό. Μάλιστα, κάποιοι εξ αυτών, όπως ο βιολόγος Jared Diamond και ο αρχαιολόγος Eric Cline, μέσα από το συγγραφικό τους έργο, έχουν παραθέσει παραδείγματα αλλοτινών πολιτισμών που κατέρρευσαν, πολιτισμών με παρόμοιες αντιλήψεις για τη φύση, τον χρόνο, την εξέλιξη με τον σημερινό κυρίαρχο πολιτισμό.

Οι ομοιότητες είναι αναντίρρητα τρομακτικές: ο κόσμος είναι κτίσμα κάποιας θεότητας, ο άνθρωπος, που υπηρετεί αυτή τη θεότητα, έχει οριστεί ως «εκλεκτός», ως τοποτηρητής/διαχειριστής του υλικού κόσμου και διαθέτει εξουσία ζωής και θανάτου, τόσο απέναντι στη φύση, όσο και έναντι των μη «εκλεκτών» ανθρώπινων όντων. Επίσης, το θείο και ιερό δεν διαπερνά τα πάντα, έμβια και μη, αλλά προσδιορίζεται από τους «εκλεκτούς» με βάση τα διαρκώς μεταβαλλόμενα συμφέροντά τους. Επί παραδείγματι, ο «εκλεκτός» έχει κάθε δικαίωμα να αποψιλώνει όσα δέντρα επιθυμεί είτε για να κατασκευάσει την (αρχαία) Εγνατία οδό είτε για να τα χρησιμοποιήσει ως κεκλιμένα επίπεδα, για τη μεταφορά των αγαλμάτων (πιθανόν) της θεότητας επί της νήσου του Πάσχα˙ δέντρα, άνθρωποι και θεότητα είναι σε αυστηρώς διαβαθμισμένη/ιεραρχημένη σχέση, ήτοι σχέση εξουσίας, ζωής και θανάτου. Σας θυμίζει κάτι αυτό;

Τι γίνεται όμως με όσους θέλουν «να βγουν» από το όχημα που τρέχει ανεξέλεγκτα προς το κενό; Με όσους ουδέποτε εγκατέλειψαν την απλότητα ως τρόπο ζωής, παρά την άπειρη ποικιλόμορφη βία που τους ασκήθηκε (ή και ασκείται) κατά καιρούς εναντίον τους, αλλά και τις «γητειές» της σύγχρονης μεταμοντέρνας πραγματικότητας, με τις άπειρες «ευκολίες», τις επεξεργασμένες τροφές, το θέαμα, την ταχύτητα στην «επικοινωνία»; Τους παρέχεται αυτή η δυνατότητα; Η ερώτηση ασφαλώς και είναι ρητορική. Ως εκ τούτου, ποια στάση πρέπει να υιοθετήσουν, για να διασώσουν τον προσωπικό/συλλογικό τους τρόπο θέασης του κόσμου; Μήπως το επικούρειο λάθε βιώσας; Μια ακραιφνώς ριζοσπαστική/συγκρουσιακή στάση απέναντι στην κυριαρχία; Ή μήπως κάτι άλλο;

Ασφαλώς, αυτό θα το κρίνει η κάθε κοινότητα, η κάθε φυλή ή ομοσπονδία φυλών/κοινοτήτων από μόνη της. Αντιβαίνει όχι μόνον στα θεμελιώδη της αναρχικής προσέγγισης, αλλά και σε κάθε λογική, το να «γνωρίζεις» τις «λύσεις» και τις «απαντήσεις» σε προβλήματα που δύνασαι να προσεγγίσεις εντελώς θεωρητικά, όταν ο δικός σου τρόπος ζωής είναι (σχεδόν) ολιστικά διαφορετικός. Ειδ’ άλλως, υφίσταται πάντα ο κίνδυνος να εξαχθούν συμπεράσματα παντελώς ανεδαφικά, μιας και θα απουσιάζει το θεμελιώδες της σχετικής εμπειρίας.

Με βάση τα ανωτέρω, ακολουθεί μια παρουσίαση της ινδιάνικης κοινότητας των Toksook (Αλάσκα) και μια σύντομη αναφορά στην αυστραλιανή κοσμοθεώρηση, με αφορμή τις πρόσφατες πυρκαγιές που συντρίβουν το σώμα ενός ολόκληρου κόσμου για πολλοστή φορά.

Η κοινότητα Toksook και η προσπάθεια διατήρησής της

Στιγμές-από-τα-άκρα-του-κόσμου2Από το παρακάτω αποσπάσματα γίνεται φανερό ότι ακόμη και τώρα, τούτη τη στιγμή που γράφονται αυτές οι λέξεις, εξακολουθούν να διατηρούνται στον πλανήτη θύλακες μιας άλλης ζωής, πιο συνεκτικής και ολοκληρωμένης. Υπάρχουν κι αυτοί που κατατάσσουν αυτό τον τρόπο ζωής στο παρελθόν και τον ονομάζουν παραδοσιακό. Κατά κυριολεκτική σημασία, είναι παραδοσιακός, επειδή εξακολουθεί να παραδίδεται με κόπο και προσπάθεια στις νεώτερες γενιές, άρα να μένει ζωντανός μέσα από τις ζωές των ανθρώπων σήμερα.

Φαίνεται ότι και το γεγονός της απογραφής του πληθυσμού σημαίνει κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή καταμέτρηση. Εκφράζει μια αγωνία να δηλώσουν την παρουσία τους οι κάτοικοι της κοινότητας του Toksook. Η κοινότητα που ζει στον κόλπο του Toksook προετοιμάζεται εδώ και εβδομάδες για τους επισκέπτες, καθώς ξεκινά η απογραφή των ΗΠΑ για το 2020 και αναμένονται περίπου πενήντα άτομα. Αυτός είναι ένας τεράστιος αριθμός για το χωριό των 661 κατοίκων. Το πρώτο καθήκον θα είναι να μεταφέρονται όλοι από τον αεροδιάδρομο στην πόλη.

«Δεν έχουμε πολλά φορτηγά και τέτοιου είδους πράγματα. Οπότε, χρησιμοποιούμε ό,τι είναι διαθέσιμο», λέει ο Charles Moses, ο διαχειριστής των φυλετικών δικαστηρίων των Nunakauyak. «Θα χρησιμοποιήσουμε το σχολικό λεωφορείο, το φορτηγό μας (της φυλής), το φορτηγό της πόλης κι έπειτα, μερικά ιδιωτικά φορτηγά, καθώς και μερικές μηχανές για το χιόνι, ATVs και ρυμούλκες. Πρόκειται να μεταφέρουν όλους τους ανθρώπους στο σχολείο, επειδή εκεί θα διαμείνουν».

Ο Moses είπε ότι αυτή είναι μια συνηθισμένη διευθέτηση για τους επισκέπτες. Ανέφερε συγκεκριμένα: «Ο διευθυντής τους λέει: “αν θέλετε να κοιμηθείτε στο πάτωμα, είστε ευπρόσδεκτοι”».

Δεν υπάρχουν εστιατόρια στον κόλπο του Toksoo, οπότε για τα περισσότερα γεύματα οι άνθρωποι ψάχνουν στο σχολείο για φαγητό.

«Όλοι δουλεύουν από κοινού για αυτό», είπε η Dora Nicholai, γραμματέας του σχολείου του Nelson Island. «Η πόλη, η φυλή, το σχολείο, ο οργανισμός. Προσπαθούμε να συνεργαστούμε, όταν υπάρχει ένα γεγονός να γιορτάσουμε, ακόμη και το CVRF (Coastal Village Region Fund, ένας περιφερειακός οργανισμός αλιείας) και τα δύο καταστήματα».

«Θέλουμε οι επισκέπτες να μάθουν για τον πολιτισμό Yup’ik και τον τρόπο ζωής μας», δήλωσε ο Moses. «Θα τους ψυχαγωγήσουμε παραδοσιακά, με τον χορό των Eskimo, που στην πραγματικότητα είμαστε Yup’ik, δεν χρησιμοποιούμε τη λέξη «Εσκιμώος» πλέον (προτιμώνται οι όροι Yup’ik, Inupiaq, Cupik κλπ.). Θα παρουσιάσουμε παραδοσιακούς χορούς για 45 λεπτά. Έπειτα, θα διεξάγουμε ένα potluck. Θα ετοιμάσουμε το φαγητό μας και θα αφήσουμε τους επισκέπτες μας να το δοκιμάσουν».

Η συγκέντρωση και η διανομή φαγητού παρασκευασμένου από παραδοσιακές τροφές είναι σημαντική στο Toksook, όπου οι βρώσιμες προμήθειες δεν είναι πλούσιες.

«Πιάνουμε διαφορετικά ζώα», λέει ο Moses. «Πιάνουμε ελάφια.[1] Έχουμε μουσκόκ.[2] Από τη θάλασσα παίρνουμε φώκιες, μύδια, φάλαινες και διάφορα είδη ψαριών, χειμωνιάτικων ψαριών».

Το μενού της Τρίτης είναι πιθανό να περιλαμβάνει «σούπα από θαλάσσιο ίππο, σούπα ελαφιού, ψάρι ψητό ή τηγανητό, φώκια που έχει υποστεί ζυμώσεις, λάδι φώκιας, ψάρι, κάθε τύπο διαθέσιμων ψαριών», λέει η Nicholai. «η ρέγκα είναι η κύρια λιχουδιά. Είναι το πρώτο πράγμα που θα προσπαθήσουν να πιάσουν οι άνθρωποι εδώ. Κάποιοι την καπνίζουν, κάποιοι την καταψύχουν».

«Η πρακτική μας είναι όποτε βγαίνουμε έξω, είτε πρόκειται για ελάφι, για χερσαία ζώα ή για θαλάσσια, να τα μοιραζόμαστε με την κοινότητα», λέει ο Moses. «Έτσι, συμπληρώνουμε αυτό που χρησιμοποιούμε. Και τότε δίνουμε σε όσους δεν μπορούν να βγουν έξω (για κυνήγι). Ήταν πάντα έτσι. Είναι μια παραδοσιακή πρακτική».

Το μοίρασμα της τροφής και ο χορός είναι μόνο λίγες από τις παραδόσεις των Yup’ik που ασκούνται για χιλιάδες χρόνια. «Προσπαθούμε να ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας να διατηρούν τη γλώσσα μας. Έχουμε δίγλωσσο σχολείο», λέει ο Nicholai. «Τους διδάσκουμε την Yugtun, δηλαδή τη γλώσσα μας και Αγγλικά. Διατηρούμε την κουλτούρα μας ζωντανή μέσω της διδασκαλίας μας, του τρόπου διαβίωσης, της παιδείας και των συνηθειών μας». Επί πλέον, στα μαθήματα εμβάθυνσης στην Yugtun, το σχολείο διδάσκει και παραδοσιακούς χορούς των Yup’ik.

Ο σεβασμός για τους ηλικιωμένους είναι μια άλλη αξία των Yup’ik. Οι χωρικοί επέλεξαν την γηραιότερη του χωριού Lizzie Chimiugak, για να γίνει το πρώτο άτομο που θα καταμετρηθεί στην απογραφή του 2020. Είναι 89 ετών. «Ελπίζουμε ότι θα είναι αρκετά καλά, για να είναι σε θέση να πάει εκεί (στο σχολείο)», υποστηρίζει ο Moses. Διαφορετικά, οι αξιωματούχοι της απογραφής θα την επισκεφθούν στο σπίτι της, για να συμπληρώσουν τη φόρμα απογραφής.

Το αμερικάνικο γραφείο απογραφής ξεκινάει την απογραφή στην Αλάσκα σχεδόν τρεις μήνες νωρίτερα από ό,τι στην υπόλοιπη χώρα. Αυτό συμβαίνει, για να προλάβει τους ανθρώπους, πριν φύγουν για τους καταυλισμούς όπου ψαρεύουν ή κάνουν τις καλοκαιρινές τους εργασίες και να επωφεληθούν της ευκολότερης πρόσβασης που παρέχει το παγωμένο έδαφος· το έδαφος είναι παγωμένο στον κόλπο του Toksook.

 Γεγονότα σχετικά με τον κόλπο του Toksook

Στιγμές-από-τα-άκρα-του-κόσμου3Η πιο πρόσφατη καταμέτρηση των κατοίκων του κόλπου του Toksook δείχνει πληθυσμό 661 ατόμων, με 44% κάτω από την ηλικία των 18 ετών. Το χωριό είναι 94% Yup’ik, 2,2% λευκοί και 3,2% μεικτός πληθυσμός.

Ο κόλπος του Toksook είναι ένα εκτεταμένο χωριό στο νησί Nelson, με μήκος 42 μίλια και πλάτος 20-35 μίλια. Τα τρία χωριά του Bering Sea συνδέονται με μονοπάτια που μπορούν να διασχίσουν μόνο μηχανές χιονιού σε όλη την τούνδρα.

Ο κόλπος Toksook είναι 114 μίλια δυτικά του τοπικού δικτύου της κοινότητας του Bethel, που διαθέτει πληθυσμό 6.500 κατοίκων. Αυτή είναι μια πτήση 20 λεπτών με ένα μικρό αεροπλάνο. Το Bethel απέχει 400 μίλια δυτικά από το Anchorage ή μια ώρα με πτήση τζετ.

Για τους ανθρώπους έξω από τον κόλπο του Toksook, ίσως ο πιο γνωστός κάτοικος είναι ο εικοσιενός ετών τραγουδιστής-τραγουδοποιός Byron Nicholai. Τραγουδάει στη γλώσσα Yup’it, για να τη διατηρήσει στις επόμενες γενιές. (Βίντεο του είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο, όπως το παρακάτω: https://newsmaven.io/indiancountrytoday/news/a-taste-of-toksook-bay-yup-ik-culture-and-a-way-of-life-XbcwRUAu702T8-hNPRlVJg).

Σχετική πηγή του κειμένου:

https://newsmaven.io/indiancountrytoday/news/a-taste-of-toksook-bay-yup-ik-culture-and-a-way-of-life-XbcwRUAu702T8-hNPRlVJg

Οι ιστορίες του Ονειροχρόνου πριν από τις φωτιές της Αυστραλίας

Στιγμές-από-τα-άκρα-του-κόσμου4Ο χρόνος πλέον μετριέται με ρολόγια και οι απώλειες με αριθμούς: 2.000 καμένα σπίτια, τουλάχιστον 33 άνθρωποι νεκροί, 12.000.000 ή, κατ’ άλλους, 15.000.000 εκτάρια καμένης γης, η φωτιά στο όρος Gospers μόνη της κατέκαψε 1,2 εκατομμύρια εκτάρια, αποτελώντας την μεγαλύτερη δασική πυρκαγιά στην ιστορία της Αυστραλίας. Το ένα τρίτο των αμπελώνων της Αδελαΐδα χάθηκαν. Συγκριτικά με άλλες καταστροφικές πυρκαγιές, αυτές της Αυστραλίας είναι εντυπωσιακά μεγαλύτερες: 2 εκ. εκτάρια έκαψαν οι φωτιές της Καλιφόρνια (το 2018), 2,2 εκ. εκτάρια οι φωτιές του Αμαζονίου (το 2019), 6,7 εκ. εκτάρια οι φωτιές της Σιβηρίας (το 2019) και στα 12 περ. εκ. εκτάρια έφτασαν αυτές της Αυστραλίας το 2020. Κι οι αριθμοί συνεχίζονται: πάνω από ένα δισεκατομμύριο ζώα κατά προσέγγιση (συμπεριλαμβανομένων και των ασπόνδυλων) πέθαναν στις πυρκαγιές της Αυστραλίας. Ενώ στις προηγούμενες καταστροφικές πυρκαγιές της Βικτόρια το κεντρικό μήνυμα της κυβέρνησης ήταν να παραμείνουν όσοι σχετίζονταν με την πυρόσβεση και να παλέψουν τη φωτιά, σε αυτήν ήταν να αποχωρήσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι όσο το δυνατόν ταχύτερα, για να σωθούν.

Τον καιρό, όμως, που ο χρόνος μετριόταν με τα όνειρα, δεν είχαν σημασία οι αριθμοί, για να κατανοηθεί ότι και η απώλεια ακόμη κι ενός πλάσματος είναι πολύτιμη, επειδή η ζωή και η ψυχή του κόσμου είναι μία. Μέσα στις φλόγες χάνεται μαζί και η μνήμη˙ ο αγώνας να μείνει κάτι όσο πιο ολόκληρο γίνεται σε αυτόν τον θρυμματισμένο κόσμο.

Στα χρόνια του ονείρου, λοιπόν, δύο αδέρφια είχαν βγει για κυνήγι. Ο μικρότερος αδερφός ανέβηκε σε ένα δέντρο και έκοβε ένα λευκό ξύλο, ενώ ένα θραύσμα από το τσεκούρι του ξέφυγε και διέσχισε τον αέρα, πέφτοντας πλάι στον μεγαλύτερο αδερφό, που καθόταν στα πόδια του δέντρου. Όταν ο Byama κατέβηκε από το δέντρο, ο αδερφός του πρότεινε να πάνε για κυνήγι προς διαφορετικές κατευθύνσεις για το υπόλοιπο της ημέρας. Ο Byama συμφώνησε και τράβηξε το δρόμο του. Ο μεγαλύτερος αδερφός έμεινε τότε μόνος. Έκοψε προσεκτικά ένα λεπτό κομμάτι ξύλου όπως το θραύσμα και έδεσε ένα κομμάτι φλοιού στο ένα άκρο του. Όταν το έριξε στον αέρα, έκανε τον ίδιο ήχο με το ιπτάμενο θραύσμα.

Συνέχισε το κυνήγι του και όταν επέστρεψε στον καταυλισμό στο κλείσιμο της μέρας, έδειξε το κομμάτι στον αδερφό του και είπε: «οι φωνές των παιδιών μας κατοικούν στα δέντρα και, παρ’ όλο που δεν μπορούμε να τις καταλάβουμε, θα είναι μαζί μας για πάντα». Ο νεώτερος αδερφός φοβήθηκε μήπως ο μεγαλύτερος έχασε τα λογικά του και του απάντησε: «ταξίδεψες πολύ μέσα στη μέρα, πρέπει να είσαι πολύ κουρασμένος. Κοιμήσου, αδερφέ μου κι όταν ξημερώσει η νέα μέρα, θα νιώσεις καλύτερα και θα ξαναμιλήσουμε». Βλέποντας ότι δεν μπορούσε να πείσει τον μικρότερο αδερφό του, ο Byama βγήκε στο ύπαιθρο, έριξε το κομμάτι ξύλου και ο χαμηλός, απαλός ήχος που βγήκε και έπεσε ήταν σαν τη φωνή των μικρών παιδιών.

Τα δυο αδέρφια που ήταν ηγέτες των φυλών τους αποφάσισαν τότε ότι αυτό το κομμάτι ξύλου, που ονομάζεται (αγγλιστί) Bullroarer, θα έπρεπε να το δείχνουν σε όλα τα αγόρια που θα γεννιούνταν στο μέλλον. Ακόμη και σήμερα, οι Curlews κλαίνε με θρήνους στα δάση και ο Mopoke περιπλανιέται μακριά μέσα στη νύχτα.

(Ιστορία «Το ιπτάμενο θραύσμα»: https://www.sacred-texts.com/aus/mla/mla07.htm)

Οι φωνές των μελλοντικών παιδιών δεν σταμάτησαν. Ακούγονται ακόμη μέσα από τις στάχτες που θα ξαναγεννήσουν τη ζωή. Φωνάζουν για την καταστροφή σε αρχαίες γλώσσες που ελάχιστοι κατανοούν πια. Δεν προειδοποιούν πλέον –για τί άλλωστε;– αλλά δηλώνουν την παρουσία τους στον αιώνιο Ονειροχρόνο.

Η 26η Ιανουαρίου ονομάζεται «Μέρα της Αυστραλίας», σε ανάμνηση της άφιξης του πλοίου που μετέφερε τους πρώτους αποίκους το 1788. Ωστόσο, για τους γηγενείς κατοίκους, τους απογόνους αυτών που συνάντησαν εκείνο το πρώτο πλοίο ονομάζεται (δικαίως) «Ημέρα εισβολής» και ζητούν την κατάργησή της. Η διεκδίκηση αυτή βέβαια βρίσκει το τείχος της άρνησης των λευκών αποίκων. Ίσως θα πρέπει, αντί να εορτάζεται, να είναι μια μέρα μνήμης, όπως οι μέρες μνήμης των γενοκτονιών. Ωστόσο, ολόκληρη η ήπειρος δεν χρειάζεται να θυμηθεί τίποτε πέρα από τον εαυτό της, καθώς τα εγκλήματα σε βάρος της ιερότητας κάθε ύπαρξης συνεχίζονται και επαναλαμβάνονται. Η καταστροφή κάθε ζωής από τις πρόσφατες πυρκαγιές, η καταπάτηση της ιερής γης τόσων πλασμάτων, η εκμετάλλευση και η υποδούλωση των ιθαγενών κατοίκων ακόμη και σήμερα, δεν χρειάζονται ημέρες μνήμης. Ημέρες αλλαγής χρειάζονται.

σύντροφοι για τη Αναρχική απελευθερωτική δράση

 
Από την ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 201, Φεβρουάριος 2020

 

Σχετικές πηγές:

https://sydney.edu.au/news-opinion/news/2020/01/08/australian-bushfires-more-than-one-billion-animals-impacted.html

https://sydney.edu.au/news-opinion/news/2020/01/03/a-statement-about-the-480-million-animals-killed-in-nsw-bushfire.html

https://www.weforum.org/agenda/2020/01/australia-bushfires-size-impact-wildlife-emissions/

https://www.theatlantic.com/science/archive/2020/01/only-way-confront-australias-wildfires/604546/

[1] Moouse: μεγάλο ελάφι με παλαμοειδή κέρατα, κεκλιμένη πλάτη και αυξημένη ανάπτυξη του δέρματος που κρέμεται στην περιοχή του λαιμού. Είναι εγγενές στη βόρεια Ευρασία και τις βόρειες Πολιτείες της Αμερικής.

[2] Muskox: μεγάλου βάρους και σωματοδομής κατσίκα-αντιλόπη με ένα παχύ δασύτριχο κάλυμμα και μεγάλα κυρτά κέρατα, που προέρχονται από την τούνδρα της Βόρειας Αμερικής και της Γροιλανδίας.

από pyrgitai

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Από το Blogger.