Οι ΗΠΑ αποδομούν τη διεθνή τάξη - Η επικίνδυνη διολίσθηση στον ανορθολογισμό

Γράφει ο Νίκος Μπινιάρης

Από τα φοιτητικά μου χρόνια, όταν παρακολουθούσα μαθήματα θεωρίας διεθνών σχέσεων, είχα πάντα στο νου μου πως η διεθνής ασφάλεια, δηλαδή η αποφυγή του πολέμου ως μέσον επίλυσης διαφορών μεταξύ κρατών, υπόκειται σε κάποιους κανόνες και είχε κάποιες βασικές αρχές.

Σήμερα, μισό αιώνα μετά καταλαβαίνω πως όσα είχα μάθει για τη διεθνή τάξη έχουν σβηστεί από όσους παίρνουν αποφάσεις για αυτά τα θέματα.

Αυτό που ονομάζεται "νέα τάξη πραγμάτων" θα ήταν ακριβέστερο να ονομαστεί "νέα αταξία" και να κατηγοριοποιηθεί ότι ανήκει στη θεωρία του χάους. Ας μην ξεχνάμε βέβαια πως το χάος δημιουργεί αφ’ εαυτού μια τάξη, μια ευκοσμία, η οποία μπορεί να γίνει κατανοητή και ως εκ τούτου διαχειρίσιμη. Σήμερα, όμως, τριάντα χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πως οι διεθνείς σχέσεις έχουν εισέλθει στον αστερισμό της ψυχοπάθειας.

Το 1991 οι ΗΠΑ είχαν την απόλυτη ισχύ, οικονομική, στρατιωτική, και πολιτισμική σε παγκόσμιο επίπεδο. Μπόρεσαν να συνασπίσουν Ρωσία, Συρία, Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία και δεκάδες άλλες χώρες εναντίον του Σαντάμ, δίχως καμία αντίρρηση από κανέναν. Το δολάριο ήταν πανίσχυρο και οι πάντες αντέγραφαν με θαυμασμό τον αμερικανικό τρόπο ζωής. Η Ευρώπη προχωρούσε με ραγδαίους ρυθμούς σε ενοποίηση.

Τριάντα χρόνια μετά, οι ΗΠΑ είναι ο περίγελος των περισσοτέρων κρατών και αντικείμενο μίσους, η Ευρώπη είναι σε μια φάση αυτοδιάλυσης και ο δυτικός κόσμος γενικότερα έχει αρχίσει να αμφισβητείται εκ των έσω με ιδεολογήματα του Μεσοπολέμου, φασιστικά, ναζιστικά και κομμουνιστικά. Τι ακριβώς έχει συμβεί και τί μας επιφυλάσσει το 2020;

Η προφητική ρήση Ρόρτυ

Η απόλυτη ισχύς είναι προφανές πως έγινε αντικείμενο μιας εξωπραγματικής παραίσθησης ενός μεγαλείου που όσοι γνωρίζουν ιστορία ξέρουν πως είναι παροδικό. Την ίδια στιγμή οι ευρισκόμενες σε παραίσθηση δυτικές κοινωνίες αποσυντίθεντο σε αυτό που ονομάζεται "πολιτική ταυτότητας". Κινήματα γυναικών, εθνικών μειονοτήτων, σεξουαλικών προτιμήσεων, πολιτικών διαμαρτυρίας, κινήματα για το περιβάλλον κ.α.

Παραλλήλως, έχουμε ιδεολογήματα για την ιστορικά αναπόφευκτη νίκη της δυτικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ξέφρενη κούρσα τεχνολογικών εφευρέσεων και εφαρμογών, επέκταση της επικοινωνίας σε επίπεδα αφάνταστα για την προηγούμενη ανθρωπότητα, παγκοσμιοποίηση της αγοράς, πρωτοφανή μετακίνηση ανθρώπων. Με όλα αυτά προσπάθησαν να απομυθοποιήσουν την έννοια και την ύπαρξη του εθνικού κράτους, που είναι δημιούργημα της Δύσης.

Όπως ο Αμερικανός νέο-πραγματιστής και σοσιαλίζων φιλόσοφος Ρίτσαρντ Ρόρτυ είχε γράψει το 1989, η "πολιτική της ταυτότητας" θα καταστρέψει τη δημοκρατία κι αυτό έγινε. Η αποσύνθεση έφερε την αδυναμία λήψης πολιτικών αποφάσεων. Ισχυρά συμφέροντα μπόρεσαν να υπερκεράσουν την ιστορικά πολιτική πράξη της αντιπαράθεσης μεγάλων μερίδων του λαού του κάθε κράτους και να οδηγήσουν σε απραξία τις κλασσικές πολιτικές δυνάμεις της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.

Η απραξία αυτή οδήγησε σε οικονομικές υπερβολές και κρίσεις, οι οποίες μπορούσαν να αποφευχθούν. Κατά τον ίδιο τρόπο άφησε τις ηγεσίες, κυρίως των ΗΠΑ, ανεξέλεγκτες ως προς την χρήση της απόλυτης ισχύος τους. Παραδείγματα είναι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γιουγκοσλαβία επί Κλίντον, η αναγνώριση της Κροατίας από τη Γερμανία και η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η πλήρης αποτυχία να βρεθεί μια έστω παραπλανητική λύση για το Παλαιστινιακό, το Κυπριακό, το Σουδανικό, το Κασμίρ και το Αφγανικό με βάση τις αρχές και τα ψηφίσματα του ΟΗΕ.

Κάπως έτσι κατέληξαν τα πράγματα στην 11η Σεπτεμβρίου 2001, στον ατέρμονα πόλεμο του Αφγανιστάν, στην καταστροφή του Ιράκ, στην εγκατάλειψη του προβλήματος της Βόρειας Κορέας. Έτσι, κατέληξαν στην ανεξέλεγκτη Αραβική Άνοιξη και τον εμφύλιο της Συρίας, ο οποίος έγινε πεδίο αντιπαράθεσης όλων των δυνάμεων της περιοχής και του κόσμου και ο οποίος κατέστρεψε μια χώρα μάλλον δια παντός. Το ίδιο ετοιμάζεται να συμβεί και στη Λιβύη.

Ποια είναι τα συμφέροντα των ΗΠΑ;

Όλα τα παραπάνω φέρνουν τη σφραγίδα των ΗΠΑ και της Γερμανίας Αγγλίας, Γαλλίας και χωρών της ΕΕ. Ειδικά αυτό που συνέβη και συμβαίνει στις ΗΠΑ αποτελεί την απόδειξη πως η παράνοια έχει υποκαταστήσει κάθε έννοια πολιτικής και λογικά συγκροτημένης απόφασης. Κάθε σώφρων αναλυτής θα αναρωτηθεί ποια είναι τα συμφέροντα των ΗΠΑ; Με βάση τα όσα αποφασίζει η Ουάσιγκτον, στόχος είναι η πλήρης αμερικανική παντοδυναμία, πολιτική και οικονομική. Όλες οι χώρες θα μοιάζουν με τις ΗΠΑ, αλλά δεν θα απειλούν ούτε την στρατιωτική ούτε την οικονομική τους ισχύ. Και όπως είναι ηλίου φαεινότερον αυτό είναι φύσει και θέσει αδύνατον.

Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, υπήρξε η πολιτική του "περιορισμού" της επέκτασης της ισχύος και επιρροής της ΕΣΣΔ, όπως είχε διαγραφεί από τον Τζορτζ Κέναν (George F. Kennan). Αυτό επετεύχθη κυρίως λόγω της ανικανότητας του "υπαρκτού σοσιαλισμού" να διαχειριστεί την οικονομία όπως αυτή είχε και έχει διαμορφωθεί μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο.

Μετά το 1991 υπήρξε η πολιτική της επικράτησης της ιδεολογικής ηγεμονίας της οικονομικής και δημοκρατικής παγκοσμιοποίησης. Δυστυχώς, όμως, αυτό ήταν μια ουτοπία εφάμιλλη της κομμουνιστικής. Μια παγκοσμιοποίηση υπό την ηγεμονία μιας χώρας (των ΗΠΑ) με τα συγκεκριμένα συμφέροντα, ασφάλειας, οικονομικής και τεχνολογικής υπεροχής, είναι μια αντίφαση.

Μόνον η παραχώρηση από τις μεγάλες δυνάμεις προνομίων στον ΟΗΕ, η ενίσχυση του διεθνούς δικαίου με μηχανισμούς επιβολής του νόμου και ουσιαστική συνεργασία σε επίπεδο κυβερνήσεων θα μπορούσε να προάγει την ατζέντα μιας διαφορετικής θεωρίας διεθνών σχέσεων. Και πάλι αυτό θα ήταν ανέφικτο για μεγάλο χρονικό διάστημα μια και κυβερνήσεις, πολιτικές παραδόσεις και συμφέροντα κρατών ή λαών συγκρούονται.

Τέσσερα παραδείγματα

Μια τέτοια ουτοπική θεωρία θα θεωρούσε πως η ιστορία τελείωνε κάπου εδώ και η διαφορετικότητα, ή η ατομικότητα της ομάδος θα είχε δώσει τη θέση της στην ανάδυση μιας κοινωνίας μυρμηγκιών ή μελισσών. Αντ’ αυτού, σήμερα επικρατούν αποφάσεις, οι οποίες προέρχονται από σχεδόν παρανοϊκή διαχείριση των προβλημάτων. Παραθέτουμε τέσσερα παραδείγματα και σ' αυτά θα μπορούσε να προστεθεί η απόφαση του προέδρου Τραμπ να εκτελέσει με πυραύλους τον Ιρανό στρατηγό Κασέμ Σουλεϊμανί.

Το πρώτο παράδειγμα ήταν η διαχείριση της Αραβικής Άνοιξης, η οποία έχει αποβεί μοιραία και για την περιοχή και για την παγκόσμια ασφάλεια. Η Αραβική Άνοιξη κατέληξε στην διάλυση της Λιβύης (κάποιοι στην Ελλάδα περίμεναν την μεγάλη επανάσταση κατά του καπιταλισμού) της Συρίας, του Λιβάνου, την επιβίωση της Αιγύπτου στην κόψη του ξυραφιού, και τον εκμαυλισμό της Τουρκίας προς το νεοοθωμανισμό.

Το δεύτερο παράδειγμα ήταν ο αυτοκτονικός προϊδεασμός της Δύσης συλλήβδην να προκαλέσει τη Ρωσία με το φιάσκο της Ουκρανίας. Είναι απορίας άξιον ποιοι παρανοϊκοί εγκέφαλοι σχεδίασαν αυτό το έγκλημα κατά της ασφάλειας της Ευρώπης αλλά και της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων. Το αποτέλεσμα είναι πως η ΕΕ και οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία, ο όρος ρωσοφοβία έγινε πολιτική και η συνεννόηση μεταξύ τους για μείζονα θέματα παγκόσμιας ασφάλειας είναι μηδαμινή.

Το τρίτο παράδειγμα, πιο παρανοϊκό από τα άλλα δύο, είναι η αρχή μιας οικονομικής, στρατιωτικής αλλά και τεχνολογικής αντιπαλότητας με την Κίνα. Αυτό γίνεται πιο παρανοϊκό τη στιγμή που η Δύση έχει ήδη δημιουργήσει ένα βαθύ ρήγμα με τη Ρωσία, η οποία αρχίζει να πλησιάζει στρατηγικά την Κίνα, ως αποτέλεσμα της πίεσης που δέχεται.

Το τέταρτο παράδειγμα είναι η ακύρωση της διεθνούς συμφωνία για τον πυρηνικό αφοπλισμό του Ιράν τη στιγμή που οι ΗΠΑ δεν έχουν προετοιμαστεί για μια πολεμική σύγκρουση μαζί του. Με την ταυτόχρονη δε αντιπαλότητα της Δύσης με Ρωσία και Κίνα σπρώχνεται το Ιράν να συμπορευτεί με αυτές και έτσι δημιουργείται (με τα κοινά ναυτικά γυμνάσια των τριών στον Κόλπο του Ομάν στο τέλος Δεκεμβρίου) ένα ευρασιατικό μπλοκ.

Η Δύση είναι αδύνατο να ανταγωνιστεί στρατιωτικά αυτό το ευρασιατικό μπλοκ, εκτός αν υπάρξει πυρηνική σύγκρουση, η οποία, όμως, και πάλι θα καταλήξει εις βάρος της. Οι ΗΠΑ και η ΕΕ χρησιμοποιούν τις οικονομικές κυρώσεις σαν μια εύκολη λύση κατά πάντων, αλλά αυτές οι κυρώσεις προκαλούν μια οικονομική αντισυσπείρωση ακόμη και της ΕΕ κατά των ΗΠΑ και τούμπαλιν. Με λίγα λόγια αποδομούν την επικυριαρχία του δολαρίου, αλλά και του ευρώ.

Αλλοπρόσαλλη πράξη από το Κογκρέσο

Τέλος, λίγες μέρες πριν, για να αντιδράσει στην απόφαση του προέδρου Τραμπ για αποχώρηση από τη Συρία, επισύναψε στο νόμο για τον κρατικό προϋπολογισμό την Caesars Civilian Protection Act. Αυτή προβλέπει την επιβολή κυρώσεων στο καθεστώς Άσαντ, σε όλους όσους συμμετέχουν σε αυτό, σε όσες χώρες βοηθούν το καθεστώς, σε όσες εταιρείες συνεργάζονται με το καθεστώς, αλλά και σε άτομα που έχουν εμπλακεί στη Συρία υπέρ του καθεστώτος Άσαντ.

Ο Τραμπ υπέγραψε αυτή τη νομοθεσία εκών άκων γιατί αν δεν το έκανε θα σταματούσε η χρηματοδότηση του δημόσιου τομέα των ΗΠΑ. Με αυτή την αλλοπρόσαλλη πράξη, παύει κάθε προσπάθεια ανοικοδόμησης της Συρίας που σημαίνει πως οι πρόσφυγες δεν έχουν λόγους να γυρίσουν πίσω. Άρα οι ροές προς Ελλάδα και προς Ευρώπη θα αυξηθούν.

Εάν επιβληθούν κυρώσεις σε Ρώσους αξιωματούχους, σε Κινέζους, Ευρωπαίους, Λιβανέζους, Ιορδανούς και άλλους, το αποτέλεσμα θα είναι να σκληρύνει η θέση του καθεστώτος, μια και βρίσκονται όλοι στο στόχαστρο, είναι υποψήφιοι να καταδικαστούν για εγκλήματα πολέμου. Με λίγα λόγια γίνεται πρακτικά αδύνατη η ειρηνική επίλυση του Συριακού και παραμένει ως μόνος στόχος η εξόντωση του καθεστώτος Άσαντ, πράγμα αδύνατον λόγω της εμπλοκής της Ρωσίας και της νίκης των δυνάμεών του στο στρατιωτικό επίπεδο.

Η αντίφαση καταστρατηγεί την ικανότητα μας να κατανοήσουμε μια κατάσταση, μια θεωρία, τον ίδιο τον κόσμο. Η παράνοια που επικρατεί ως αρχή των αποφάσεων των ΗΠΑ, αλλά και της Ευρώπης, θα έχει ένα και μόνο αποτέλεσμα: τον συνεχή πόλεμο συμβατικά και ασύμμετρα, με οικονομικές κυρώσεις οι οποίες θα αυξάνουν τις πιθανότητας θερμών συγκρούσεων. Μέσα σε όλα αυτά ο πρόεδρος Τραμπ άφησε να περάσει η προθεσμία ανανέωσης της Συνθήκης START με τη Ρωσία και έτσι μια καινούργια κούρσα εξοπλισμών είναι προ των πυλών.

Στο εξώφυλλο του περιοδικού των Ατομικών Επιστημόνων υπάρχει ένα ρολόι, το οποίο δείχνει την ώρα πριν τον πυρηνικό Αρμαγεδδώνα. Τώρα βρίσκεται στο δώδεκα παρά δύο λεπτά. Το μόνο που μας χωρίζει από ένα μεγάλο πόλεμο είναι αυτά τα πυρηνικά όπλα. Πόσο, όμως, θα κρατήσει μια κατάσταση, η οποία δεν έχει κανέναν ειρμό, καμία συνέπεια συμφερόντων και διεθνούς πολιτικής; Ως πότε η τύχη θα μας γλυτώνει από το λάθος ή την άκαιρη αντίδραση;

από slpress